Κατά την εποχή του μεσοπολέμου το κάπνισμα δεν αποτελούσε μια ανθυγιεινή συνήθεια. Το αντίθετο μάλιστα. Μέχρι τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο το να καπνίζει κανείς πιστευόταν ότι θα μπορούσε να είναι  έως και ωφέλιμο για την υγεία του, εξ’ ου και η ύπαρξη πολλών διαφημίσεων με γιατρούς να αναφέρουν το πόσο καλό κάνουν τα τσιγάρα. 

Δεν ήταν τυχαίο, λοιπόν, το όνομα Sante που επέλεξε για τα νέα τσιγάρα η εταιρεία η οποία ίδρυσε ο Χαρίλαος Κωνσταντίνου: Το όνομα Sante επιλέχθηκε για να πείσει τον κόσμο ότι επρόκειτο για ένα υγιεινό τσιγάρο, αφού προέρχεται από τη λέξη sanitas που στα λατινικά σημαίνει υγεία.

Να ήταν, άραγε, η συγκεκριμένη αφετηρία που χάρισε στο συγκεκριμένο τσιγάρο απίστευτη μακροβιότητα; Όπως και να έχει, γεγονός παραμένει ότι τα Sante «έζησαν» ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο τσιγάρο. Η κατάργηση του θρυλικού τσιγάρου σηματοδοτεί το τέλος μιας 80χρονης ιστορίας. Το τσιγάρο – διαχρονικό σύμβολο στον χώρο του καπνεμπορίου – κυκλοφορούσαν από την εταιρεία Παπαστράτος, θυγατρική της Philip Morris.

Μα ποια ήταν η μυστηριώδης γυναίκα στο εξώφυλλο του πακέτου;

  Στην αγορά βγήκαν για πρώτη φορά το 1933. Τα γραφεία της εταιρείας Κωνσταντίνου ήταν στην οδό Λυκούργου αλλά τα τσιγάρα φτιάχνονταν στο δημόσιο καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν. Το πακέτο γρήγορα έγινε η συζήτηση της Αθηναϊκής κοινωνίας και σ’ αυτό συνέβαλε η διάσημη κόκκινη κασετίνα με την ξανθιά γυναίκα που καπνίζει. Ολοι προσπαθούσαν να μάθουν ποια ήταν η εικονιζόμενη του «ωραιότερου πακέτου της αγοράς» για την κυκλοφορία του οποίου έγινε ειδική παραγγελία σε ζωγράφο. Ηταν μια κυρία της καλής Αθηναϊκής κοινωνίας; Τελικά δεν άργησε να γίνει γνωστό ότι η εικονιζόμενη δεν ήταν άλλη από την καλλιτέχνιδα Ζωζώ Νταλμάς.

Ζωζώ Νταλμάς: Ο έρωτας με τον Κεμάλ, το παλκοσένικο και τα πριγκιπικά παλάτια

 
«Εζησα τα πάντα, έκανα τα πάντα, δεν είχα φραγμούς…» Κάπως έτσι έχει μιλήσει για τη ζωή της η Ζωζώ Νταλμάς, η πρωταγωνίστρια του παλκοσένικου που χόρεψε και τραγούδησε στις σκηνές του κόσμου, σαγήνευσε ισχυρούς και έζησε έναν μεγάλο έρωτα με τον Κεμάλ Ατατούρκ. «Γλεντώ, πίνω, αγαπώ. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς γλέντι, χωρίς έρωτα. Οι άνθρωποι τυλίγουν τη ζωή με πολλή ετικέτα, τη φορτώνουν με σοβαρότητα. Κι αυτό είναι το δράμα τους. Ο έρωτας και το γλέντι λύνουν από τη ζωή τα δεσμά και της δίνουν έναν τόνο ελαφρότητας που είναι στη φύση της» αναφέρει στα απομνημονεύματά της.

Από τα προσφυγικά της Θεσσαλονίκης στο χαρέμι του «αράπη πρίγκιπα»

 
Γεννήθηκε το 1905 στην Κωνσταντινούπολη. Η οικογένεια διωγμένη από τη μανία των Νεότουρκων μαζί με χιλιάδες Ελληνες ήρθε στη Θεσσαλονίκη όπως η ίδια έλεγε, όταν ήταν δεν ήταν δέκα χρόνων. Μεγάλωσε μαζί με τη μητέρα και τη γιαγιά της στις προσφυγικές γειτονιές του Ιπποδρομίου. Καμία πληροφορία δεν έχουμε για τον πατέρα της. Η Ζωζώ, όσο ήταν στο θέατρο, δύο πράγματα έκρυβε επιμελώς: το πότε γεννήθηκε και το πότε βγήκε στο θέατρο.

Η ίδια έχει αναφέρει ότι μετά το πρώτο βάπτισμα πυρός στο σανίδι ένας «αράπης πρίγκιπας» την πήρε μαζί στο χαρέμι του. «Χαρέμι, καφάσι, τσαρτσάφι, φερετζέ, απ’ όλα», έχει πει η ίδια.  Και τι δεν ξόδευε για μένα. Τα μπριγιάντια δεν ήξερα πού να τα βάλω. Στόλιζα μ’ αυτά και τις καλτσοδέτες μου, ακόμη και τις τόκες των παπουτσιών μου. Και λίρα με ουρά! Αλλά εγώ δεν είχα ιδέα του χρήματος. Τα τσεκ τα έχωνα μέσα στα παπούτσια μου στα ντουλάπια. Αυτή η νύχτα της Χαλιμάς κράτησε οχτώ ολόκληρους μήνες. Στο διάστημα αυτό γυρίσαμε όλο τον κόσμο. Βενετία, Μιλάνο, Παρίσι»…

Η πρώτη νύχτα με το Κεμάλ. Το μοιραίο χαρτονόμισμα…

 
 Σε μια από τις εμφανίσεις της στο πάλκο που έτυχε να παρακολουθεί ο Κεμάλ Ατατούρκ την κάλεσε στο τραπέζι του.
Εκείνο το βράδυ ο Κεμάλ και η Ζωζώ φύγανε μαζί. Στις εξίμισι το πρωί ο Κεμάλ ήταν στο πόδι. Η Ζωζώ όμως κοιμόταν. Εκείνος ετοιμάστηκε σιγά-σιγά για να μην την ανησυχήσει κι έφυγε, αφού έδωσε εντολή στο υπηρετικό προσωπικό να την περιποιηθούν. Οταν ξύπνησε η Ζωζώ είδε στο κομοδίνο της ένα μεγάλο χαρτονόμισμα -χίλιες λίρες- που της το είχε αφήσει εκεί ο κύριος πρόεδρος. 

Η Ζωζώ προσβλήθηκε και πήρε το χαρτονόμισμα για να το σκίσει. Οταν όμως το έπιασε στο χέρι της παρατήρησε ότι στο κέντρο του υπήρχε το πορτρέτο του Κεμάλ. Πήρε λοιπόν ένα ψαλιδάκι κι έκοψε με προσοχή το πορτρέτο. Το υπόλοιπο κομμάτι με την τρύπα στη μέση το άφησε στη θέση του μαζί με ένα σημείωμα που έγραφε: «Από αυτό που μου αφήσατε πήρα μόνο αυτό που μου χρειαζόταν. Το υπόλοιπο σας το επιστρέφω γιατί μου είναι εντελώς άχρηστο». Την άλλη μέρα της έστειλε κοσμήματα. Του τα επέστρεψε και τελικά κατάλαβε ότι αυτή η γυναίκα δεν εξαγοραζόταν με χρήματα. Ο δεσμός τους κράτησε πολλά χρόνια σχεδόν μέχρι το θάνατο του Κεμάλ.

Κατάσκοπος ή ηρωΐδα; Η συνάντηση με τον Καραμανλή και το τέλος σε έσχατη φτώχια

Η Νταλμάς – μία από τις πιο γνωστές Ελληνίδες που υιοθέτησε το κόκκινο κραγιόν ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά της στοιχεία –  όταν ερχόταν στην Ελλάδα, συνήθιζε να συναντά τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ηταν, άραγε, ένας «διπλός πράκτορας», που χρησιμοποιούσε τα κάλλη της για να εξάγει μυστικά της τουρκικής κυβέρνησης.

«Κατάσκοπος δεν ήμουνα, Ελληνίδα ήμουνα» έχει πει η ίδια. Στην κατοχή οι πράκτορες της Γκεστάπο την ξυλοκόπησαν άγρια, όταν αρνήθηκε να καταδώσει αντιστασιακούς, με αποτέλεσμα να αποβάλει το μωρό της. Το τέλος της ζωής της τη βρήκε να ζει σε ένα δυάρι, δύο υπόγεια κάτω από τη γη, στην οδό Τρικάλων στους Αμπελόκηπους, όπου της πήγαιναν φαγητό οι γείτονες και κάποιοι άνθρωποι του θεάτρου.

Λέγεται ότι στηριζόμενη στο μπαστούνι της αλλά πάντα κοκέτα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία».  «Κωνσταντίνε, Ζωζώ Νταλμάς, 500 δρχ.!» του φώναξε. Και εκείνος της απάντησε: «Ζουζό, ό,τι θέλεις, εδώ» (σύμφωνα με τον χορογράφο και χορευτή Δημήτρης Ιβάνοφ, στον οποίο η Ζωζώ Νταλμάς άφησε με διαθήκη το βεστιάριο και τα απομνημονεύματά της στην εφημερίδα Espresso).  Πέθανε το 1988 σε ένα γηροκομείο της Αθήνας. Μακριά από το κοινό που τη λάτρεψε και τη δημοσιότητα. Οι περισσότεροι φίλοι και συγγενείς της, άλλωστε, είχαν ήδη φύγει από τη ζωή.

Περισσότερα θέματα για τα παλιά χρόνια εδώ.

Μπορεί οι περισσότεροι νεοέλληνες να γνωρίζουν ελάχιστα ή να αγνοούν παντελώς την αρχαία ελληνική γλώσσα… όχι όμως και μία απομονωμένη κοινότητα στη βορειοανατολική Τουρκία.

Στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας περίπου 5.000 άνθρωποι φαίνεται ότι μιλούν μία διάλεκτο που πλησιάζει εκπληκτικά στην αρχαία ελληνική γλώσσα.

Όπως επισημαίνουν ειδικοί γλωσσολόγοι μέσω αυτής της διαλέκτου μπορούν να εξάγουν πολύ σημαντικά συμπεράσματα για τη γλώσσα του Σωκράτη και του Πλάτωνα, καθώς και το πώς αυτή εξελίχθηκε.

Η κοινότητα ζει σε ένα σύμπλεγμα χωριών κοντά στην τουρκική πόλη της Τραπεζούντας, όπου κάποτε ήταν η αρχαία περιοχή του Πόντου.

Οι γλωσσολόγοι διαπίστωσαν ότι η διάλεκτος, Romeyka, μια ποικιλία από ποντιακά ελληνικά, έχει δομικές ομοιότητες με την αρχαία ελληνική που δεν παρατηρούνται σε άλλες μορφές της γλώσσας που ομιλείται σήμερα. Επίσης η Romeyka παρουσιάζει και πολλές ομοιότητες με το αρχαίο λεξιλόγιο.

Όπως λέει η λέκτορας Φιλολογίας Ιωάννα Σιταρίδου του Πανεπιστημίου του Cambridge «η χρήση του απαρεμφάτου έχει χαθεί στα νέα ελληνικά. Όμως, στα Romeyka έχει διατηρηθεί».

Μια πιθανότητα είναι ότι οι ομιλητές αυτής της διαλέκτου είναι οι απευθείας απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων που ζούσαν κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας πριν από τον 6ο ή 7ο αιώνα π.Χ., όταν η περιοχή αποικίστηκε αρχικά.

Αλλά είναι επίσης πιθανό να είναι απόγονοι αυτόχθονων πληθυσμών ή μίας μεταναστευτικής φυλής οι οποίοι αναγκάστηκαν να μιλούν τη γλώσσα των αρχαίων ελληνικών αποικιοκρατών.

Οι κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής είναι ευσεβείς μουσουλμάνοι, γι΄ αυτό και είχαν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Τουρκία μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923.

Παρακολουθήστε το βίντεο:

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.

Μια άλλη Αθήνα. Μια ξεχασμένη Αθήνα.

Δείτε σπάνιο φωτογραφικό υλικό από μια Αθήνα άγνωστη πλέον. Φωτογραφίες που σε φέρνουν αντιμέτωπο με το πώς έχει αλλάξει τόσο δραματικά η πόλη αυτή μέχρι σήμερα.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.

Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται στη δυτική έρημο της Αιγύπτου ανακάλυψαν ένα σχολείο 1.700 ετών περίπου, στους τοίχους του οποίου βρέθηκαν κείμενα γραμμένα στην αρχαία ελληνική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένου και ενός κειμένου για την αρχαία χρήση των φαρμάκων που παραπέμπει στην Οδύσσεια του Ομήρου.

Το σχολείο – το οποίο έχει μικρούς πάγκους που χρησιμοποιούσαν οι μαθητές ως θρανία για να κάθονται και να διαβάζουν – χρονολογείται σε μια εποχή όπου η Αίγυπτος ελέγχεται από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τα αρχαία ελληνικά ήταν ευρέως διαδεδομένα.

Σε χρήση για λιγότερο από 20 χρόνια, το κτίριο του σχολείου ενσωματώθηκε τελικά ως τμήμα ενός μεγάλου σπιτιού που περιείχε πολύχρωμα έργα τέχνης, συμπεριλαμβανομένων εικόνων των θεών του Ολύμπου, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Το σπίτι, και μερικά από τα έργα τέχνης που φιλοξενούσε, ήρθαν στο φως για πρώτη φορά το 1979. Το 2001, ένα νέο πρόγραμμα έρευνας στην Amheida, που σήμερα χρηματοδοτείται κατά κύριο λόγο από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, οδήγησε στην ανακάλυψη του σχολείου, των ελληνικών συγγραμμάτων του και ακόμη περισσότερων σκηνών τέχνης που φιλοξενούσε.

Μια μοναδική ανακάλυψη

Στον αρχαίο κόσμο, τα σχολεία δεν αποτελούσαν αυτόνομα κτίρια αλλά φιλοξενούνταν συχνά σε άλλα μέρη – όπως σε ιδιωτικές κατοικίες, δημόσια κτίρια και ναούς – και, ως εκ τούτου, είναι πολύ δύσκολο για τους αρχαιολόγους να το προσδιορίσουν με ακρίβεια, αναφέρει η Raffaella Cribiore, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στο άρθρο της στο επιστημονικό περιοδικό Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik.

Παρόλο που οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν την ύπαρξη κι άλλου αρχαίου σχολείου στην Αίγυπτο – του πανεπιστημίου στην Αλεξάνδρεια – το σχολείο στην Amheida είναι μοναδικό, γιατί βρέθηκε με κείμενα στους τοίχους του, δηλώνει η Cribiore. Τα κείμενα αυτά είναι «μια ακόμη απόδειξη ότι η διδασκαλία και η μάθηση πραγματοποιήθηκε εκεί, και επιβεβαιώνουν ότι ανήκουν στον μοναδικό κτίριο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα από την αρχαιότητα, και που αναγνωρίζεται με βεβαιότητα ως σχολείο ενώ επιδεικνύει και εκπαιδευτικές δραστηριότητες», αναφέρει η Cribiore.

Για παράδειγμα, το κείμενο που αναφέρεται στην Οδύσσεια αφηγείται μια θρυλική ιστορία για την αρχαία χρήση φαρμακευτικών ουσιών: η Ελένη της Τροίας δίνει στους επισκέπτες της ένα φάρμακο (πιθανόν όπιο), το οποίο «παίρνει μακριά τη θλίψη και το θυμό, και φέρνει τη λήθη σε κάθε αρρώστια», αναφέρει το αρχαίο κείμενο. «Όποιος το πιεί αναμεμειγμένο σε κύπελλο δεν θα αφήσει να πέσει ένα δάκρυ στο μάγουλό του κατά τη διάρκεια αυτής της ημέρας τουλάχιστον. Μιμηθείτε». Η λέξη «Μιμηθείτε» φαίνεται να υποδεικνύει στους μαθητές ότι θα πρέπει να αντιγράψουν το κείμενο με κάποιο τρόπο. Αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι μερικοί άνθρωποι πίστευαν ότι αυτό το απόσπασμα είχε μια τέτοια μαγική ποιότητα που μπορούσε να ηρεμεί τους νέους.

