Γεννήθηκε στην Θήβα από τον Δία και την Αλκμήνη – ήταν θετός γιός του Αμφιτρύονα & δίδυμος αδελφός του Ιφικλή.
Η θεά Ήρα όταν πληροφορήθηκε την γέννηση του………..τυφλωμένη από ζήλια τοποθετεί δύο δηλητηριώδη φίδια στην κούνια του τα οποία όμως ο Ηρακλής πνίγει. Έκτοτε τον καταδιώκει προσπαθώντας να τον εξοντώσει…….όπως όταν του προκαλεί παράνοια (τρέλα) με συνέπεια αυτός σε έξαλλη κατάσταση να σκοτώσει την σύζυγό του Μεγάρα και τους έξι γιούς του. Όταν συνήλθε από την παράνοια, συγκλονισμένος από τις πράξεις του, προσευχήθηκε στον θεό Απόλλωνα ζητώντας καθοδήγηση. Η απάντηση του θεού ήταν ότι προκειμένου να εξιλεωθεί έπρεπε να υπηρετήσει τον βασιλέα της Τίρυνθας και Μυκηνών Ευρυσθέα, επί δώδεκα έτη ως τιμωρία για τις πράξεις του.
Οξύρυγχος πάπυρος με τους άθλους του ηρακλέους 300 π.Χ_βιβλιοθήκη Οξφόρδης
Μέρος της καταδίκης του ήταν και η εκπλήρωση δώδεκα αποστολών, γνωστές ως «άθλοι του Ηρακλέους» όπου σε αυτήν την προσπάθεια είχε την συμπαράσταση των θεών Ερμή και Αθηνάς.
Ο λέων της Νεμέας
Ηρακλής και ο λέων της Νεμέας_αναπαράσταση σε οινοχόο 520 π.Χ_
Διευκρινίζεται ότι αρχικά ο Ηρακλής έπρεπε να ολοκληρώσει δέκα άθλους και όχι δώδεκα. Ο βασιλέας Ευρυσθέας απεφάσισε ότι η πρώτη δοκιμασία ήταν να του φέρει το δέρμα ενός άτρωτου λέοντα, ο οποίος τρομοκρατούσε την Νεμέα.
Ξεκινώντας για την πρώτη δοκιμασία ο Ηρακλής φθάνει στην πόλη Κλεωνές, όπου φιλοξενείται στο σπίτι του Μόλαρχου, ο οποίος προσφέρεται να θυσιάσει ένα ζώο για να έχει αίσιο τέλος το κυνήγι του λέοντα, αλλά ο Ηρακλής του ζητά να περιμένει 30 ημέρες. Αν επέστρεφε νικητής τότε θα θυσίαζε το ζώο στον Δία τον βασιλιά των θεών, εάν όμως δεν επέστρεφε, τότε θα θυσίαζε το ζώο επ’ ονοματί του ως προσφορά για την ηρωική του πράξη.
Όταν έφθασε στην Νεμέα, διαπίστωσε ότι τα βέλη του δεν μπορούσαν να βλάψουν το θηρίο και ότι η σπηλιά στην οποία κρυβόταν είχε δύο εισόδους. Έτσι αφού έκλεισε την μία είσοδο, επιτέθηκε στο λιοντάρι από την άλλη και κατάφερε να το σκοτώσει πνίγοντάς το μετά από πάλη.
Κατόπιν ο Ηρακλής επέστρεψε στις Κλεονές μεταφέροντας το νεκρό λέοντα και βρήκε τον Μόλαρχο στην 30ηημέρα από όταν άρχισε το κυνήγι να ετοιμάζεται να θυσιάσει το ζώο στο όνομά του θεωρώντας τον νεκρό και τελικά η θυσία έγινε στο όνομα του Δία.
Ο Ευρυσθέας όταν έμαθε για τον άθλο εξεπλάγη θεωρώντας αδύνατη την επίτευξη του και ταυτόχρονα άρχισε να αισθάνεται φόβο για τον Ηρακλή, με αποτέλεσμα να του απαγορεύσει την είσοδο στην πόλη και πλέον να στέλνει τις εντολές του μέσω αγγελιοφόρου.