Σε ένα διαφορετικό δωμάτιο του σχολείου, η ομάδα ανακάλυψε ένα άλλο κείμενο που αποτελείται από ένα δάσκαλο να προτρέπει τους μαθητές του να αποκτήσουν τέτοιες ρητορικές ικανότητες που να φτάνουν μέχρι το επίπεδο διαφόρων θεοτήτων, όπως του αρχαίου Έλληνα θεού Ερμή. Προέτρεψε επίσης τους μαθητές να δουλέψουν σκληρά. «Να είστε τολμηροί, αγόρια μου. Ο μεγάλος θεός θα σας ανταμείψει με ένα όμορφο στέμμα πολλαπλής αρετής», αναφέρει μέρος του κειμένου. «Δούλεψε σκληρά για μένα, ο κόπος κάνει τους άνδρες ανδροπρεπείς …»

Το σχολείο τελείωσε

Το σχολείο δεν ήταν σε χρήση για μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως επειδή ο δάσκαλος μετακινήθηκε ή έχασε τη ζωή του, σύμφωνα με τους ερευνητές. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, «το σχολείο ήταν ο δάσκαλος και έπαψε να υπάρχει όταν ο τελευταίος μετακινήθηκε ή πέθανε», γράφει η Cribiore. Αφού έκλεισε, το σχολικό κτίριο ενσωματώθηκε σε ένα κοντινό σπίτι που ανήκε σε έναν σύμβουλο της πόλης με το όνομα «Serenos», ο οποίος χρησιμοποίησε μέρος του ως αποθηκευτικό χώρο.

Το 1979, οι ερευνητές βρήκαν μια εικόνα των θεών του Ολύμπου στο σπίτι του Serenos και οι πρόσφατες ανασκαφές έφεραν στο φως περισσότερα έργα ζωγραφικής μεταξύ των οποίων και μια σκηνή συμποσίου με έναν άνδρα να παίζει φλάουτο. Σε ένα δωμάτιο, σχεδόν κάθε επιφάνεια «ήταν διακοσμημένη, είτε με πολύχρωμα γεωμετρικά μοτίβα ή με ζωντανές σχηματικές παραστάσεις, έτσι ώστε η εμπειρία της εισόδου στο χώρο, για πρώτη φορά κατά την αρχαιότητα θα πρέπει να ήταν συντριπτική», έγραψε η Susanna McFadden, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Fordham, σε ένα βιβλίο με τίτλο «Actes du XII Colloque de l’ Association International pour la Peinture Murale Antique». (Το βιβλίο θα δημοσιευθεί από τον εκδοτικό οίκοInternazionale L’ Associazione per la Pittura murale antica).

Ο Serenos φαίνεται να είχε μια εκτίμηση για τα μαθήματα που λάμβανα χώρα στο σχολείο και διατήρησε το κείμενο του καθηγητή που προτρέπει τους μαθητές να εργαστούν σκληρά και να ανυψώσουν τις ρητορικές τους ικανότητες, αναφέρει η Cribiore. Οι ιδιοκτήτες του σπιτιού κατά πάσα πιθανότητα«εκτίμησαν την εμφάνιση και το περιεχόμενό του, το οποίο θα μπορούσε να εκληφθεί ως σημάδι της πολιτιστικής τους εκλέπτυνσης», γράφει η Cribiore.

Το κείμενο που γράφτηκε από τον καθηγητή εκδόθηκε για πρώτη φορά στην έκδοση του 2008 του επιστημονικού περιοδικού Journal of Roman Archaeology.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.

Επισκεφθήκαμε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και εντοπίσαμε, με τη βοήθεια της δρ. Μαρίας Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου, αρχαιολόγου και διευθύντριας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τα παιχνίδια –αθύρματα, όπως ονομάζονταν στην αρχαιότητα− που κρύβονται ανάμεσα στα χιλιάδες εκθέματά του, παιχνίδια με τα οποία εξακολουθούν να παίζουν τα παιδιά μέχρι σήμερα. Βρήκαμε και το ειδώλιο που ενέπνευσε τους δημιουργούς του Φοίβου και της Αθηνάς, των μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

Αλογάκι με ρόδες, παιχνίδι από την Αθήνα, 4ος αι. μ.Χ.

Ήταν από τα αγαπημένα παιχνίδια των αγοριών, που το έσερναν σε όλο το σπίτι.

Κουδουνίστρα-σκυλάκι από την Αθήνα, 3ος αι. μ.Χ.

Η πλαταγή, όπως λεγόταν, ήταν πήλινη κουδουνίστρα, με την οποία πίστευαν ότι ξεγελούσαν και τα κακά πνεύματα που παραμόνευαν γύρω από τη βρεφική κούνια.

Πήλινες πλαγγόνες (κούκλες) με κινητά μέλη, 4ος και 5ος αι. μ.Χ.

Οι πλαγγόνες ήταν αγαπημένα παιχνίδια των κοριτσιών και αυτές που διέθεταν κινητά μέλη παίζονταν όπως οι σημερινές κούκλες. Τις έντυναν με ρούχα, τα οποία έραβαν οι γυναίκες του σπιτιού γι’ αυτόν το σκοπό. Eκτός από τη διασκέδαση, οι κούκλες εισήγαν τον νεαρό γυναικείο πληθυσμό στον κατά προορισμό ρόλο τους: να είναι καλές σύζυγοι, νοικοκυρές και μητέρες υγιών παιδιών.

Στρόβιλος (σβούρα) από το Καβείριο της Θήβας, 5ος αι. π.Χ.

Oι σβούρες ήταν αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών και των νεαρών γυναικών, όπως φαίνεται σε παραστάσεις αγγείων. Αλλά και ο προστάτης των παιδικών παιχνιδιών Ερμής έχει απαθανατισθεί να απολαμβάνει το παιχνίδι αυτό. Οι στρόβιλοι ήταν γνωστοί από τους προϊστορικούς χρόνους, διαδόθηκαν όμως ιδιαιτέρως από τους αρχαϊκούς χρόνους και εξής. Κατασκευάζονταν από ξύλο ή, πολύ συχνά, από πηλό. Κάποιοι ήταν διακοσμημένοι με φύλλα κισσού ή ανθέμια ή έφεραν παραστάσεις ζώων.

Βοιωτικό ερυθρόμορφο πηνίο (γιο-γιο).

Στη μία πλευρά απεικονίζεται ο Περσέας και στην άλλη η Μέδουσα. Από το Καβείριο της Θήβας, 425-400 π.Χ. Το γιο-γιο αποτελείται από δύο δίσκους που ενώνονται στο κέντρο με έναν κυλινδρικό άξονα, πάνω στον οποίο στερεώνουν την αρχή μιας κλωστής, που στη συνέχεια τυλίγουν γύρω του. Αφήνοντάς το να πέσει η κλωστή ξετυλίγεται, ενώ με μια κίνηση του χεριού ξαναμαζεύεται γύρω από τον άξονα.

Πήλινες κούκλες με κινητά μέλη (νευρόσπαστα) από την Κόρινθο, 5ος αι. π.Χ.

Τα νευρόσπαστα κινούνταν όπως οι σημερινές μαριονέτες και ονομάζονταν και «δαίδαλα», καθώς αποδίδονταν στον Δαίδαλο. Οι κούκλες με τα κινητά μέλη, εκτός από παιχνίδια, αποτελούσαν συνήθη κτερίσματα σε τάφους κοριτσιών αλλά και αφιερώματα σε ιερά. Τα κορίτσια αφιέρωναν τις πλαγγόνες, μαζί με άλλα παιχνίδια τους και βόστρυχο από τα μαλλιά τους, στην Άρτεμη, προστάτιδα σε κάθε μεταβατική φάση στη ζωή του ανθρώπου και της σύλληψης παιδιών στα ανδρόγυνα, και την Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της γονιμότητας, τις παραμονές του γάμου τους.

Γυναικείο ειδώλιο με κινητά πόδια. Χειροποίητο.

Σώμα κωδωνόσχημο με πλαστική δήλωση του στήθους, λαιμός ψηλός που καταλήγει σε πτηνόμορφο κεφάλι. Από τα μεγάλα, διάτρητα αυτιά θα κρέμονταν σκουλαρίκια. Τα χέρια σε χειρονομία επιφανείας ή δέησης αποδίδονται ως δύο πεπλατυσμένες αποφύσεις με επτά δάχτυλα. Τα μεγάλα πόδια καταλήγουν σε πέντε και έξι δάχτυλα, αντίστοιχα. Στο επάνω μέρος του κεφαλιού υπάρχει οπή ανάρτησης. Ερυθρό γάνωμα χρησιμοποιήθηκε για τη διακόσμηση του ενδύματος και των υποδημάτων. Από τη Θήβα, αρχές 7ου αιώνα π.Χ. Το ειδώλιο αυτό υπήρξε η πηγή της έμπνευσης για τις μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004, Φοίβο και Αθηνά.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.

 Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε διαχρονικές φράσεις λαϊκής σοφίας, την προέλευση των οποίων οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε.

Οι φράσεις αυτές κρύβουν μία μικρή ιστορία, με άγνωστους σε εμάς πρωταγωνιστές, η οποία αφενός έχει κάτι να μας διδάξει, και αφετέρου απεικονίζει γλαφυρά τον τρόπο ζωής και δράσης των ανθρώπων μίας άλλης εποχής.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων η λαϊκή αυτή σοφία, έχει τις ρίζες της στην Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, αποδεικνύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την συνέχεια του Ελληνισμού, εφόσον τις ίδιες φράσεις χρησιμοποιούμε και σήμερα.

Οι άνθρωποι μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές, ταυτόχρονα όμως, εύκολα διαπιστώνει κανείς, πως στην πραγματικότητα μοιραζόμαστε διαχρονικά τα ίδια πάθη, φόβους, ανησυχίες και ελπίδες.

ΧΤΥΠΑ ΞΥΛΟ

«Απτεσθαι ξύλου», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Λόγω της πεποίθησης τους πως στα δένδρα κατοικούσαν νύμφες (Δρυάδες/Αμαδρυάδες) χτύπαγαν το ξύλο του κορμού των δένδρων για να επικαλεστούν την προστασία τους, καθώς οι νύμφες μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις ευχές των ανθρώπων. Αυτή η συνήθεια συνηθίζεται ακόμα και σήμερα, όταν ακούμε κάτι το οποίο δεν θέλουμε να μας συμβεί…

ΙΔΟΥ Η ΡΟΔΟΣ, ΙΔΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΔΗΜΑ

Η παροιμιώδης αυτή έκφραση, προέρχεται από τον μύθο του Αισώπου, «Ανήρ κομπαστής», και χρησιμοποιείται για όσους καυχιούνται για κάτι και το υποστηρίζουν, αλλά αδυνατούν να αποδείξουν τα λεγόμενά τους. Σύμφωνα με τον μύθο, ένας αθλητής που βρισκόταν στην Αθήνα καυχιόνταν συνέχεια ότι σε αγώνες στην Ρόδο είχε πραγματοποιήσει ένα τεράστιο άλμα.

Καθώς δεν τον πίστευε κανείς, αυτός έλεγε στους Αθηναίους να πάνε στη Ρόδο και να ρωτήσουν τους θεατές των αγώνων. Τότε ένας Αθηναίος πήγε στο σκάμμα, και με το χέρι έγραψε πάνω στην άμμο τη λέξη «Ρόδος». Κατόπιν γύρισε προς τον καυχησιάρη αθλητή και του είπε: «Αυτού γαρ και Ρόδος και πήδημα», το οποίο έχει μείνει ως «ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα». Το προφανές νόημα είναι ότι ο καθένας έχει οποτεδήποτε την δυνατότητα να αποδείξει τις δυνατότητές του και δεν χρειάζεται η επίκληση μυθικών προγόνων, κατορθωμάτων κτλ.

ΜΗ ΜΟΥ ΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ ΤΑΡΑΤΤΕ

Όταν οι Ρωμαίοι κυρίευσαν τις Συρακούσες το 212 π.Χ., μετά από τριετή αντίσταση των Ελλήνων, κάποιοι Ρωμαίοι στρατιώτες μπήκαν στο σπίτι του Αρχιμήδη, και τον βρήκαν να σχεδιάζει κύκλους στο έδαφος. Ο Αρχιμήδης τους παρακάλεσε να τον αφήσουν να τελειώσει τη λύση κάποιου σπουδαίου προβλήματος που τον απασχολούσε, εξού και οι κύκλοι στο έδαφος.

Για αυτό και τους είπε το γνωστό «μη μου τους κύκλους τάραττε». Ο Ρωμαίος στρατιώτης όμως δυστυχώς και τους κύκλους του χάλασε, και τον Αρχιμήδη σκότωσε…!!!! Η φράση όμως έμεινε…

ΚΟΡΑΚΙΑΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΨΑ.

Φράση που προέρχεται από έναν αρχαιοελληνικό μύθο. Σύμφωνα με αυτόν, σε κάποια μικρή ορεινή πόλη της αρχαίας Ελλάδας, οι κάτοικοι αποφάσισαν κάποτε να κάνουν μια θυσία στο θεό Απόλλωνα. Το νερό όμως που θεωρούσαν ιερό και το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες , βρίσκονταν ανάμεσα σε δύσβατα φαράγγια. Έπρεπε λοιπόν για αυτή τη σημαντική θυσία να στείλουν κάποιον σε αυτή τη δύσκολη και ανηφορική διαδρομή, για να φέρει το «ιερό» νερό. Ξαφνικά, ακούστηκε μια φωνή από ένα δέντρο εκεί κοντά.

Ήταν η φωνή ενός κόρακα ο οποίος προσφερόταν να αναλάβει το συγκεκριμένο εγχείρημα. Παρά την έκπληξη που ένιωσαν οι κάτοικοι ακούγοντας τη φωνή του κόρακα, αποφάσισαν να του αναθέσουν την αποστολή, μιας και με τα φτερά του θα έφτανε γρήγορα και εύκολα στην πηγή που έτρεχε το «ιερό» αυτό νερό. Έδωσαν λοιπόν, οι άνθρωποι στον κόρακα μια μικρή υδρία, αυτός την άρπαξε με τα νύχια του και πέταξε στον ουρανό με κατεύθυνση την πηγή. Ο κόρακας έφτασε γρήγορα στην πηγή.

Πλάι της αντίκρισε μια συκιά γεμάτη σύκα, και λιχούδης καθώς ήταν άρχισε να δοκιμάζει μερικά σύκα. Τα σύκα όμως ήταν άγουρα, και ο κόρακας αποφάσισε να περιμένει μέχρι να ωριμάσουν, ξεχνώντας όμως την αποστολή που είχε αναλάβει για λογαριασμό των ανθρώπων. Περίμενε τελικά δύο ολόκληρες μέρες ώσπου τα σύκα ωρίμασαν.

Έφαγε πολλά μέχρι που κάποια στιγμή θυμήθηκε τον πραγματικό λόγο για τον οποίο είχε έρθει στην πηγή. Άρχισε να σκέφτεται λοιπόν, πώς θα δικαιολογούσε την αργοπορία του στους κατοίκους της πόλης. Τελικά γέμισε με νερό τη μικρή υδρία, άρπαξε με το ράμφος του ένα μεγάλο φίδι το οποίο διέκρινε να κινείται κοντά στους θάμνους και πέταξε για την πόλη.

Όταν ο κόρακας έφτασε στην πόλη, οι κάτοικοι θέλησαν να μάθουν το λόγο για τον οποίο άργησε να επιστρέψει με το νερό από την πηγή. Ο κόρακας αφού άφησε κάτω την υδρία και το φίδι, και ισχυρίστηκε ότι το συγκεκριμένο φίδι ρουφούσε το νερό από την πηγή, με αποτέλεσμα αυτή να αρχίσει να ξεραίνεται.

Έπειτα τους είπε πως όταν το φίδι αποκοιμήθηκε, αυτός γέμισε την υδρία με το νερό και γράπωσε και το φίδι για να το παρουσιάσει στους κατοίκους. Οι άνθρωποι τον πίστεψαν και σκότωσαν το φίδι χτυπώντας το με πέτρες και ξύλα.