Οι περισσότερες απεικονίσεις του Ηρακλέους στα αρχαία ευρήματα, τον εμφανίζουν να φορά την λεοντή (δέρμα λέοντα). Η προέλευση της απετέλεσε σημείο διαφωνίας μεταξύ των ιστορικών, αν προέρχεται από τον λέοντα της Νεμέας, ή από άλλο λιοντάρι το οποίο είχε σκοτώσει. Ο τραγωδός Ευριπίδης στον «Ηρακλή μαινόμενο» αναφέρει ότι η λεοντή προέρχεται από το άλσος του Δία (ιερός τόπος στην Νεμέα) ενώ ο ιστορικός Πτολεμαίος Ηφαιστίων στα «Νέα Ιστορικά» αναφέρει ότι το συγκεκριμένο δέρμα προέρχεται από τον Γίγαντα Λέοντα τον οποίο σκότωσε ο Ηρακλής κατά την Γιγαντομαχία.
Η Λερναία Ύδρα
Ηρακλής και λερναία ύδρα_ πίνακας του Antonio del Pollaiolo_πινακοθήκη Uffizi
Ο δεύτερος άθλος του Ηρακλέους ήταν να σκοτώσει την Λερναία Ύδρα – κόρη του Τυφώνα και της Έχιδνας – τέρας με σώμα ερπετού, δηλητηριώδες αίμα και εννέα κεφάλια, εκ των οποίων το ένα ήταν αθάνατο, που κατοικούσε στην Λέρνη και τρομοκρατούσε την περιοχή. Σε αυτήν την αποστολή ο Ηρακλής είχε την βοήθεια του ανεψιού του Ιόλαου ο οποίος σύμφωνα με τον θρύλο ήταν Ολυμπιονίκης στις αρματοδρομίες και αναφέρεται συχνά ως ηνίοχος του Ηρακλή. Έτσι ξεκίνησαν μαζί να κυνηγήσουν το τέρας και όταν έφθασαν στην Λέρνη ανακάλυψαν το κρησφύγετο της κοντά στις πηγές της Αμυμώνης.
Αρχικά ο Ηρακλής τόξευε φλεγόμενα βέλη προκειμένου να βγάλει το τέρας από το κρησφύγετό του και όταν τελικά το κατάφερε, της επιτέθηκε με το ρόπαλό του. Σύντομα όμως διαπίστωσε ότι ο θάνατός της δεν ήταν εύκολη υπόθεση, διότι μόλις συνέτριβε ένα κεφάλι αμέσως «φύτρωναν» δύο στην θέση του. Επιπλέον η θέση του κατέστη δύσκολη διότι αφενός η Λερναία Ύδρα κατόρθωσε να του ακινητοποιήσει το πόδι τυλίγοντας το σώμα της σε αυτό και επιπλέον ένα τεράστιο καβούρι σταλμένο από την Ήρα δάγκωνε το εγκλωβισμένο πόδι. Σε αυτό το σημείο αφού έλιωσε το καβούρι με το πόδι του, ζήτησε την βοήθεια του Ιόλαου, ο οποίος με έναν πυρσό καυτηρίαζε τον αντίστοιχο λαιμό μόλις ο Ηρακλής συνέτριβε τα κεφάλια του τέρατος, εμποδίζοντας την ανανέωσή τους. Αφού λοιπόν κατόρθωσε να εξολοθρεύσει τα οκτώ θνητά κεφάλια, χρησιμοποιώντας χρυσό ξίφος που του είχε δώσει η θεά Αθηνά έκοψε και το τελευταίο που ήταν αθάνατο και αφού το έθαψε τοποθέτησε επάνω του για ασφάλεια έναν τεράστιο βράχο, κατόπιν άνοιξε το σώμα της Λερναίας Ύδρας και βούτηξε στο δηλητηριώδες αίμα τα βέλη του.
Ο Ευρυσθέας όμως δεν εντυπωσιάσθηκε από τον άθλο, ισχυριζόμενος ότι εφόσον βοηθήθηκε από τον ανιψιό του Ιόλαο δεν έπρεπε να μετρήσει ως ένας από τους δέκα. Το συγκεκριμένο τυπικό γεγονός δεν επηρέασε τους αρχαίους συγγραφείς οι οποίοι πίστωσαν τον άθλο στον Ηρακλή, αποδίδοντάς του τα εύσημα. Εντούτοις ο γεωγράφος Παυσανίας δεν θεωρεί τον άθλο τόσο σπουδαίο όπως παρουσιάζεται, καθότι θεωρεί ότι η Λερναία Ύδρα δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα μεγάλο «νερόφιδο»……αναφέροντας στο έργο του Περιγραφή της Ελλάδος (παρ. 2.37.4):
Ηρακλής και λερναία ύδρα_αναπαρτάσταση σε υδρία 600 πΧ_μουσείο Getty_Malibu
«Στις πηγές της Αμυμώνης φυτρώνει ένα δένδρο κάτω από το οποίο, σύμφωνα με τα λεγόμενα ζει η Ύδρα. Μπορώ να πιστέψω ότι ήταν τεραστίων διαστάσεων και ήταν όντως τόσο δηλητηριώδης ώστε να βουτήξει ο Ηρακλής τα βέλη του στο αίμα της. Αλλά κατά την γνώμη μου είχε μόνο ένα κεφάλι και όχι εννέα όπως περιγράφει ο Πείσανδρος ο Ρόδιος από την Κάμειρο (επικός ποιητής περί το 640 π.Χ……θεωρείται από τους Αλεξανδρινούς ως ισάξιος του Ομήρου και ο οποίος στο έργο του Ηράκλεια, σε 12 ραψωδίες παρουσιάζει τους άθλους του Ηρακλέους και περιγράφει την εμφάνισή του έτσι όπως διατηρείται έως σήμερα)στα ποιήματά του, ο οποίος προκειμένου να τα κάνει περισσότερο ελκυστικά παρουσίασε την Λερναία Ύδρα με εννέα κεφάλια.
Το ελάφι της Κερύνειας
Ελαφος της κερύνειας_πίνακας Adolf Schmidt_μουσείο βερολίνου
Για τον τρίτο άθλο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να του φέρει ζωντανό την έλαφο της Κερύνειας.
Ο συγκεκριμένος άθλος όμως έκρυβε ορισμένες δυσκολίες. Κατ’ αρχάς ο Ηρακλής δεν μπορούσε να σκοτώσει την έλαφο διότι ήταν το αγαπημένο ζώο της θεάς Αρτέμιδος. Συγκεκριμένα όταν η θεά ήταν σε μικρή ηλικία είδε πέντε ελαφίνες στον θεσσαλικό κάμπο να βόσκουν, επειδή λοιπόν γοητεύθηκε από την ομορφιά τους έπιασε τις τέσσερεις και τις έζεψε στο άρμα της. Η πέμπτη η οποία είχε χρυσά κέρατα και χάλκινες οπλές κατάφερε να ξεφύγει και κατέφυγε στην Πελοπόννησο στο Κερύνειο όρος. Η θεά θαυμάζοντας την θέλησή της να ζήσει ελεύθερη την άφησε και την έθεσε υπό την προστασία της.