Όμως, το φίδι αυτό ήταν του θεού Απόλλωνα, και ο θεός του φωτός οργισμένος αποφάσισε να τιμωρήσει τον κόρακα για το ψέμα του. Έτσι από εκείνη την ημέρα, κάθε φορά που ο κόρακας προσπαθούσε να πιει νερό από κάποια πηγή, αυτή στέρευε. Κράτησε πολύ καιρό το μαρτύριο αυτό της δίψας του κόρακα, μέχρι που ο Απόλλωνας τον λυπήθηκε και τον έκανε αστέρι στον ουρανό. Από τότε, όταν κάποιος διψούσε πολύ, έλεγε τη φράση « Κοράκιασα από τη δίψα ». Και αυτή η φράση έχει παραμείνει ως τις μέρες μας.

Ο ΚΛΕΨΑΣ ΤΟΥ ΚΛΕΨΑΝΤΟΣ

Αρχαία ελληνική έκφραση, (Αλωπεκίζειν προς ετέρα αλώπεκα). Παροιμία που λεγόταν για τους απατεώνες και μάλιστα σε περιπτώσεις που κάποιος εξ αυτών, επιχειρούσε να εξαπατήσει άλλον απατεώνα.

ΦΟΒΟΥ ΤΟΥΣ ΔΑΝΑΟΥΣ ΚΑΙ ΔΩΡΑ ΦΕΡΟΝΤΑΣ

Φράση που χρησιμοποιείται για να υποδείξει δολιότητα. Κατά την διάρκεια του Τρωικού πολέμου, O Λαοκόων ένας από τους Τρώες ιερείς του Θυμβραίου Απόλλωνα, προειδοποίησε τους συμπατριώτες του Τρώες, (μάταια) να μη δεχθούν το δώρο που πρόσφεραν οι Έλληνες -οι Δαναοί- στους Τρώες, όταν υποτίθεται ότι αποφάσισαν να τερματίσουν την πολιορκία τους. To προκείμενο δώρο ήταν, εννοείται, ο Δούρειος ίππος. Δώρο που αποδείχθηκε θανάσιμο και καταστροφικό για τους Τρώες, και την αγαπημένη τους πόλη, την Τροία.

ΚΑΒΑΛΗΣΕ ΤΟ ΚΑΛΑΜΙ

Είναι μια έκφραση που ίσως προέρχεται από την Αρχαία Ελλάδα. Οι Σπαρτιάτες το έλεγαν για να πειράξουν τον Αγησίλαο. Ο Αγησίλαος αγαπούσε πολύ τα παιδιά του και όταν ήταν μικρά έπαιζε μαζί τους, καβαλώντας σαν σε άλογο, ένα καλάμι. Κάποια μέρα όμως τον είδε ένας φίλος του σε αυτή την στάση και ο Αγησίλαος τον παρακάλεσε να μην πει τίποτα σε κανέναν. Αλλά εκείνος δεν κράτησε τον λόγο του και το είπε σε άλλους, για να διαδοθεί σιγά – σιγά σε όλους και να φθάσει στις μέρες μας, με αλλαγμένη την ερμηνεία του (το λέμε όταν θέλουμε να πούμε για κάποιον ότι πήραν τα μυαλά του αέρα).

ΣΕ ΤΡΩΕΙ Η ΜΥΤΗ ΣΟΥ, ΞΥΛΟ ΘΑ ΦΑΣ

Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν πως ο «κνησμός», η φαγούρα, δηλαδή, του σώματος, ήταν προειδοποίηση των Θεών. Πίστευαν πως όταν ένας άνθρωπος αισθανόταν φαγούρα στα πόδια του, θα έφευγε σε ταξίδι. Όταν πάλι τον έτρωγε η αριστερή του παλάμη, θα έπαιρνε δώρα. Η πρόληψη αυτή έμεινε ως τα χρόνια μας.

«Με τρώει το χέρι μου χρήματα θα πάρω», συνηθίζουμε να λέμε όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι αρχαίοι όμως, θεωρούσαν γρουσουζιά, όταν αισθανόταν φαγούρα στην πλάτη, στο λαιμό, στα αφτιά και στη μύτη. Κάποτε για παράδειγμα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγις, ενώ έκανε πολεμικό συμβούλιο με τους αρχηγούς του, είδε ξαφνικά κάποιον από αυτούς να ξύνει αφηρημένος το αφτί του. Αμέσως σηκώθηκε πάνω και διέλυσε το συμβούλιο.- Θα έχουμε αποτυχία οπωσδήποτε.

Οι θεοί προειδοποίησαν τον Αρίσταρχο. Ας αναβάλουμε για αργότερα την εκστρατεία. Οι Σπαρτιάτες πίστευαν ακόμη ότι τα παιδιά που αισθάνονταν φαγούρα στη μύτη τους, θα γινόντουσαν κακοί πολεμιστές. Έτσι, όταν έβλεπαν κανένα παιδί να ξύνει τη μύτη του, το τιμωρούσαν, για να μην την ξαναξύσει άλλη φορά. Από την πρόληψη αυτή βγήκε η φράση : «η μύτη σου σε τρώει, ξύλο θα φας».

ΠΡΑΣΣΕΙΝ ΑΛΟΓΑ

Όταν κάποιος σε μία συζήτηση μας λεει πράγματα με τα οποία διαφωνούμε ή μας ακούγονται παράλογα, συνηθίζουμε να λέμε: « Τί είναι αυτά που μου λες; Αυτά είναι αηδίες και πράσσειν άλογα».Το «πράσσειν άλογα» λοιπόν, δεν είναι πράσινα άλογα όπως πιστεύει πολύς κόσμος, αλλά αρχαία ελληνική έκφραση.

Προέρχεται εκ του ενεργητικού απαρέμφατου του ρήματος «πράττω» ή/και «πράσσω» (τα δύο τ, αντικαθίστανται στα αρχαία και από δύο σ), που είναι το «πράττειν» ή/και «πράσσειν» και του «άλογο» που είναι ουσιαστικά το ουσιαστικό «λόγος» που σημαίνει λογική (σε μία από τις έννοιες του) με το α στερητικό μπροστά. Α-λογο το παράλογο, δηλαδή ,Πράσσειν άλογα, το να κάνει κανείς παράλογα πράγματα.

ΕΝΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙ ΔΕ ΦΕΡΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ

Σ’ έναν από τους μύθους του Αισώπου διαβάζουμε, πως ένας άσωτος και σπάταλος νέος, αφού έφαγε όλη του την περιουσία, δεν του είχε απομείνει παρά ο καινούριος του χονδρός εξωτερικός μανδύας. Κάποια μέρα, λοιπόν, που τυχαία είδε ένα χελιδόνι να πετάει έξω από το παράθυρό του, φαντάστηκε πως ο χειμώνας είχε περάσει και πως ήρθε πια η άνοιξη. Πούλησε τότε και το μανδύα σαν αχρείαστο.

Αλλά το χειμωνιάτικο κρύο είχε άλλη γνώμη και ξαναγύρισε την άλλη μέρα πιο τσουχτερό. Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τη φράση αυτή με τα λόγια: « μία χελιδών έαρ ου ποιεί». Κατά τον Αριστοτέλη: «Το γάρ έαρ ούτε μία χελιδών ποιεί ούτε μία ημέρα». Επίσης, συγγενική είναι η φράση: «Μ’ ένα χελιδόνι, καλοκαίρι δεν κάνει, ούτε μια μέλισσα μέλι» και «μ’ ένα λουλούδι καλοκαίρι δε γίνεται».

ΚΡΟΚΟΔΕΙΛΙΑ ΔΑΚΡΥΑ

Ο κροκόδειλος όταν θέλει να ξεγελάσει το θύμα του, κρύβεται και βγάζει κάτι παράξενους ήχους, που μοιάζουν καταπληκτικά με κλάμα μωρού παιδιού. Έτσι, αυτοί που τον ακούν, νομίζουν ότι πρόκειται για κάποιο παιδάκι και τρέχουν να το βοηθήσουν… Ο κροκόδειλος τότε επιτίθεται ξαφνικά και σκοτώνει το θύμα του.

Στην αρχαία Ελλάδα ο κροκόδειλος ήταν άγνωστος, οι Έλληνες όμως έμαθαν για αυτόν από τους Φοίνικες εμπόρους, που τους γέμιζε με τρόμο και θαυμασμό για την δύναμη και την πανουργία του κροκόδειλου . Έτσι λοιπόν, παρόλο που στην Ελλάδα δεν υπήρχαν κροκόδειλοι, τα «κροκοδείλια δάκρυα», που λέμε σήμερα γι’ αυτούς που ψευτόκλαινε, είναι φράση καθαρά αρχαία ελληνική.

ΑΡΕΣ ΜΑΡΕΣ ΚΟΥΚΟΥΝΑΡΕΣ

Η Έκφραση προέρχεται από αρχαίες Ελληνικές κατάρες. Στον ενικό η λέξη είναι Κατάρα Κατ-άρα Με την πάροδο των χρόνων για λόγους καθαρά εύηχους και μόνο προσετέθη και το «Μ». Δηλαδή: Κατ-άρα-μάρα. Και έτσι στη νεότερη ελληνική έγινε -αρα-μάρα, άρες μάρες, έβαλαν και την «κούφια» ομοιοκατάληκτη λέξη κουκουνάρες (κούφια δεν είναι τα κουκουνάρια;)και δημιουργήθηκε αυτή η καινούρια φράση! την λέμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε πως ακούσαμε κάτι χωρίς νόημα και χωρίς ουσία!

ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΚΑΚΟ

Τη φράση αυτή τη βρίσκουμε για πρώτη φορά σ’ ένα στίχο του Μένανδρου (342-291 π.Χ.),που μιλάει για το γάμο. Ο ποιητής γράφει ότι ο γάμος «…εάν τις την Αλήθειαν σκοπή, κακόν μεν εστίν, άλλ’ αναγκαίον κακόν». Δηλαδή: Εάν θέλουμε να το εξετάσουμε στο φως της αλήθειας, ο γάμος είναι μεν ένα κακό, αλλά «αναγκαίον κακόν».

Σ’ ένα άλλο απόσπασμα του Μένανδρου διαβάζουμε -ίσως για παρηγοριά για τα παραπάνω- την εξής περικοπή: «Πάντων ιατρός των αναγκαίων κακών χρόνος εστίν». Επίσης: «αθάνατον εστί κακόν αναγκαίον γυνή». Δηλαδή, η γυναίκα είναι το αιώνιο αναγκαίο κακό.

ΚΑΤΑ ΦΩΝΗ ΚΙ Ο ΓΑΪΔΑΡΟΣ

Στην αρχαιότητα , όταν ένας γάιδαρος φώναζε πριν αρχίσει μια μάχη, νόμιζαν ότι οι θεοί τους προειδοποιούσαν για τη νίκη. Κάποτε ο Φωκίωνας ετοιμαζόταν να επιτεθεί στους Μακεδόνες του Φιλίππου, αλλά δεν ήταν και τόσο βέβαιος για το αποτέλεσμα, επειδή οι στρατιώτες του ήταν λίγοι.

Τότε αποφάσισε ν’ αναβάλει για μερικές μέρες την επίθεση, ώσπου να του στείλουν τις επικουρίες, που του είχαν υποσχεθεί οι Αθηναίοι. Πάνω, όμως, που ήταν έτοιμος να διατάξει υποχώρηση, άκουσε ξαφνικά τη φωνή ενός γαϊδάρου από το στρατόπεδο του. – Κατά φωνή κι ο γάιδαρος! έκανε ενθουσιασμένος ο Φωκίωνας. Και διέταξε ν’ αρχίσει η επίθεση, με την οποία νίκησε τους Μακεδόνες. Από τότε ο λόγος έμεινε, και τον λέμε συχνά, όταν βλέπουμε ξαφνικά κάποιο φίλο μας, που δεν τον περιμέναμε.

ΔΕΝ ΙΔΡΩΝΕΙ Τ’ ΑΥΤΙ ΤΟΥ

Την φράση αυτή την χρωστάμε στον πατέρα της Ιατρικής τον Ασκληπιό. Όταν κάποια νεαρή τον ρώτησε, με ποιον τρόπο θα μπορούσε να κάνει τον νεαρό που της άρεσε να την αγαπήσει, αυτός απάντησε : «Να τον κλείσεις σ’ ένα πολύ ζεστό δωμάτιο, την συμβούλευσε, και αν ιδρώσουν τ αφτιά του, θα σ αγαπήσει. Αν δεν ιδρώσουν, μην παιδεύεσαι άδικα». Από την περίεργη αυτή συμβουλή του Ασκληπιού, έμεινε ως τα χρόνια μας η φράση «δεν ιδρώνει τ’ αυτί του», που τη λέμε συνήθως, για τους αναίσθητους και αδιάφορους.

ΔΙΝΩ ΤΟΠΟ ΣΤΗΝ ΟΡΓΗ.

Δώσε τόπο της οργής», φράση που την βρίσκουμε στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (718): «είκε θυμώ και μετάστασιν δίδου». Αυτά τα λόγια λεει ο Αίμωνας στον πατέρα του τον Κρέοντα , που επιμένει να τιμωρήσει την Αντιγόνη, γιατί δεν υπάκουσε στη διαταγή του και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη. «Είκε» σημαίνει υποχώρησε, «θυμώ και» αντί «και θυμώ μετάοτασιν δίδου» , δηλαδή, και άλλαξε γνώμη, δηλαδή, δώσε τόπο στην οργή.

Στις «Ευμενίδες» του Αισχύλου (847) λεει η θεά Αθηνά στο Χορό (των Ευμενίδων): «οργάς ξυνοίσω σοι γεραιτέρα γαρ ει». Η λ έξη οργή έχει και τη σημασία: διάθεσης, των αισθημάτων, όπως κι εδώ «θα δώσω τόπο στην οργή», θα υποχωρήσω και θα ανεχθώ τις διαθέσεις σου (ξυνοίσω που σημαίνει συνοίσω , μέλλων του συμφέρω, εδώ ανέχομαι, συγχωρώ, υπομένω), γιατί είσαι γεροντότερη (Ευριπ. Ελ. 80, Απόσπ. 31) «οργή είκειν» κ.ά.

ΚΑΛΛΙΟ ΑΡΓΑ ΠΑΡΑ ΠΟΤΕ

Όταν ο Σωκράτης, σε περασμένη πια ηλικία αποφάσισε να μάθει κιθάρα, τον πείραξαν οι φίλοι του, λέγοντας του: «Γέρων ών κίθαριν μανθάνεις;…». Κι ο Σωκράτης τότε απάντησε: «Κάλλιον οψιμαθής ή αμαθής (παραμένειν)».

ΤΟΥ ΠΗΡΕ ΤΟΝ ΑΕΡΑ.

Η έκφραση αυτή έχει παραμείνει από την αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα από τις ναυμαχίες που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες. Οποίος μπορούσε να εκμεταλλευτεί καλύτερα τον αέρα μπορούσε να κινηθεί πιο γρήγορα άρα και να νικήσει. Έτσι οποίος έπαιρνε τον αέρα ήταν και ο νικητής.

ΑΕΡΑ!

Στην αρχαία Ελλάδα, όταν άρχιζε κάποια μάχη, οι πολεμιστές έπεφταν πάνω στον αντίπαλό τους, φωνάζοντας «αλαλά», λέξη που δεν είχε κανένα νόημα, αλλά ήταν απλώς πολεμική κραυγή. Απ’ αυτό, ωστόσο, βγήκε η λέξη «αλαλάζω» και η αρχαία φράση «ήλόλαζον την νίκην». Ο αλαλαγμός χρησιμοποιήθηκε και στους νεότερους πολέμους, τόσο για εμψύχωση των πολεμιστών, ιδίως στις εφόδους, όσο και σαν επωδός της νίκης, αφού αντικαταστάθηκε η λέξη «Αλαλά» με τη λέξη «Aέρα».