Ελαφος της κερύνειας_αναπαράσταση σε αμφορά_αρχαϊκή περίοδος_ βρεττανικό μουσείο
Ο Ηρακλής κυνηγούσε το ελάφι επί ένα χρόνο χωρίς να κατορθώσει να το πιάσει. Κάποια στιγμή κατευθυνόμενο προς τον ποταμό Λάδωνα κουρασμένο από την καταδίωξη, σταμάτησε να ξεκουραστεί στο όρος Αρτεμίσιο. Αντιλαμβανόμενος ο Ηρακλής ότι το ελάφι επρόκειτο να ξεφύγει, το τόξευσε την τελευταία στιγμή κατορθώνοντας να το πληγώσει και τελικά να το αιχμαλωτίσει. Βάζοντας το ελάφι στους ώμους καθ’ οδόν προς τις Μυκήνες, συναντά την Αρτέμιδα και τον Απόλλωνα. Η Άρτεμις θυμωμένη που είχε προσπαθήσει να σκοτώσει την αγαπημένη της έλαφο, θέλησε να την πάρει πίσω τιμωρώντας με αυτόν τον τρόπο τον Ηρακλή. Όμως όταν άκουσε την αλήθεια για τον χρησμό του Απόλλωνα και τους άθλους τον συγχώρεσε………..γιάτρεψε το τραύμα του ζώου και επέτρεψε να το παραδώσει στον Ευρυσθέα.
ΟΕρυμάνθιοςκάπρος
Ο Ηρακλής και ο Ερυμάνθιος κάπρος άγαλμα του Louis Touaillon 1904_Βερολίνο-tiergarten_luetzowplatz
Για τον τέταρτο άθλο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να του φέρει ζωντανό τον Ερυμάνθιο κάπρο.
Ο Ερυμάνθιος κάπρος ήταν ένα αγριογούρουνο το οποίο διαβιούσε στο όρος Ερύμανθος της Αρκαδίας. Ήταν τεραστίων διαστάσεων με υπερμεγέθεις χαυλιόδοντες και δημιουργούσε μεγάλες καταστροφές στους κατοίκους των γύρω περιοχών καταστρέφοντας τις καλλιέργειες, αλλά και επιτιθέμενο στους ανθρώπους. Χαρακτηριστικά είχε δημιουργήσει προβλήματα ακόμη και στους Κενταύρους οι οποίοι δεν είχαν καταφέρει να το εξοντώσουν παρά τις προσπάθειες που έκαναν.
Ο Ηρακλής καθ’ οδόν προς την αποστολή επισκέφθηκε τον φίλο του κένταυρο Φώλο, ο οποίος ζούσε σε σπηλιά στο όρος Ερύμανθος. Ο Φώλος θέλοντας να ευχαριστήσει τον φίλο του έψησε κρέας, ενώ αυτός έτρωγε ήδη κρέας ωμό. Όταν ο Ηρακλής ζήτησε κρασί ο κένταυρος του είπε ότι δεν μπορούσε να σερβίρει διότι το κρασί που βρισκόταν στο πιθάρι ανήκε σε όλους τους κενταύρους και το άνοιγαν μόνο όταν ήσαν όλοι συγκεντρωμένοι. Παρ’ όλα αυτά ο Ηρακλής του απήντησε να μην ανησυχεί και άνοιξε ο ίδιος το πιθάρι. Oι υπόλοιποι κένταυροι οσμιζόμενοι την μυρωδιά έφθασαν στην σπηλιά θυμωμένοι και επιτέθηκαν στον Ηρακλή οπλισμένοι με πέτρες και κλαδιά. Αυτός τους απέκρουσε πετώντας φλεγόμενα ξύλα που πήρε από την φωτιά και κατόπιν αντεπιτέθηκε κυνηγώντας τους με το ρόπαλο και τοξεύοντας βέλη εναντίον τους. Ένα από τα βέλη (τα δηλητηριώδη βέλη από το αίμα της Λερναίας Ύδρας) πέτυχε τον κένταυρο Χείρωνα ο οποίος σκοτώθηκε ακαριαία.
Ηρακλής Ευρυσθέας ερυμάνθιος κάπρος_αναπαράσταση σε αμφορά 525 πX_Ετρούρια
Ενώ έλειπε ο Ηρακλής καταδιώκοντας τους Κενταύρους ο Φώλος τράβηξε το βέλος από το νεκρό σώμα ενός κενταύρου διερωτώμενος πως ήταν δυνατόν ένα βέλος να επιφέρει ακαριαίο θάνατο. Το βέλος όμως γλίστρησε από τα χέρια του και καρφώθηκε στο πόδι του με αποτέλεσμα να πεθάνει. Επιστρέφοντας ο Ηρακλής βρήκε τον νεκρό φίλο του και αφού τον έθαψε συνέχισε το κυνήγι του κάπρου.