Αλλά ποιο ήταν πάλι το γεγονός εκείνο που έκανε τη λέξη «Αέρα» να επικρατήσει σαν πολεμική κραυγή;Κατά την πολιορκία των Ιωαννίνων (1912-13), οι οβίδες του εχθρού, που χτυπούσαν εναντίον των οχυρωματικών θέσεων του στρατού μας, δεν έφερναν σχεδόν κανένα αποτέλεσμα, εκτός από το δυνατό αέρα, που δημιουργούσαν ολόγυρα οι εκρήξεις. Σε κάθε τέτοια, λοιπόν, αποτυχημένη βολή, οι Έλληνες στρατιώτες -προπαντός όμως οι θρυλικοί Τσολιάδες- φώναζαν όλοι μαζί «Αέρα!», θέλοντας με τον τρόπο αυτό να εκδηλώσουν τη χαρά τους για την εχθρική αποτυχία (ειπώθηκε για πρώτη φορά από εύζωνα του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων). Η λέξη, όμως, «Αέρα» έγινε ένα πραγματικό σύμβολο κατά τον πόλεμο της 28ης Οκτωβρίου 1940.

ΤΑ ΤΣΟΥΞΑΜΕ

Στην αρχαιότητα, υπήρχαν πολλές γυναίκες, που έπιναν πολύ κρασί, ανακατεύοντας το ποτό τους με μια ειδική σκόνη, που έκανε το κρασί να γίνεται πιο πικάντικο. Απ’ αυτό βγήκε και η φράση «τα τσούξαμε».

ΕΣ ΑΥΡΙΟΝ ΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ

Αυτή η παροιμιακή φράση είναι του Πλουτάρχου, από το βίο του Πλουτάρχου που αναφέρεται στον Πελοπίδα. Ανήκει στον Θηβαίο στρατηγό Αρχία (4ος αι. π.Χ.), φίλο των Σπαρτιατών, όταν σε ένα συμπόσιο κάποιος του πήγε ένα γράμμα, που περιείχε την πληροφορία ότι κινδύνευε από τους δημοκρατικούς και τον Πελοπίδα που είχε επιστρέψει στη Θήβα από την Αθήνα κρυφά. Βρισκόμαστε στο 379 π.Χ.

Ο Αρχίας, πάνω στο γλέντι και μέσα στη χαρά του, πάνω στη μέθη της δύναμής του και της εξουσίας, αμέλησε να το ανοίξει. Αντί να ανοίξει την επιστολή και να τη διαβάσει, την έβαλε στην άκρη λέγοντας «εις αύριον τα σπουδαία», δηλαδή αύριο θα διαβάσω τα σημαντικά πράγματα που περιέχει αυτή η επιστολή. Αυτό ήταν και το λάθος του. Σε λίγο δολοφονήθηκε και αυτός και οι φίλοι του.

ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ ΘΕΟΣ

Με την φράση «από μηχανής θεός» χαρακτηρίζουμε ένα πρόσωπο ή ένα γεγονός, που με την απροσδόκητη εμφάνισή του, δίνει μια λύση ή μια νέα εξέλιξη σε περίπτωση αμηχανίας ή διλήμματος. Η καταγωγή της έκφρασης αυτής, ανάγεται στην αρχαία ελληνική δραματική ποίηση και ειδικότερα στην τραγωδία. Συγκεκριμένα, σε αρκετές περιπτώσεις ο τραγικός ποιητής οδηγούσε σταδιακά την εξέλιξη του μύθου σ’ ένα σημείο αδιεξόδου, με αποτέλεσμα η εξεύρεση μιας λύσης να είναι πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη.

Τότε, προκειμένου το θεατρικό έργο να φτάσει σε ένα τέλος, συνέβαινε το εξής: εισαγόταν στο μύθο ένα θεϊκό πρόσωπο, που με την παρέμβασή του έδινε μια λύση στο αδιέξοδο και το έργο μπορούσε πλέον να ολοκληρωθεί ομαλά. Η έκφραση «ο από μηχανής θεός» καθιερώθηκε, επειδή αυτό το θεϊκό πρόσωπο εμφανιζόταν στη σκηνή του θεάτρου με τη βοήθεια της «μηχανής», δηλαδή ενός ξύλινου γερανού, ώστε να φαίνεται ότι έρχεται από ψηλά, ή καμιά φορά από καταπακτή, εάν επρόκειτο για θεό του Άδη .

Ουσιαστικά, δηλαδή, πρόκειται για μια περίπτωση επιφάνειας (θεϊκής δηλαδή εμφάνισης στους θνητούς), που συνέβαινε στο τέλος μιας τραγωδίας, διευκολύνοντας τον τραγικό ποιητή να δώσει μια φυσική λύση στο μύθο του έργου του.

ΤΑ ΣΠΑΣΑΜΕ

Οι αρχαίοι Κρήτες την παραμονή του γάμου τους, συγκέντρωναν σε ένα μεγάλο δωμάτιο διάφορα πήλινα βάζα κι ενώ τραγουδούσαν και χόρευαν, τα έσπαζαν ένα ένα. Η συνήθεια αυτή με τον καιρό, γενικεύτηκε σε όλη την Ελλάδα. Από αυτή την συνήθεια βγήκε η φράση «τα σπάσαμε» που τη λέμε μετά από κάθε διασκέδαση.

ΤΡΩΕΙ ΤΑ ΝΥΧΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΚΑΥΓΑ

Ένα από τα αγαπημένα θεάματα των Ρωμαίων και αργότερα των Βυζαντινών, ήταν η ελεύθερη πάλη. Οι περισσότεροι από τους παλαιστές, ήταν σκλάβοι, που έβγαιναν από το στίβο με την ελπίδα να νικήσουν και να απελευθερωθούν. Στην ελεύθερη αυτή πάλη επιτρέπονταν τα πάντα γροθιές, κλωτσιές, κουτουλιές, ακόμη και το πνίξιμο.Το μόνο που απαγορευόταν αυστηρά ήταν οι γρατσουνιές.

Ο παλαιστής έπρεπε να νικήσει τον αντίπαλό του, χωρίς να του προξενήσει την παραμικρή αμυχή με τα νύχια, κάτι που δεν ήταν εύκολο, καθώς τα νύχια των σκλάβων, ήταν μεγάλα και σκληρά από τις βαριές δουλειές που έκαναν.Γι’ αυτό λίγο προτού βγουν στο στίβο, άρχιζαν να τα κόβουν, όπως μπορούσαν, με τα δόντια τους. Από το γεγονός αυτό βγήκε κι η φράση «τρωει τα νύχια του για καβγά».

ΓΙΑ ΨΥΛΛΟΥ ΠΗΔΗΜΑ

Από τον πρώτο αιώνα η επικοινωνία των Ρωμαίων με τον ασιατικό κόσμο, είχε σαν αποτέλεσμα την εισαγωγή πληθώρας γελοίων και εξευτελιστικών δεισιδαιμονιών, που κατέκλυσαν όλες τις επαρχίες της Ιταλίας. Εκείνοι που φοβόντουσαν το μάτιασμα, κατάφευγαν στις μάγισσες, για να τους ξορκίσουν μ’ ένα πολύ περίεργο τρόπο: Οι μάγισσες αυτές είχαν μερικούς γυμνασμένους ψύλλους, που πηδούσαν γύρω από ένα πιάτο με νερό.

Αν ο ψύλλος έπεφτε μέσα και πνιγόταν, τότε αυτός που τον μάτιασε ήταν εχθρός. Αν συνέβαινε το αντίθετο -αν δεν πνιγόταν δηλαδή-τότε το μάτιασμα ήταν από φίλο, πράγμα που θα περνούσε γρήγορα. Κάποτε μια μάγισσα υπέδειξε σ’ έναν πελάτη της ένα τέτοιο εχθρό με τ’ όνομα του. Εκείνος πήγε, τον βρήκε και τον σκότωσε. Έτσι άρχισε μια φοβερή «βεντέτα» ανάμεσα σε δύο οικογένειες, που κράτησε πολλά χρόνια. Ωστόσο, από το δραματικό αυτό επεισόδιο, που το προξένησε μια ανόητη πρόληψη, βγήκε και έμεινε παροιμιακή η φράση: «Για ψύλλου πήδημα».

ΤΟΥ ΕΔΩΣΕ ΤΑ ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΣΤΟ ΧΕΡΙ

Με τη φράση αυτή εννοούμε ότι κάποιον τον διώχνουμε, τον απολύουμε από τη δουλειά του για διάφορους λόγους. Αυτή η έκφραση ξεκίνησε από ένα παλιό έθιμο, που είχε την πρώτη εφαρμογή του στη Βαβυλωνία.

Όταν ο βασιλιάς ήθελε να αντικαταστήσει έναν άρχοντα, είτε γιατί ήταν ανεπαρκής, είτε γιατί με κάποια σφάλματά του είχε πέσει στη δυσμένειά του, του έστελνε ένα ζευγάρι από παλιά παπούτσια με γραμμένο από κάτω το όνομα αυτού που το λάβαινε. Το έθιμο αυτό το πήραν από τους Βαβυλώνιους και οι Βυζαντινοί και το διατήρησαν ως τα τελευταία χρόνια της αυτοκρατορίας. Σχέση έχει και η άλλη φράση που λέμε: «σε γράφω στα παλιά μου τα παπούτσια». Δηλαδή δεν σε υπολογίζω, δε σου δίνω αξία, σημασία, σε αγνοώ.

Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Επιμέλεια: https://www.in2life.gr

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Επιμέλεια: https://www.in2life.gr

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Αρχαίες ελληνικές επιγραφές εμφανίζονται σε μερικά από τα πιο σημαντικά κτήρια στον κόσμο. Είτε στην είσοδο μιας ιστορικής δυτικοευρωπαϊκής βιβλιοθήκης είτε ενός διάσημου αμερικανικού πανεπιστημίου, μπορεί κανείς να τα δει παντού.

Όταν το μάτι μας συναντά αυτές τις επιγραφές, που διατηρούν το πνεύμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, θυμίζει στον καθένα μας ότι το μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας είναι ακόμα ζωντανό κρυμμένο ανάμεσα στις σημερινές έννοιες και διδασκαλίες.

Αυτές οι επιγραφές προέρχονται από πρόσωπα μεγάλης σημασίας: ποιητές, φιλόσοφοι, ηγέτες. Μερικές επιγραφές είναι αποσπάσματα από μερικές από τις μεγαλύτερες ομιλίες της αρχαίας Ελλάδας.

Από τον Όμηρο μέχρι τον Πλάτωνα και τον Λεωνίδα, αυτές οι επιγραφές επιβεβαιώνουν ότι 2.500 χρόνια μετά, οι αρχαίοι Έλληνες είναι ακόμα πρωτοπόροι και αποτελούν παράδειγμα για τις επόμενες γενιές.

Παρακάτω είναι μια λίστα με μερικές αρχαίες ελληνικές επιγραφές που μπορείτε να βρείτε στο εξωτερικό.

Ηνωμένο Βασίλειο

Μπαθ, Αγγλία

Το Μπαθ, στην κομητεία του Sussex της Αγγλίας, πήρε το όνομά του από τα Ρωμαϊκά κτισμένα λουτρά. Σε ένα ιστορικό κτίριο πάνω από την είσοδο, η ακόλουθη αρχαία ελληνική επιγραφή γράφει: «άριστον μεν ύδωρ».

Αυτό προέρχεται από έναν στίχο του Έλληνα λυρικού ποιητή Πίνδαρου που αναφέρεται τόσο στη Ρητορική του Αριστοτέλη όσο και στον Ευθύδημο του Πλάτωνα. Όταν συγκρίνει την αξία των διαφόρων αγαθών, ο Αριστοτέλης λέει ότι «το χρήσιμο» έχει μεγαλύτερη αξία από το «σπάνιο». Επομένως, η παροιμία ήταν ότι το «άριστο νερό» ήταν το πιο σημαντικό από όλα τα αγαθά.

Ἄριστον μὲν ὕδωρ,
ὁ δὲ χρυσὸς αἰθόμενον πῦρ
ἅτε διαπρέπει νυκτὶ μεγάνορος ἔξοχα πλούτου.
~ Πίνδαρος

📷 Ρωμαϊκά λουτρά (Bath, UK) pic.twitter.com/n7dZuOaIfQ

— Ἡλίας ♌ (@liacuras) January 26, 2018

Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, Σκωτία

«Όσοι ξέρουν γράμματα βλέπουν διπλά» είναι η μετάφραση της αρχαίας Ελληνικής επιγραφής «ΔΙΠΛΟΥΝ ΟΡΩΣΙΝ ΟΙ ΜΑΘΟΝΤΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΑ», γραμμένη με χρυσό στην είσοδο του κτιρίου της γραμματείας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

Η πυθαγόρεια έκφραση αναφέρεται στην καλύτερη κατανόηση των πραγμάτων μέσω της εκπαίδευσης. Ωστόσο, το τιμούν και οι λόγοι. Το κτίριο, για παράδειγμα, είναι διαμορφωμένο σαν ένα μεσαιωνικό κάστρο με μεγάλες αυλές, με πολύ πράσινο και μεγάλα παράθυρα χωρίς μπαλκόνια.

Η αρχαία Ελληνική επιγραφή δεν είναι ούτε απλώς διακοσμητική. Το διδάσκουν και στο πανεπιστήμιο.

Αμερική

Πανεπιστήμιο Yale

Πάνω από την είσοδο της Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Γέιλ στο Νιου Χέιβεν, στο Κονέκτικατ υπάρχει η φράση από τη Δημοκρατία του Πλάτωνα (Πολιτεία): «Οι φέροντες τους πυρσούς δίνουν τους πυρσούς ο ένας στον άλλον». Ωστόσο, αυτό στην πραγματικότητα εμφανίζεται στα Ελληνικά πάνω από την είσοδο ως: «λαμπάδια ἔχοντες διαδώσουσιν ἀλλήλοις».

Η Δημοκρατία του Πλάτωνα, με ημερομηνία 375 π.Χ., είναι ένα κείμενο που περιγράφει τη σημασία του να είσαι δίκαιος στον κόσμο. Επιπλέον, η ιδέα ήταν ότι αν κάποιος είναι δίκαιος, θα ήταν ευτυχισμένος. Είναι ένα κείμενο που περιγράφει μια ιδανική πόλη και έναν τρόπο μέσω του οποίου μια δίκαιη και φιλοσοφική διακυβέρνηση μπορεί να δημιουργήσει την ευτυχία.

Η είσοδος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Yale. Εικόνα: Ο κόσμος μιλά Ελληνικά / Facebook

Κολέγιο της Βοστώνης, Μασαχουσέτη

Ο Γλαύκος βρισκόταν στο στρατό της Λυκίας υπό τη διοίκηση του στενού φίλου και ξαδέλφου του Σαρπηδόνα. Οι Λύκιοι στον Τρωικό πόλεμο ήταν σύμμαχοι της Τροίας.

Το σύμβολο του Boston College της Μασσαχουσέτης… «αἰὲν ἀριστεύειν… καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων, μηδέ γένος πατέρων αἰσχυνέμεν…» (Ιλιάς Ζ’, στ. 208). (Πάντα να αριστεύεις…και να είσαι ανώτερος από τους άλλους, και να μην ντροπιάζεις την γενιά των προγόνων σου…). pic.twitter.com/ac8sCvDPUI

— Penny Rage (@penny_rage) November 25, 2020

Πανεπιστήμιο του Τέξας

Επιγραφή στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. Εικόνα: Αρχαία Ελλάς / Facebook

Στο Πανεπιστήμιο του Τέξας υπάρχει ένα από τα πιο σημαντικά αποφθέγματα του Δημόκριτου: βούλεσθαι μᾶλλον μίαν εὑρεῖν αἰτιολογίαν ἢ τὴν Περσῶν οἱ βασιλείαν γενέσθαι.

Ο Δημόκριτος ήταν ένας αρχαίος Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος από τα Άβδηρα, που τον θυμόμαστε κυρίως σήμερα για τη διατύπωση μιας ατομικής θεωρίας του σύμπαντος.

Πανεπιστήμιο Chapman, Orange County, Καλιφόρνια

Στο πανεπιστήμιο Chapman, στο Orange της Καλιφόρνιας, πάνω από την κεντρική είσοδο, αναγράφεται «Ο Χριστός και η Εκκλησία», φράση η οποία περιέχεται στο έμβλημα του πανεπιστημίου. pic.twitter.com/HfNrYC1Tw3

— Penny Rage (@penny_rage) November 25, 2020

Στην είσοδο του Πανεπιστημίου Chapman στην Καλιφόρνια, το απόφθεγμα «Ο Χριστός και η Εκκλησία» εμφανίζεται ως έμβλημα του σχολείου. Αυτό μεταφράζεται ως "Ο Χριστός και η εκκλησία"

University of Northwestern Νομική Σχολή, Σικάγο

Η φράση από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, «Ο λόγος πλήρης χάριτος και αληθείας», βρίσκεται υπεράνω της εισόδου της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου Northwestern στο Σικάγο. pic.twitter.com/zWW6zDelVZ

— Penny Rage (@penny_rage) November 25, 2020

The phrase from the Gospel of John ”Ο λόγος πλήρης χάριτος και αληθείας" hovers above the entry to Northwestern University's Law School in Chicago.

Το Ευαγγέλιο του Ιωάννη είναι το τέταρτο από τα τέσσερα κανονικά ευαγγέλια. Περιέχει μια εξαιρετικά σχηματική αφήγηση της διακονίας του Ιησού Χριστού. Επιπλέον, ήταν γραμμένο στα Ελληνικά, όπως όλα τα ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης.

Οι σφραγίδες του Ναυτικού των ΗΠΑ

Για την 300η τάξη του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ είναι ένα Σπαρτιατικό σύμβολο ως έμβλημα στο οποίο βρίσκονται τα ονόματα των τριάντα εννέα αποφοίτων της σχολής.

Η αρχαία Ελληνική έκφραση περιφρόνησης, «Μολὼν λαβέ» στα ελληνικά), που σημαίνει «έλα να τα πάρεις», ήταν η απάντηση του Λεωνίδα, βασιλιά της Αρχαίας Σπάρτης, ως απάντηση στον Πέρση βασιλιά Ξέρξη ότι οι Σπαρτιάτες παραδίδουν τα όπλα τους, λίγο πριν τη μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.).

Ο Λεωνίδας (περ. 530-480 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της πόλης-κράτους της Σπάρτης από το 490 περίπου π.Χ. μέχρι το θάνατό του στη μάχη των Θερμοπυλών κατά του περσικού στρατού το 480 π.Χ. Αν και ο Λεωνίδας έχασε τη μάχη, οι Σπαρτιάτες τίμησαν τον θάνατό του στις Θερμοπύλες ως ηρωική θυσία γιατί παρόλο που κατάλαβε ότι οι Πέρσες τον είχαν ξεπεράσει, τριακόσιοι συμπατριώτες του Σπαρτιάτες έμειναν μαζί του για να πολεμήσουν και να πεθάνουν.

Ο Ελληνισμός και η ιστορία του ως πηγή έμπνευσης .Το έμβλημα της 300ης σειράς των ”βατραχιών” της Αμερικής (US NAVY SEALS). pic.twitter.com/qpcnIgEj10

— Κλεονίκη (@eKleio) April 1, 2021

Καναδάς

Πανεπιστήμιο Brandon, Καναδάς

Επί της εισόδου του πανεπιστημίου Brandon του Καναδά αναγράφεται η φράση από την προς Εφεσίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου: «Αληθεύοντες δε εν αγάπη». pic.twitter.com/5rllCMStAC

— Penny Rage (@penny_rage) November 25, 2020

Η αρχαία Ελληνική έκφραση πάνω από την είσοδο του Πανεπιστημίου Brandon στον Καναδά είναι από την επιστολή προς τους Εφεσίους του Αποστόλου Παύλου και γράφει: «Αληθεύοντες δε εν αγάπη» που σημαίνει «Έχοντας αληθινή πίστη που συνοδεύεται πάντα από αγάπη».

Η επιστολή του Παύλου προς τους Εφεσίους, είναι το δέκατο βιβλίο της Καινής Διαθήκης. Μερικοί πίστευαν ότι ο Άγιος Απόστολος Παύλος το έγραψε στη φυλακή, αλλά πιθανότατα είναι το έργο ενός από τους μαθητές του.

Δηλώνει ότι το χριστιανικό μυστήριο (ευαγγέλιο) της σωτηρίας, που αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά στους Αποστόλους, είναι η πηγή της αληθινής σοφίας. Επιπλέον, ότι ο Χριστός πρόσφερε τη σωτηρία σε Ιουδαίους και Εθνικούς.

Ευρώπη

Φρανκφούρτη, Γερμανία

Στη σιδερένια πεζογέφυρα του «Eiserner Steg» της Φρανκφούρτης, που διασχίζει τον ποταμό Μάιν, υπάρχει μια πλάκα με τις γραμμές του Ομήρου από την Οδύσσεια : «ΠΛΕΩΝ ΕΠΙ ΟΙΝΟΠΑ ΠΟΝΤΟΝ ΕΠ'ΑΛΛΟΘΡΟΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ». Αυτό μεταφράζεται ως «Πλέοντας σε σκοτεινές θάλασσες προς ανθρώπους που μιλούν άλλες γλώσσες». Στα Νέα Ελληνικά θα ήταν: Πλέοντας σε μελανές θάλασσες προς άλλους ανθρώπους.

Η συγκεκριμένη φράση προέρχεται από τη ραψωδία Α'της Οδύσσειας του Ομήρου (στ. 183), όταν η θεά Αθηνά κατεβαίνει στην Ιθάκη με τη μορφή του Μέντη για να παρακινήσει τον Τηλέμαχο να αναζητήσει τον πατέρα του, τον Οδυσσέα.

Ο καλλιτέχνης Hagen Bonifer το επέλεξε, επειδή η γέφυρα συνδέει δύο διαφορετικά μέρη της Φρανκφούρτης.

Πανεπιστήμιο της Μάλτας

Πανεπιστήμιο Μάλτας.Προπύλαιον της τιμής η μάθησις...Μόνο εμείς απαξιώνουμε κάθετι Ελληνικό. pic.twitter.com/vKr8HC01bJ

— Γλωσσού 😋 (@Indubioabstin) September 1, 2016

Στην είσοδο του Πανεπιστημίου της Μάλτας υπάρχει η αρχαία Ελληνική επιγραφή: «Προπύλαιον της τιμής η μάθησις» που σημαίνει «η μάθηση είναι η πύλη που οδηγεί στην τιμή».

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τη Μάλτα «Μελίτη», που σημαίνει «γλυκιά σαν μέλι», πιθανότατα λόγω της ήδη αξιοσημείωτης παραγωγής μελιού του νησιού και των ενδημικών ειδών μελισσών που ευδοκιμούν εκεί μέχρι σήμερα.

Όσο για τη νεοελληνική κοινότητα της Μάλτας, υπάρχει από τον 16ο αιώνα, όταν οι Έλληνες Χριστιανοί εγκατέλειψαν τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που κυριαρχούσαν οι Οθωμανοί.

Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα, Ισπανία

Στην πρόσοψη του παλιού πανεπιστημίου της πόλης της Σαλαμάνκα στην Ισπανία υπάρχει η έκφραση «Οἱ βασιλεῖς τῇ ἐγκυκλοπαιδείᾳ αὐτὴ τοῖς βασιλεῦσι». Αυτό που σημαίνει είναι «Οι Βασιλιάδες στο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο στους Βασιλιάδες», το οποίο μπορεί κανείς να ερμηνεύσει ελεύθερα όπως θέλει.

Μουσείο Frans Hall, Άμστερνταμ

Το «Εκ Μούσαν αγαθόν κλέος» του Θεόκριτου, βρίσκεται στην είσοδο του Μουσείου FRANS HALL στο Άμστερνταμ. pic.twitter.com/uqyKGdMYkS

— Aύρα Ζ.Α. 🇬🇷 (@tarrott) May 4, 2018

Πάνω από την είσοδο του Μουσείου FRANS HALL στο Άμστερνταμ βρίσκεται η επιγραφή του αρχαίου Έλληνα ποιητή Θεόκριτου «Εκ Μούσαν αγαθόν κλέος». Στα αγγλικά θα ήταν «Only the Muses gives pure glory to humans». - Μόνο οι Μούσες δίνουν αγνή δόξα στους ανθρώπους.

Οι Μούσες στην Αρχαία Ελλάδα ήταν οι εμπνευσμένες θεές της λογοτεχνίας, της επιστήμης και των τεχνών. Οι αρχαίοι Έλληνες τις θεωρούσαν την πηγή της γνώσης που ενσωματώνεται στην ποίηση, τα λυρικά τραγούδια και τους μύθους που σχετίζονταν προφορικά για αιώνες στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό.

Ελβετία

Αβαείο του Saint Gall

Επιγραφή στην είσοδο της βιβλιοθήκης του St.Gallen Abbey, Ελβετία. pic.twitter.com/CxIX52R1Ck

— Aύρα Ζ.Α. 🇬🇷 (@tarrott) August 17, 2019

Αυτό είναι το απόσπασμα που βρίσκεται στην είσοδο της βιβλιοθήκης του Abbey of Saint Gall στην Ελβετία η φράση «Ψυχής Ιατρείον». Η φράση μεταφράζεται ως «η κλινική της ψυχής μας». Ενδεχομένως αποδίδεται στη δύναμη των βιβλίων και της μάθησης στην ανάπτυξη της ψυχής κάποιου. Για το λόγο αυτό έχει βρει τη θέση του στην είσοδο της βιβλιοθήκης.

Το αβαείο του Saint Gall είναι ένα αβαείο σε ένα καθολικό θρησκευτικό συγκρότημα στην πόλη St. Gallen στην Ελβετία.

Ασία

Ιαπωνία

Η αρχαία ελληνική επιγραφή «Εφιλοσοφούμεν Ελληνικώς», κυριολεκτικά σημαίνει «φιλοσοφούμε στα Ελληνικά (και με τους Ελληνικούς τρόπους)». Ο επιτάφιος βρίσκεται στην ταφόπλακα του Τερούο Σουζούκι, Ιάπωνα καθηγητή και επίτιμου προέδρου της «Διεθνούς Εταιρείας Ελληνικής Φιλοσοφίας».

Εικόνα: Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας / Facebook

Μνημείο Ειρήνης της Χιροσίμα, Ιαπωνία

Χιροσίμα/Ιαπωνία/Πάρκο Ειρήνης,στο κέντρο της πόλης, που είναι αφιερωμένο στην μνήμη των θυμάτων της πυρηνικής επίθεσης, υπάρχει η Καμπάνα της Ειρήνης την οποία οι επισκέπτες μπορούν να κτυπήσουν, σαν έκκληση για την παγκόσμια ειρήνη. Πάνω στην καμπάνα>επιγραφή: «Γνώθι σαυτόν». pic.twitter.com/7em11zjEDX

— Aύρα Ζ.Α. 🇬🇷 (@tarrott) May 4, 2018

Οι Ιάπωνες αφιέρωσαν το Πάρκο Ειρήνης της Χιροσίμα στο κέντρο της πόλης στη μνήμη των θυμάτων της πυρηνικής επίθεσης του 1945. Εκεί, οι επισκέπτες μπορούν να βρουν ένα καμπαναριό το οποίο μπορούν να χτυπήσουν καθώς καλούν για παγκόσμια ειρήνη. Στην καμπάνα είναι χαραγμένη η Ελληνική επιγραφή «Γνώθι σαυτόν».

Αυτό προέρχεται από τον αρχαίο Ελληνικό αφορισμό «γνώρισε τον εαυτό σου», που είναι το πρώτο από τα τρία δελφικά ρητά που είναι εγγεγραμμένα στο προαύλιο του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, σύμφωνα με τον Έλληνα συγγραφέα Παυσανία. Τα δύο ρητά που ακολουθούν ήταν «Τίποτα σε περίσσεια» (Μηδὲν ἄγαν) και «Η βεβαιότητα φέρνει καταστροφή» (Ἐγγύα πάρα δ'Ἄτα).

Τα Δελφικά αξίματα είναι ένα σύνολο αξιωμάτων που είναι εγγεγραμμένα στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Αρχικά, λέγεται ότι δόθηκαν από τον Έλληνα Θεό Απόλλωνα Μαντείο στους Δελφούς της Πυθίας, και ως εκ τούτου αποδίδονταν στον Απόλλωνα.

Αφρική

Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος

Διόδια εξω από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου προς Κάϊρο. Η αναγραφή της πόλης και στα ελληνικά ήταν απαίτηση των Δημάρχων για να τιμήσουν τον Μέγα Αλέξανδρο. pic.twitter.com/kdCL5QlWcp

— Aύρα Ζ.Α. 🇬🇷 (@tarrott) May 4, 2018

Πάνω από τα διόδια που οδηγούν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στο Κάιρο, το όνομα της πόλης, Αλεξάνδρεια, είναι γραμμένο στα Ελληνικά. Αυτό έγινε μετά από αίτημα των αξιωματούχων της πόλης, που ήθελαν να τιμήσουν τον Μέγα Αλέξανδρο.

Η Αλεξάνδρεια ιδρύθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο τον Απρίλιο του 331 π.Χ. Αφού κατέλαβε την Αιγυπτιακή Σατραπεία από τους Πέρσες, ο Αλέξανδρος θέλησε να χτίσει μια μεγάλη Ελληνική πόλη στις ακτές της Αιγύπτου που θα φέρει το όνομά του.

Αυστραλία

Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ, Αυστραλία

Η γνωστή ρητορική φράση από τον Επιτάφιο του Περικλή, «Φιλοκαλούμεν μετ’ ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας» (= αγαπάμε το ωραίο με απλότητα και φιλοσοφούμε χωρίς μαλθακότητα), αναγράφεται στο πανεπιστήμιο Queensland της Αυστραλίας. pic.twitter.com/1LtqwUzdkE

— Penny Rage (@penny_rage) November 25, 2020

Η περίφημη ρητορική φράση από τον Επιτάφιο του Περικλή «Φιλοκαλούμεν μετ'ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας» βρίσκεται πάνω από την είσοδο του Πανεπιστημίου. του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία.

Η φράση εμφανίζεται στο 40ο κεφάλαιο του Επιταφίου του Περικλή. Ειπώθηκε τον χειμώνα του 431 π.Χ κατά το τέλος του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου. Στόχος ήταν η τιμή των πρωτοπεσόντων και η εξύψωση του ηθικού των Αθηναίων.

Μάλιστα, ο Αθηναίος ρήτορας απαντούσε έμμεσα στην κακοπροαίρετη κριτική των Σπαρτιατών προς τους συμπολίτες του. Προφανώς, πίστευαν ότι η ενασχόληση με τα γράμματα και τις τέχνες οδηγεί σε λιγότερη αρρενωπότητα στους πολίτες.

Ο ρήτορας τονίζει την κομψότητα που επικρατεί στη ζωή των Αθηναίων συνοδευόμενη από μέτρο και απλότητα. Επίσης, ο Περικλής τονίζει ότι οι Αθηναίοι είναι καλλιεργημένοι και ασχολούνται με τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες. Ωστόσο, και αυτοί ήταν άξιοι μαχητές. 

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.

Απόσπασμα από ομιλία του αείμνηστου καθηγητή Ι.Θ. Κακριδή που ανάλωσε τη ζωή του στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, γαλούχησε γενιές Ελλήνων φιλολόγων και μας κληροδότησε εξαίρετη μετάφραση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, τις οποίες και διδαχτήκαμε στο σχολείο.

Στην ομιλία του ο Ι.Θ. Κακριδής στέκεται στην αξία διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών:

“Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα;

Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που μας υποχρεώνουν να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να επικοινωνήσουν όσο γίνεται περισσότερο με τον αρχαίο κόσμο.

Πρώτα απ'όλα, γιατί είμαστε κι εμείς Έλληνες. Από τον καιρό του Ομήρου ως σήμερα έχουν περάσει κάπου δυο χιλιάδες εφτακόσια χρόνια. Στους αιώνες που κύλησαν οι Έλληνες βρεθήκαμε συχνά στο απόγειο της δόξας, άλλοτε πάλι στα χείλια μιας καταστροφής ανεπανόρθωτης-νικήσαμε και νικηθήκαμε αμέτρητες φορές· δοκιμάσαμε επιδρομές και σκλαβιές· αλλάξαμε θρησκεία· στους τελευταίους αιώνες η τεχνική επιστήμη μετασχημάτισε βασικά τη μορφή της ζωής μας· και όμως κρατηθήκαμε Έλληνες, με την ίδια γλώσσα-φυσικά εξελιγμένη-, με τα ίδια ιδανικά, τον ίδιο σε πολλά χαραχτήρα και με ένα πλήθος στοιχεία του πολιτισμού κληρονομημένα από τα προχριστιανικά χρόνια. Στον πνευματικό τομέα κανένας λαός δεν μπορεί να προκόψει, αν αγνοεί την ιστορία του, γιατί άγνοια της ιστορίας θα πει άγνοια του ίδιου του ίδιου του εαυτού του. Είμαι Έλληνας, συνειδητός Έλληνας, αυτό θα πει, έχω αφομοιώσει μέσα μου την πνευματική ιστορία των Ελλήνων από τα μυκηναϊκά χρόνια ως σήμερα.

Ο δεύτερος λόγος που μας επιβάλλει να γνωρίσουμε την αρχαία πνευματική Ελλάδα είναι ότι είμαστε κι εμείς Ευρωπαίοι. Ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται στον αρχαίο Ελληνικό, με συνδετικό κρίκο τον ρωμαϊκό. Με τους άλλους Ευρωπαίους μας δένει βέβαια και ο Χριστιανισμός, όσο και να μας χωρίζουν ορισμένα δόγματα. Μα και ο Χριστιανισμός έπρεπε να δουλευτεί πρώτα με την Ελληνική σκέψη, για να μπορέσει ν” απλώσει έπειτα στον ευρωπαϊκό χώρο. Η ρίζα του πολιτισμού των Ευρωπαίων όλων είναι ο αρχαίος ελληνικός στοχασμός και η τέχνη, γι” αυτό δεν μπορεί να τα αγνοεί κανείς, αν θέλει να αισθάνεται πως πνευματικά ανήκει στην Ευρώπη.

Μα ο κυριότερος λόγος που δεν επιτρέπεται οι νέοι μας ν” αγνοούν την αρχαίαν Ελλάδα είναι άλλος: στην Ελλάδα για πρώτη φορά στα χρονικά του κόσμου ανακαλύφτηκε ο άνθρωπος ως αξία αυτόνομη, ο άνθρωπος που θέλει να κρατιέται ελεύθερος από κάθε λογής σκλαβιά, και υλική και πνευματική. Μέσα στους λαούς που περιβάλλουν τον ελληνικό χώρο στα παλιά εκείνα χρόνια υπάρχουν πολλοί με μεγάλο πολιτισμό, πάνω απ'όλους οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες. Οι λαοί όμως αυτοί ούτε γνωρίζουν ούτε θέλουν τον ελεύθερο άνθρωπο. Το απολυταρχικό τους σύστημα επιβάλλει στα άτομα να σκύβουν αδιαμαρτύρητα το κεφάλι μπροστά στο βασιλέα και στους θρησκευτικούς αρχηγούς. Η ελεύθερη πράξη και η ελεύθερη σκέψη είναι άγνωστα στον εξωελληνικό κόσμο. Και οι Έλληνες; Πρώτοι αυτοί, σπρωγμένοι από μια δύναμη που βγαίνει από μέσα τους και μόνο, την δεσποτεία θα την μεταλλάξουν σε δημοκρατία, και από την άβουλη, ανεύθυνη μάζα του λαού θα πλάσουν μια κοινωνία από πολίτες ελεύθερους, που καθένας τους να νιώθει τον εαυτό του υπεύθυνο και για τη δική του και για των άλλων την προκοπή. Ο στοχασμός είναι κ” αυτός ελεύθερος για τα πιο τολμηρά πετάματα του νου και της φαντασίας. Ο Έλληνας είναι ο πρώτος, που ενώ ξέρει πως δεν μπορεί ατιμώρητα να ξεπεράσει τα σύνορα του ανθρώπου και να γίνει θεός, όμως κατέχεται από μια βαθιά αισιοδοξία για τις ανθρώπινες ικανότητες και είναι γεμάτος αγάπη για τον άνθρωπο, που τον πιστεύει ικανό να περάσει τις ατέλειές του και να γίνει αυτό που πρέπει να είναι ο τέλειος άνθρωπος.

Αυτή η πίστη στον τέλειον άνθρωπο, συνδυασμένη με το βαθύ καλλιτεχνικό αίσθημα που χαρακτηρίζει την ελληνική φυλή, δίνει στον αρχαίον Έλληνα τον πόθο και την ικανότητα να πλάσει πλήθος ιδανικές μορφές σε ό,τι καταπιάνεται με το νου, με τη φαντασία και με το χέρι: στις απέριττες μορφές που σχεδιάζουν οι τεχνίτες στα αγγεία της καθημερινής χρήσης, στη μεγάλη ζωγραφική, στην πλαστική του χαλκού και του μαρμάρου, πάνω απ'όλα στο λόγο τους, και τον πεζό και τον ποιητικό.

Αυτόν τον κόσμο θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας, για να μορφωθούν· για να καλλιεργήσουν τη σκέψη τους αναλύοντας τη σκέψη των παλιών Ελλήνων· για να καλλιεργήσουν το καλλιτεχνικό τους αίσθημα μελετώντας ό,τι ωραίο έπλασε το χέρι και η φαντασία των προγόνων τους· για να μπορέσουν κι αυτοί να νιώσουν τον εαυτό τους αισιόδοξο, ελεύθερο και υπεύθυνο για τη μοίρα του ανθρώπου πάνω στη γη· προπαντός για να φουντώσει μέσα τους ο πόθος για τον τέλειον άνθρωπο”.

Περισσότερα ενδιαφέροντα κείμενα εδώ.

Πολλές από τις αρχαιότερες κατοικημένες πόλεις της Ελλάδας εξακολουθούν να στέκονται ενάντια σε όλες τις πιθανότητες. Έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα για να αφηγηθούν την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και να επιβεβαιώσουν την επιρροή της στον δυτικό πολιτισμό. Σε αυτές τις πόλεις, βρίσκει κανείς αξιοσημείωτη αρχιτεκτονική που είναι όμορφη πέρα από λόγια.

Οι δέκα αρχαιότερες κατοικημένες πόλεις της Ελλάδας:

No: 10. Θεσσαλονίκη: Μια από τις παλαιότερες κατοικημένες πόλεις της Ελλάδας

Αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης. Εικόνα: Marco Verch / Flickr CC BY 2.0

Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας. Βρίσκεται στον Θερμαϊκό Κόλπο στο βορειοδυτικό τμήμα του Αιγαίου. Υπάρχουν πάνω από ένα εκατομμύριο κάτοικοι στη μητροπολιτική της περιοχή. Η πόλη έχει μια πλούσια ιστορία που εκτείνεται από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή.

Ιδρύθηκε το 315 π.Χ. από τον Κάσσανδρο τον Μακεδόνα, ο οποίος την ονόμασε έτσι από τη σύζυγό του Θεσσαλονίκη, κόρη του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας και αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ήταν μια σημαντική Μητρόπολη κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο και η δεύτερη μεγαλύτερη, πλουσιότερη πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Την περίοδο εκείνη, ως προς τον πλούτο και την επιρροή της, η Θεσσαλονίκη ανταγωνιζόταν τη μεγάλη πόλη της Κωνσταντινούπολης.

Οι Οθωμανοί την κατέλαβαν το 1430. Παρόλα αυτά, παρέμεινε σημαντικό επίνειο και πολυεθνική Μητρόπολη κατά τους πέντε σχεδόν αιώνες της Τουρκοκρατίας. Έγινε μέρος του Βασιλείου της Ελλάδας στις 8 Νοεμβρίου του 1912.

Νο 9: Πόλη της Κέρκυρας: μια από τις μεγάλες ναυτικές δυνάμεις του 5ου αιώνα π.Χ

Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας. Εικόνα: Thierry / Flickr CC BY-NC-SA 2.0

Η πόλη της Κέρκυρας βρίσκεται στο νησί της Κέρκυρας στο Ιόνιο Πέλαγος. Είναι η πρωτεύουσα του δήμου και της περιφερειακής ενότητας Κέρκυρας. Ο δήμος λειτουργεί ως πρωτεύουσα για την περιοχή των Ιονίων Νήσων. Το 2011, η πόλη αριθμούσε περίπου 39.674 κατοίκους.

Η πόλη της Κέρκυρας αποτελεί σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο και Ελληνικό περιφερειακό κέντρο. Επίσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Ελληνική ιστορία από την αρχαιότητα. Ειδικά η παλιά πόλη της έχει πλούσιο υπόβαθρο αρχαιοελληνικών, βενετσιάνικων, γαλλικών και βρετανικών κατακτήσεων.

Η αρχαία πόλη, γνωστή ως Κόρκυρα, ιδρύθηκε γύρω στο 700 π.Χ., ως αποικία της αρχαίας Ελληνικής πόλης της Κορίνθου, καθιστώντας την επομένως μια από τις αρχαιότερες κατοικημένες πόλεις της Ελλάδας. Έλαβε μέρος στη Μάχη των Σύβοτων, η οποία ήταν καταλυτική για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ήταν η μεγαλύτερη ναυτική σύγκρουση μεταξύ Ελληνικών πόλεων-κρατών μέχρι εκείνη την εποχή.

Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι η Κόρκυρα ήταν μία από τις τρεις μεγάλες ναυτικές δυνάμεις της Ελλάδας του 5ου αιώνα π.Χ., μαζί με την Αθήνα και την Κόρινθο. Υπό τους Ενετούς, οι οποίοι παρέμειναν στην Κέρκυρα για σχεδόν τετρακόσια χρόνια από το 1386 έως το 1797, η πόλη της Κέρκυρας ήταν ένα ακμάζον οικονομικό κέντρο στην περιοχή της βόρειας Αδριατικής.

Όταν η Δημοκρατία της Βενετίας έπεσε το 1797, η Γαλλία πήρε τον έλεγχο. Ωστόσο, η γαλλική κυριαρχία δεν κράτησε για πολύ, καθώς, κατά τη διάρκεια των περίπλοκων γεγονότων των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Κέρκυρα έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου Κράτους των Ιονίων Νήσων (1799-1807). Στη συνέχεια, το νησί αντιμετώπισε μια ακόμη γαλλική κατάκτηση (1807-1814) προτού οι Βρετανοί πάρουν στη συνέχεια τον έλεγχο του νησιού. Οι Βρετανοί κυβέρνησαν την Κέρκυρα μέχρι το 1864 όταν το νησί παραχωρήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας.

No 8: Πάτρα: από την 3η χιλιετία π.Χ

Κάστρο της Πάτρας. Εικόνα: C messier/ wikimedia commons CC BY-SA 4.0

Η Πάτρα είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας και η περιφερειακή πρωτεύουσα της Δυτικής Ελλάδας στη βόρεια Πελοπόννησο. Απέχει 215 χιλιόμετρα δυτικά της Αθήνας. Σήμερα, η Πάτρα -εκτός από ένα ζωντανό φοιτητικό κέντρο- είναι πολυσύχναστη λόγω του λιμανιού της που εξυπηρετεί πλοία προς τα νησιά του Ιονίου και την Ιταλία όλο το χρόνο. Από το 2011, ο πληθυσμός της ήταν 167.446.

Τα πρώτα ίχνη οικισμού στην Πάτρα χρονολογούνται ήδη από την τρίτη χιλιετία π.Χ. στην περιοχή της σύγχρονης Αρόης. Η αρχαία Πάτρα σχηματίστηκε από την ένωση τριών χωριών στη σύγχρονη Αρόη, δηλαδή της αρχαίας Αρόης, της Άνθειας και της Μεσάτης.

Σύμφωνα με μια εκδοχή της Ελληνικής μυθολογίας, μετά τη Δωρική εισβολή, μια ομάδα Αχαιών από τη Λακωνία με επικεφαλής τον ομώνυμο Πατρέα ίδρυσε την αποικία της Πάτρας. Άκμασε αργότερα κατά τη Μεταελλαδική ή Μυκηναϊκή περίοδο (1580–1100 π.Χ.).

Στην αρχαιότητα παρέμεινε μια αγροτική πόλη. Μετά τη μάχη του Ακτίου (31 π.Χ.), ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος την αποίκισε. Ως εκ τούτου, ευημερούσε εμπορικά μέχρι περίπου τον 3ο αιώνα μ.Χ. Το 1205 έγινε Φραγκική βαρονία και έδρα αυτόνομου Λατίνου αρχιεπισκόπου, ο οποίος αργότερα την πούλησε στη Βενετία (1408). Αυτό αμφισβητήθηκε για πολύ καιρό από Βενετούς και Τούρκους.

Τέλος, η Πάτρα ήταν η έδρα του Επισκόπου Γερμανού, ο οποίος το 1821 ύψωσε το επίπεδο της Ελληνικής Επανάστασης στα Καλάβρυτα. Οι Τούρκοι έκαψαν την πόλη (η οποία ελευθερώθηκε μόλις το 1828) προτού υποχωρήσουν και το σημερινό πλέγμα της Πάτρας χρονολογείται από την ανοικοδόμηση.

Νο 7: Χαλκίδα: πόλη 3.000 ετών

Ναός Αυλιδίας Αρτέμιδος, μεταξύ Χαλκίδας και Αυλίδας. Εικόνα: oedipusculturalroute

Η Χαλκίδα είναι η κύρια πόλη του νησιού της Εύβοιας —αλλιώς γνωστή ως Εύβοια— στην Ελλάδα. Η πόλη έχει διατηρήσει το όνομά της, που προέρχεται από την Ελληνική λέξη «χαλκός», που σημαίνει «χαλκός», από την αρχαιότητα. Αριθμεί περίπου 102.223 κατοίκους από την απογραφή του 2011.

Η επιρροή της στην αρχαιότητα ήταν εκτεταμένη και είχε αποικίες στη Σικελία και την Ιταλία. Όπως και άλλες περιοχές στην Ελλάδα, αργότερα περιήλθε σε μια διαδοχή ηγεμόνων, συμπεριλαμβανομένων των Φράγκων, των Ενετών, των Οθωμανών και των Γερμανών.

Η παλαιότερη καταγεγραμμένη αναφορά της Χαλκίδας βρίσκεται στην Ιλιάδα, όπου αναφέρεται στην ίδια γραμμή με την αντίπαλό της Ερέτρια. Στην αρχαιότητα, η Χαλκίδα εγκαταστάθηκε από Ίωνες Έλληνες από την Αττική ως σημαντικό εμπορικό κέντρο. Ιδρύθηκε λίγο πριν το 1200 π.Χ.

Στην Ελληνιστική περίοδο απέκτησε σημασία ως φρούριο με το οποίο οι Μακεδόνες ηγεμόνες έλεγχαν την κεντρική Ελλάδα. Χρησιμοποιήθηκε από τους βασιλείς Αντίοχο Γ'της Συρίας (192 π.Χ.) και Μιθραδάτη ΣΤ'του Πόντου (88 π.Χ.) ως ορμητήριο εισβολής στην Ελλάδα.

Κάτω από τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, η Χαλκίδα διατήρησε κάποια εμπορική ακμή στην επαρχία της Αχαΐας (το βόρειο μισό της Ελλάδας). Οι Οθωμανοί κατέλαβαν τη Χαλκίδα το 1470. Ωστόσο, η πόλη έγινε μέρος της ανεξάρτητης Ελλάδας το 1833.

Νο 6: Τρίκαλα: κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια

Αρχαίο Ασκληπιείο (ιαματικό ναό) Τρικάλων, Ελλάδα. Εικόνα: GNantin / wikimedia commons CC BY-SA 4.0

Τα Τρίκαλα είναι πόλη της βορειοδυτικής Θεσσαλίας. Είναι η πρωτεύουσα της περιφερειακής ενότητας Τρικάλων. Η πόλη βρίσκεται στην κεντρική Ελλάδα και βρίσκεται περίπου 330 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας.

Η περιοχή των Τρικάλων παρουσιάζει σημάδια κατοίκησης από τα προϊστορικά χρόνια. Οι πρώτες ενδείξεις μόνιμης εγκατάστασης ανακαλύφθηκαν στο σπήλαιο της Θεόπετρας και χρονολογούνται περίπου στο 49.000 π.Χ. Στο Μεγάλο Κεφαλόβρυσο και σε άλλες τοποθεσίες έχουν ανακαλυφθεί νεολιθικοί οικισμοί που χρονολογούνται στο 6.000 π.Χ.

Η πόλη των Τρικάλων είναι χτισμένη στην αρχαία Ελληνική πόλη Τρίκκη, η οποία ιδρύθηκε γύρω στο 3.000 π.Χ. Πήρε το όνομά του είτε από τη νύμφη Τρίκκη, κόρη του Πηνειού ποταμού είτε, κατ'άλλους, από τον Μυθικό ήρωα Ασωπό. Κατά τους προϊστορικούς χρόνους, αυτή η πόλη ήταν σημαντικό πολιτιστικό κέντρο αφού είναι η γενέτειρα του Ασκληπιού, θεού της ιατρικής.

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας τους, τα Τρίκαλα είδαν πολλούς εισβολείς, συμπεριλαμβανομένων των Περσών, Γότθων, Ούννων, Σλάβων, Βούλγαρων, Νορμανδών και Φράγκων. Το 1393 κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, οι οποίοι ανέπτυξαν την πόλη σε σημαντικό κέντρο με έμφαση στην ύφανση μαλλιού και την παραγωγή δερμάτινων προϊόντων.

Στις 23 Αυγούστου του 1881, με την υπογραφή της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης, τα Τρίκαλα επανενώθηκαν με την υπόλοιπη Ελλάδα. Τα σημερινά Τρίκαλα έχουν πληθυσμό εξήντα μία χιλιάδων περίπου κατοίκων.

Νο 5: Ναύπλιο: Η πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους

Θέα στο Παλαμήδι από την Ακροναυπλία, Ναύπλιο, Ελλάδα. Εικόνα: Γιώργος Ε. Κορωναίος / wikimedia commons CC0 1.0

Το Ναύπλιο είναι μια παραθαλάσσια πόλη που βρίσκεται στην Πελοπόννησο στην Ελλάδα. Είναι η πρωτεύουσα της περιφερειακής ενότητας Αργολίδας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, η πόλη αριθμεί περίπου 14.203 κατοίκους.

Η περιοχή γύρω από το Ναύπλιο κατοικείται από την αρχαιότητα, αλλά υπάρχουν λίγα σημάδια αυτού εκτός από τα τείχη της Ακροναυπλίας που παραμένουν ορατά. Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, τα τείχη της αρχαίας πόλης χτίστηκαν από τους ογκώδεις Κύκλωπες, που κατάγονταν από την περιοχή της Λυκίας στην Ανατολία.

Για μεγάλο μέρος της αρχαίας ιστορίας του, το Ναύπλιο έπαιξε το ρόλο του λιμανιού στη γειτονική πόλη του Άργους. Οι λαϊκές πεποιθήσεις υποστηρίζουν ότι η περιοχή υιοθέτησε το όνομά της από τον Ναύπλιο, τον γιο του Ποσειδώνα και της βασίλισσας Αμυμώνης.

Το Ναύπλιο είδε πολλούς ηγεμόνες ανά τους αιώνες. Από τους Αργείους και τους Ρωμαίους μέχρι τους Βυζαντινούς και τους Φράγκους, τους Ενετούς και τους Τούρκους, το Ναύπλιο ήταν πάντα στο επίκεντρο της προσοχής λόγω της κρίσιμης θέσης του ως λιμάνι στην Ανατολική Πελοπόννησο. Έγινε η βάση για την επαναστατική Ελληνική κυβέρνηση στις 18 Ιανουαρίου 1823 λιγότερο από δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της επανάστασης κατά της τουρκικής κατοχής.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1827, η τρίτη Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας όρισε την πόλη του Ναυπλίου ως «Καθεδρικό Ναό της Κυβέρνησης», καθιστώντας επίσημα το αρχαίο λιμάνι την πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας.

Νο 4: Θήβα: Πόλη της Εποχής του Χαλκού

Καδμεία. Μυκηναϊκό ανακτορικό συγκρότημα Θηβών. Εικόνα: Zde / wikimedia commons CC BY-SA 4.0

Μια άλλη από τις αρχαιότερες κατοικημένες πόλεις της Ελλάδας είναι η Θήβα στη Βοιωτία της Στερεάς Ελλάδας. Η πόλη έχει μια ιστορία που χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού. Ο αρχαίος Ελληνικός δήμος έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε όλη την Ελληνική ιστορία, εμφανιζόμενος σε πολλούς από τους αιωνόβιους θρύλους της Ελληνικής μυθολογίας. Ήταν μέρος του Μυκηναϊκού πολιτισμού κατά την Εποχή του Χαλκού.

Η Θήβα ήταν κάποτε το σκηνικό για τα κατορθώματα του Κάδμου, του Οιδίποδα, του Διονύσου, του Ηρακλή και άλλων μορφών της Ελληνικής μυθολογίας. Οι Έλληνες απέδωσαν την ίδρυσή της στον Κάδμο, τον Έλληνα βασιλιά της Φοινικικής Τύρου (τώρα στον Λίβανο) και τον αδελφό της βασίλισσας Ευρώπης. Ο Κάδμος ήταν διάσημος για τη διδασκαλία του αλφαβήτου και την κατασκευή της Ακρόπολης της Θήβας.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη Θήβα και τα περίχωρά της αποκάλυψαν στοιχεία οικισμού της Μυκηναϊκής εποχής, καθώς και πήλινες πινακίδες με τη Γραμμική Β γραφή, υποδεικνύοντας τη σημασία της τοποθεσίας στην Εποχή του Χαλκού. Πριν από την καταστροφή της από τον Μέγα Αλέξανδρο το 335 π.Χ., η Θήβα ήταν τόσο σημαντική δύναμη στην Ελληνική ιστορία που ήταν η πιο κυρίαρχη πόλη-κράτος την εποχή της κατάκτησης των Μακεδόνων.

Κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο, η Θήβα χρησίμευσε ως καταφύγιο κατά των ξένων εισβολέων και ως κέντρο του εμπορίου του μεταξιού. Στα μέσα του 12ου αιώνα, η πόλη είχε γίνει ο μεγαλύτερος παραγωγός μεταξιού σε ολόκληρη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ξεπερνώντας ακόμη και την Κωνσταντινούπολη.

Αξιοσημείωτα άτομα που κατάγονταν από τη Θήβα κατά την αρχαιότητα είναι: ο ποιητής Πίνδαρος (περ. 518–443 π.Χ.), οι ζωγράφοι Αριστείδης ο Θηβαίος (4ος αι. π.Χ.) και ο Νικόμαχος ο Θήβας (4ος αιώνας π.Χ.). και ο Κυνικός φιλόσοφος Κράτης της Θήβας (περ. 365 – περ. 285 π.Χ.).

Νο 3: Χανιά: Αρχαίος Μινωικός οικισμός με το όνομα Κυδωνία

Ανασκαφές της Μινωικής πόλης της Κυδωνίας στη συνοικία Καστέλι στα Χανιά, Κρήτη, Ελλάδα. Εικόνες: Moonik / wikimedia commons CC BY-SA 3.0

Τα Χανιά είναι πόλη της Ελλάδας και πρωτεύουσα της περιφερειακής ενότητας Χανίων. Βρίσκεται κατά μήκος της βορειοδυτικής ακτής του νησιού της Κρήτης περίπου εβδομήντα χιλιόμετρα δυτικά του Ρεθύμνου και 145 χιλιόμετρα δυτικά του Ηρακλείου. Από το 2011, η πόλη αριθμεί 108.642. Η πόλη είχε σημάδια κατοίκησης από το τέλος της Λίθινης Εποχής ή τη Νεολιθική περίοδο.

Είναι στη λίστα με τις αρχαιότερες και μακροβιότερα κατοικημένες Ελληνικές πόλεις καθώς οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να βρουν στοιχεία για τη Μινωική ιστορία της πόλης (3500 π.Χ. – περ. 1100 π.Χ.) καθώς και για το πιο μακρινό παρελθόν της. Η σύγχρονη πόλη βρίσκεται στη θέση του Μινωικού οικισμού με το όνομα Κυδωνία. Αργότερα, το 69 π.Χ., το νησί καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους, οι οποίοι παραχώρησαν στα Χανιά το καθεστώς της ανεξάρτητης πόλης-κράτους.

Η πρώτη εποχή της βυζαντινής κυριαρχίας διήρκεσε από το 395 μ.Χ. έως το 824 μ.Χ., και η πόλη διοικήθηκε για λίγο από τους Άραβες για περίπου έναν αιώνα. Μετονόμασαν την πόλη σε «Αλ Χανίμ» (που σημαίνει «το πανδοχείο») προτού ανακτηθεί από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Στη συνέχεια, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία επανήλθε στο να αποκαλεί την πόλη με το Ελληνικό της όνομα, Χανιά. Μετά την Τέταρτη Σταυροφορία (1204) και την πτώση του Βυζαντίου, η Βενετία κυριάρχησε στα Χανιά. Μετονόμασαν την πόλη σε «La Canea» και ενίσχυσαν τις οχυρώσεις της.

Τελικά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία νίκησε τους Ενετούς κατά την έναρξη του Κρητικού Πολέμου, καταλαμβάνοντας τα Χανιά. Κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα, μετά την απελευθέρωση του νησιού από την οθωμανική κατοχή, μεγάλο μέρος του ντόπιου μουσουλμανικού πληθυσμού του νησιού μετακόμισε σε άλλα νησιά της Μεσογείου ή παράκτιες πόλεις.

Νο 2: Αθήνα: η γενέτειρα του Δυτικού Πολιτισμού

Η Ακρόπολη των Αθηνών. Εικόνα: Christophe Meneboeuf / wikimedia commons CC BY-SA 3.0

Η Αθήνα είναι μια από τις παλαιότερες και μακροβιότερα κατοικημένες πόλεις του κόσμου. Η καταγεγραμμένη ιστορία της εκτείνεται σε πάνω από 3.400 χρόνια. Η παλαιότερη γνωστή ανθρώπινη παρουσία στην Αθήνα είναι το Σπήλαιο του Σχιστό, το οποίο οι επιστήμονες χρονολόγησαν μεταξύ της 11ης και 7ης χιλιετίας π.Χ. Πράγματι, οι άνθρωποι ζουν στην Αθήνα για τουλάχιστον πέντε χιλιάδες χρόνια, από το 3000 π.Χ. περίπου.

Μέχρι το 1400 π.Χ., η Αθήνα είχε γίνει σημαντικό κέντρο του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Η Ακρόπολη ήταν η τοποθεσία ενός σημαντικού Μυκηναϊκού φρουρίου, τα ερείπια του οποίου μπορούν να αναγνωριστούν από τμήματα των χαρακτηριστικών κυκλώπειων τειχών.

Είναι το αρχαίο σπίτι της φιλοσοφίας και η γενέτειρα του δυτικού πολιτισμού και της δημοκρατίας. Είναι επίσης το αρχικό σπίτι του ιδανικότερου συστήματος διακυβέρνησης. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, η Αθήνα ήταν κάποτε μια από τις πιο ισχυρές πόλεις-κράτη. Ως αποτέλεσμα, δύο θεοί πολέμησαν για να γίνουν οι προστάτες του - η Θεά της Σοφίας, η Αθηνά, και ο Ποσειδώνας, ο Θεός της Θάλασσας.

Στην κορυφή της Ακρόπολης, κάθε Θεός πρόσφερε στους πολίτες της Αθήνας ένα δώρο. Ο Ποσειδώνας υποσχέθηκε ασφάλεια στη θάλασσα ενώ η Αθηνά δημιούργησε την πρώτη ελιά. Οι θεοί ανακήρυξαν νικήτρια την Αθηνά και έτσι έδωσαν το όνομά της στην πόλη της Αθήνας. Μερικοί από τους πιο διάσημους πολίτες της Αθήνας περιλαμβάνουν τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Σόλωνα και τον Περικλή.

Μετά την Ελληνική Επανάσταση και την ίδρυση του Ελληνικού Βασιλείου, η Αθήνα επιλέχθηκε ως πρωτεύουσα του νέου ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους το 1834, κυρίως για ιστορικούς και συναισθηματικούς λόγους.

Νο 1: Άργος: Η αρχαιότερη κατοικημένη πόλη της Ευρώπης

Πύλη των Λεόντων, Μυκήνες, που βρίσκεται μόλις 9 μίλια μακριά από το Άργος. Εικόνες: Discover Peloponnese / Flickr CC BY 2.0

Το Άργος είναι πόλη της Αργολίδας της Πελοποννήσου. Είναι μια από τις παλαιότερες κατοικημένες πόλεις στον κόσμο και η αρχαιότερη όλων στην Ευρώπη. Υπάρχουν ενδείξεις συνεχούς εγκατάστασης στην περιοχή που ξεκινά από ένα χωριό πριν από περίπου επτά χιλιάδες χρόνια κατά την ύστερη νεολιθική περίοδο.

Η πόλη δημιουργήθηκε από τον Φορωνέα. Το αρχικό του όνομα ήταν Φορονικόν Άστυ, ή πόλη του Φορωνέα, με άλλα λόγια. Πρώτος βασιλιάς του Άργους ήταν ο Ίναχος, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, που ήρθε από την Αίγυπτο το 1876 π.Χ. Ήταν αρχηγός μιας μεγάλης ομάδας φυγάδων.

Ο Όμηρος έχει συχνές αναφορές στα έπη του για τους Αργείους. Τα χαμένα έπη που μοιάζουν με την Ιλιάδα με το όνομα Θήβα και Επιγόνη που ίσως έγραψε ο Όμηρος αναφέρουν τη δόξα του αρχαίου Άργους. Επιπλέον, δύο από τους μεγαλύτερους ήρωες της Ελληνικής μυθολογίας, ο Περσέας και ο Ηρακλής, κατάγονται από την πόλη.

Το Άργος ήταν πάντα σημαντικό κέντρο για τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτό είναι φανερό στο αχανές θέατρό του με χωρητικότητα είκοσι χιλιάδων θεατών. Είναι ακόμη πιο μεγάλο και από το περίφημο Αρχαίο Θέατρο στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Αυτό στο Άργος χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και συνδέθηκε με μια αρχαία Αγορά.

Το λαμπρότερο σύμβολο του Δυτικού Πολιτισμού, ο Παρθενώνας, μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία για σχεδόν μια χιλιετία από το 500 μ.Χ. έως το 1450.

Αρχικά χτισμένος το 432 π.Χ. για να τιμήσει την Αθηνά Παρθένο, την Ελληνίδα θεά της σοφίας και του πολέμου, ο υπέροχος Παρθενώνας έχει δει αρκετές αλλαγές.

Το 500 μ.Χ., όταν ο Χριστιανισμός καθιερώθηκε στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο ναός της Αθηνάς έγινε ναός της Παναγίας της Αθηνιώτισσας (Παναγίας της Αθηναϊκής).

Σύντομα, ο ναός και ο λόφος της Ακρόπολης έγιναν χριστιανικό προσκυνηματικό κέντρο μεγάλης σημασίας σε όλη την ιστορία του Βυζαντίου.

Προσκυνητές από όλη την Ελλάδα και τον Ορθόδοξο κόσμο συνέρρεαν στην Ακρόπολη ως προσκυνητές της Παναγίας.

Ομαλή μετατροπή

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της μετατροπής του αρχαίου ναού σε χριστιανικό είναι ότι δεν υπήρξαν ριζικές αλλαγές στην εξωτερική του όψη.

Τα αετώματα δεν καλύφθηκαν αλλά αφέθηκαν ως έχουν. Ο φόβος των «δαιμονικών» αρχαίων θεών, προφανώς δεν περιλάμβανε την Ακρόπολη. Φαίνεται ότι οι χριστιανοί έδειξαν το σεβασμό τους για αυτό το ιστορικό μνημείο.

Ωστόσο, το εσωτερικό του ναού και τμήματα των κιόνων υπέστησαν σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά (ίσως λόγω της εισβολής στην Αθήνα το 267 μ.Χ.) ή από σεισμό.

Τον 5ο αιώνα ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τρίκλιτη χριστιανική βασιλική αφιερωμένη αρχικά στην Αγία Σοφία και στη συνέχεια (στα μεσοβυζαντινά χρόνια) στην Παναγία την Αθηνιώτισσα.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, ωστόσο, καθαγιάστηκε και ορίστηκε ως η «Καθολική Εκκλησία των Αθηνών».

Ένα ανώνυμο χειρόγραφο του 15ου αιώνα στη Βιβλιοθήκη της Βιέννης αναφέρει ότι «ο ναός της Παναγίας στην Ακρόπολη χτίστηκε από τον Απόλλωνα και τον Ευλίγιο», που ήταν σύγχρονοι του Ιουστινιανού και του Τιβέριου Β', αντίστοιχα.

Από τα τέλη του 6ου αιώνα και μετά άρχισαν να θάβονται γύρω από την εκκλησία οι νεκροί του κλήρου, των επισκόπων και άλλων. Οι ανασκαφές του 1836 βρήκαν πολλά μνημεία χριστιανικού νεκροταφείου.

Επιπλέον, ανακαλύφθηκε μαρμάρινη επιγραφή, καθώς και χάλκινα νομίσματα των αυτοκρατόρων Ιουστινιανού και Ιουστινιανού Β'και μερικά χρυσά νομίσματα του Τιβέριου Β'της Θράκης, σχετικά με την «αγιότερη εκκλησία της Αθήνας».

Ιερές εικόνες βυζαντινής εποχής στο εσωτερικό του Παρθενώνα. Δημόσιος τομέας

Ο Παρθενώνας διακοσμημένος ως χριστιανικός ναός

Σταδιακά ο ναός της Παναγίας της Αθηνιώτισσας στολίστηκε με εικόνες, ψηφιδωτά και βυζαντινές τοιχογραφίες.

Η ανατολική είσοδος του αρχαίου ιερού ήταν κλειστή και ο πρόναος που έγινε το ιερό σκαλοπάτι υψώθηκε ένα σκαλί πάνω από το παλιό έδαφος.

Ο βωμός ήταν καλυμμένος με πεντελικό μάρμαρο και στηριζόταν σε τέσσερις μικρούς πόρφυριους κίονες με μαρμάρινους και επίχρυσους κορινθιακούς κίονες. Από πάνω κρεμόταν ένα χρυσό περιστέρι που αντιπροσώπευε το Άγιο Πνεύμα.

Στο βόρειο ιερό χτίστηκαν δύο μικρότερα για την παρουσίαση των ιερών δώρων ενώ στα νότια βρισκόταν το σκευοφυλάκιο στο οποίο εναποτέθηκαν τα ιερά σκεύη, τα άμφια και τα λειτουργικά βιβλία.

Στο κάτω μέρος της αψίδας και στο μέσο της ημικυκλικής εξέδρας υψωνόταν ο επισκοπικός μαρμάρινος θρόνος.

Το αρχαίο πίσω κτίσμα μετατράπηκε σε νάρθηκα της εκκλησίας, ο οποίος συνδέθηκε με το σηκό με μια πόρτα ενώ ο ναός γέμισε με τοιχογραφίες.

Η παλιά και φαρδιά είσοδος διατηρήθηκε ως μεγάλη πύλη. Αλλού, στέκονταν στήλες από ίασπι.

Υπήρχε επίσης άμβωνας και καμπαναριό, που προεξείχαν από την ξύλινη στέγη της βασιλικής και στηριζόταν στο σηκό του ναού της Παναγίας Αθηνάς.

Η χρυσή εικόνα της Παναγίας στεκόταν σε μια κόγχη πάνω από το ιερό, στολισμένη με χιλιάδες ψυχές, τις λεγόμενες χρυσές πέτρες.

Στους πίσω τοίχους σώζονται μέχρι σήμερα αμυδρά λείψανα βυζαντινών εικόνων. Στην εκκλησία αυτή έκαιγε ασβέστο καντήλι, που υπήρχε στο ναό από τα αρχαία χρόνια.

Παρθενώνας το 1839. Εικόνα Δημόσιος τομέας

Ο Παρθενώνας μετατρέπεται σε τζαμί

Μετά τη σύντομη κατάκτηση του Βυζαντίου από τους Σταυροφόρους κατά την Τέταρτη Σταυροφορία (1204), η χριστιανική εκκλησία του Παρθενώνα λεηλατήθηκε και στη συνέχεια μετατράπηκε σε καθολική εκκλησία με το όνομα «Santa Maria di Atene».

Αργότερα, όταν η εξουσία της Αθήνας ήταν υπό την οικογένεια του δουκάτου De la Roche, η εκκλησία αφιερώθηκε στη Παναγία των Παρισίων και χτίστηκε ένα ψηλό καμπαναριό στη νοτιοδυτική γωνία της.

Μετά την πτώση της Αθήνας στα χέρια των Οθωμανών υπό τον Μωάμεθ Β'τον Πορθητή το 1458, ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τζαμί και το φράγκικο καμπαναριό σε μιναρέ.

Παρά τις κατά καιρούς αλλαγές και ζημιές που υπέστη, το κτίριο διατήρησε την αρχιτεκτονική του συνοχή και το μεγαλύτερο μέρος της διακόσμησης μέχρι τον 17ο αιώνα.

Μόλις το 1687, στα μέσα του Β Ενετοτουρκικού Πολέμου, μια οβίδα από το πυροβολικό του Μοροζίνι έπεσε στον Παρθενώνα όπου οι Τούρκοι είχαν στήσει μπαρουταποθήκη, προκαλώντας έκρηξη του ναού κάνοντας εκτεταμένες ζημιές στη γλυπτική του διακόσμηση.

Για αιώνες, οι Χριστιανοί πίστευαν ότι η Παναγία, προστατεύει τους πιστούς της, όπως η θεά Αθηνά προστάτευε τους Αθηναίους σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής.

Την ωφέλεια που προκύπτει για τη διαμόρφωση και τη σωστή χρήση του εγκεφάλου αναγνωρίζουν ξένοι καθηγητές, οι οποίοι προτείνουν τη συστηματική διδασκαλία της γλώσσας σαν θεραπεία σε δυσλεκτικά παιδιά, ενώ εδώ τείνουν να εξαφανιστούν ολοκληρωτικά από την εκπαίδευσή μας.

Ένα άτομο με Δυσλεξία αντιμετωπίζει πάντα δυσκολίες στον γραπτό λόγο, τη γραφή, σοβαρές δυσκολίες στην ορθογραφία, αργοπορία στην εκμάθηση της ανάγνωσης. Αντιμετωπίζει συχνά δυσκολίες στα μαθηματικά, ειδικά στην αφομοίωση συμβόλων και μορφών, όπως οι πίνακες πολλαπλασιασμού, δυσκολίες στη βραχύχρονη μνήμη και οργάνωση, την παρακολούθηση οδηγιών και αλληλουχιών, την κατανόηση γραπτών κειμένων. Αντιμετωπίζει μερικές φορές δυσκολίες στον προφορικό λόγο, τον χωροχρονικό προσανατολισμό, τη διάκριση δεξί-αριστερό.   Οι δυσκολίες αυτές, ποιοτικά και ποσοτικά,  ποικίλουν από άτομο σε άτομο με τα συμπτώματα να διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία του.

Σύμφωνα λοιπόν με την θεωρία, του Καθηγητού της Φιλολογίας Eric Havelock η οποία στηρίζεται στον Πλάτωνα, το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο προκάλεσε πακτωλό αφηρημένων εννοιών στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, λόγω ενεργοποίησης του εγκεφάλου των χρηστών του.

Στον συνεδριακό τόμο των τετρακοσίων σελίδων «Alphabet and the Brain, έκδοση Springer του 1988» παρουσιάζονται τα συμπεράσματα πλήθους κορυφαίων επιστημόνων φιλολόγων, γλωσσολόγων και άλλων ειδικοτήτων, πλην Ελλήνων αντιστοίχων ειδικοτήτων.

Επιμελητές της έκδοσης ήταν ο Καθηγητής της Ιατρικής Charles Lumsden του Πανεπιστημίου του Τορόντο και ο Διευθυντής του Κέντρου Θεωρίας της Επικοινωνίας “Marchal McLuhan” Derrick De Kerckhove.

Tα επιστημονικά αποτελέσματα τα οποία υποστηρίζουν την θεωρία του Havelock είναι τα εξής:

1. Η περιοχή Broca, που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, ενεργοποιήθηκε λίγο περισσότερο, λόγω του ελληνικού αλφαβήτου διότι χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς φωνήεντα σε γραφή για πρώτη φορά.

2. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος επαναπρογραμματίστηκε ριζικώς.

3. Η πιο πάνω αναφερθείσα συγκλονιστική μεταβολή στην λειτουργία του εγκεφάλου προκάλεσε μία ουσιώδη αλλαγή στην ψυχολογία των χρηστών του αλφαβήτου από την οποία προέκυψε η ανάγκη επικοινωνίας των πολιτών δια της λειτουργίας του θεάτρου.

Οι δημοσιευμένες έρευνες της επιστημονικής ομάδας του Ιωάννη Τσέγκου παρουσιάζονται στο βιβλίο «Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΤΟΝΩΝ». Σε αυτές, αλλά και σε νεώτερες έρευνες 1999-2010, απέδειξαν ότι οι μετρήσιμοι δείκτες της Λεκτικής Νοημοσύνης και της Αφαιρετικής Σκέψης με αποδεκτές τεχνικές επιταχύνθηκαν σε ομάδα 25 μη-δυσλεξικών παιδιών. Η διδασκαλία στα παιδιά αυτά καθώς και οι μετρήσεις των δεικτών άρχισαν από την ηλικία των 8 ετών και συνεχίστηκαν μέχρι και τα 12 χρόνια τους.

Οι ίδιοι δείκτες επιβραδύνθηκαν στην ισάριθμη ομάδα μη-δυσλεξικών παιδιών τα οποία δεν διδάχθηκαν εβδομαδιαίως και εξωσχολικώς επί δίωρο την αρχαία γλώσσα. Ας σημειωθεί ότι οι δύο ομάδες διδάχθηκαν τα ίδια προγραμματισμένα μαθήματα στο κανονικό ωράριο η δε στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με γενικώς αποδεκτό πρότυπο.

Ωστόσο, η Αυστραλή Πανεπιστημιακή ερευνήτρια Kate Chanock έκανε ένα βήμα παράλληλο ως προς τον Ιωάννη Τσέγκο διότι στο έργο της «Help for a dyslexic learner from an unlikely source: the study of Ancient Greek, Literacy 2006» περιγράφει πως κατέστησε ένα αγγλομαθή δυσλεξικό σε μη-δυσλεξικό με τα αρχαία ελληνικά!

Εν τούτοις, από το 2010, τα μεν παιδιά της Αγγλίας του Δημοτικού στην περιοχή της Οξφόρδης, με επιστημονική πρόταση, επιπροσθέτως των μαθημάτων τους μαθαίνουν αρχαία ελληνικά, τα δε αντίστοιχης ηλικίας Ελληνόπουλα, με πολιτική απόφαση, δε διδάσκονται την αρχαία γλώσσα, ενώ θα έπρεπε, αλλά αγγλικά!

(Σταύρος Π. Παπαμαρινόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας 2004-2010 ).

Περισσότερα ενδιαφέροντα κείμενα εδώ.

Περισσότερα κουίζ εδώ.

Μια συγκλονιστική αναπαράσταση από την χορωδία Cappella Romana.

Πραγματική μυσταγωγία θα ήταν η λειτουργία μέσα στην Αγιά Σοφιά. Αν και δύσκολα θα ακούσουμε ξανά τους βυζαντινούς ύμνους μέσα στην ιστορική εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ φρόντισε να μας δώσει μια μικρή γεύση από αυτήν την μαγεία.

Πριν από λίγα χρόνια, οι επιστήμονες του διάσημου αμερικανικού πανεπιστημίου προσπάθησα να αναπαράγουν ψηφιακά την εμπειρία της παρουσίας κάποιου μέσα στην Αγία Σοφία, όταν λειτουργούσε πριν αιώνες. Σε συνεργασία με τη χορωδία Cappella Romana, αναπαρήγαγαν ψηφιακά την ακουστική της εκκλησίας, ψάλλοντας εκκλησιαστικούς ύμνους στην αίθουσα κονσέρτων του πανεπιστημίου, σαν να βρίσκονταν μέσα στην Αγία Σοφία.

Η προσπάθεια αυτή εγινε στο πλαίσιο της έρευνας «Icons of Sound», η οποία προσπαθεί να ανακαλύψει πώς μπορεί η σύγχρονη τεχνολογία να μας βοηθήσει να ταξιδέψουμε πίσω στο χρόνο.

Το σχέδιο εστιάζει στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας, χρησιμοποιώντας ηχογραφήσεις μέσα στο χώρο καθώς και άλλη οπτική και ακουστική έρευνα ώστε να εξακριβωθεί η ακουστική του χώρου και να μπορέσει να γίνει αντιγραφή της. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία ώστε να αντιγράψουν την εμπειρία του να βρίσκεται κάποιος μέσα στην Αγία Σοφία – τα σχεδόν 1.500 χρόνια της ύπαρξής της.

Χριστιανικοί ύμνοι έχουν να ακουστούν αιώνες στο εσωτερικό της Αγιάς Σοφιάς και είναι άγνωστο αν όλες οι εξελίξεις επηρέασαν την ακουστική που θα είχε τα βυζαντινά χρόνια.

Για να αναπαράγουν τον μοναδικό της ήχο, τα μέλη της χορωδίας τραγούδησαν ακούγοντας ταυτόχρονα με ακουστικά τον ήχο στο εσωτερικό της εκκλησίας, γεγονός που όπως παραδέχονται επηρέασε πολύ την απόδοσή τους, τόσο στο τέμπο όσο και στο ισοκράτημα. Κατόπιν το τραγούδι τους μπήκε στον ίδιο ακουστικό εξομοιωτή που έπαιζε στη διάρκεια της ζωντανής τους εμφάνισης από μεγάφωνα στην αίθουσα.

Το αποτέλεσμα είναι πως ο ακροατής απολαμβάνει ακριβώς τον ίδιο ήχο που θα άκουγε εάν εκείνος βρισκόταν μέσα στην Αγία Σοφία όπου τραγουδούσε η χορωδία!

Αν και το βίντεο είναι παλιό, η ψαλμωδία της χορωδίας Cappella Romana με την ακουστική εξομοίωση σαν να ψάλλει μέσα στην Αγία Σοφία είναι απλά ανατριχιαστική.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.

Όταν ο μαυροπίνακας είναι χαρακωμένος και μόλις διακρίνονται τα σημάδια επάνω του...Η σόμπα στη μέση της “αίθουσας” προσπαθεί να δώσει λίγο ζεστασιά στα μικρά παιδιά...

Όταν στα θρανία δεν κάθονταν δυο δυο η τρεις τρεις αλλά έξι και πάνω!! Ιδιαίτερη προσοχή δώστε στο βλέμμα του δασκάλου και στα σταυρωμένα χέρια των παιδιών(1952)

Τα παπούτσια βέβαια ήταν πολυτέλεια…

Κάτι ανάλογο και στα κοριτσάκια…και βέβαια πού βιβλία… ένα βιβλίο για δύο άτομα…(Δημοτικό Σχολείο Καναλίων Βόλου-1949-)

Εδώ δεν υπάρχει ούτε καν αίθουσα…το μάθημα έξω…ο πίνακας φαίνεται  μόνο σε λίγους και αυτό με πολύ δυσκολία…( Δημοτικό Σχολείο Ηπείρου 1950 )

…όταν πολυτέλεια ήταν ακόμα και τα θρανία…τα παιδιά γονατισμένα συμμετέχουν στο μάθημα!!

Της Παιδόπολις – Αγ. Ελευθερίου – 1953…τα παιδιά ντυμένα πιο προσεγμένα… άλλωστε κυριαρχούσε η προπαγάνδα της βασίλισσας Φρειδερίκης περί προσεγμένων παιδιών και σχολείων….

Υποστολή σημαίας σε παιδόπολη τη δεκαετία του 1950

Δημοτικό σχολείο στο Βαρδάρη Θεσσαλονίκης(1930)…καμιά 60αριά παιδιά με μόνο μία δασκάλα!!!

Ελληνικό Σχολείο Αρρένων Πύλου (1930) …όταν η τραγιάσκα επιβάλλονταν για τα αγόρια…

5ο Γυμνάσιο Θηλέων Θεσσαλονίκης. Η ποδιά απαραίτητη στις μαθήτριες, το ίδιο και ο γιακάς…

Πιο πρόσφατη φωτογραφία με την ποδιά όμως ακόμα υποχρεωτική.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.