Τον εντόπισε τελικά από τον θόρυβο που έκανε κατά την αναζήτηση τροφής και φωνάζοντας δυνατά άρχισε να τον κυνηγά στο βουνό. Ο κάπρος τρομαγμένος από τις φωνές κρύφθηκε σε ένα άλσος, αλλά ο Ηρακλής τον ανάγκασε να βγει στο ανοικτό πεδίο όπου πλησιάζοντας από τα πλάγια του έσφιξε το κεφάλι, κατόπιν τον ακινητοποίησε χτυπώντας τον με το ρόπαλο και τελικά τον παγίδευσε χρησιμοποιώντας δίκτυ με την βοήθεια του Ερμή.
Ο Ευρυσθέας στην θέα του κάπρου πανικοβλήθηκε ακόμη περισσότερο από την δύναμη του Ηρακλέους ώστε κρύφθηκε σε ένα πιθάρι.
Οι στάβλοι του Αυγεία
Ο Ηρακλής εκτρέποντας τους ποταμούς Αλφειό και Πηνειό_ρωμαϊκό μωσαϊκό_201 μΧ_εθνικό αρχαιολογικό μουσείο Ισπανίας
Η επόμενη αποστολή του Ηρακλή αφορούσε στο να καθαρίσει τους στάβλους του βασιλέα Αυγεία σε μία ημέρα.
Ο Αυγείας βασίλευε στην Ηλεία και ήταν γιός του Ήλιου και της Ιφιβόης, τα δε κοπάδια του ήταν τα μεγαλύτερα σε όλη την Ελλάδα, περιλαμβάνοντας βόδια, αιγοπρόβατα και άλογα.
Οι στάβλοι του όμως παρέμεναν ακάθαρτοι από την κοπριά επί τριάντα χρόνια γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να φράξουν.
Ο Ηρακλής πήγε στον Αυγεία και χωρίς να αναφέρει τον Ευρυσθέα, του είπε ότι μπορούσε να καθαρίσει τους στάβλους σε μία ημέρα αν του έδινε ως αμοιβή το 10% των κοπαδιών του.
Ο Αυγείας μη πιστεύοντας ότι μπορούσε να το καταφέρει συμφώνησε παρουσία του γιού του. Ο Ηρακλής τότε άνοιξε δύο τρύπες αντιδιαμετρικά των τοίχων και κατόπιν έσκαψε δύο αυλάκια που κατέληγαν στους ποταμούς Αλφειό και Πηνειό (ηλειακό) με αποτέλεσμα το νερό διαμέσου των οπών στους τοίχους να καταλήξει στους στάβλους και με την ορμή του να παρασύρει την κοπριά.
Όταν ο Αυγείας πληροφορήθηκε ότι ο Ευρυσθέας ήταν αυτός που είχε αναθέσει τον άθλο, αρνήθηκε να πληρώσει τον Ηρακλή ισχυριζόμενος ότι δεν του είχε υποσχεθεί αμοιβή και αν ήθελε μπορούσε να καταφύγει στο δικαστήριο. Τότε ο Ηρακλής απευθύνθηκε σε δικαστή και κάλεσε για μάρτυρα τον γιό του Αυγεία ο οποίος κατέθεσε ότι όντως ο πατέρας του είχε υποσχεθεί αμοιβή.
Εξοργισμένος ο Αυγείας από την στάση του γιού του διέταξε και τους δύο να εγκαταλείψουν το βασίλειό του και έτσι ο μεν γιός του μετέβη στην θεία του, ο δε Ηρακλής επέστρεψε στις Μυκήνες. Ο Ευρυσθέας όμως δεν αναγνώρισε τον άθλο ισχυριζόμενος ότι υπήρξε αμοιβή.
Οι Στυμφαλίδες όρνιθες
Ηρακλής και στυμφαλίδες όρνιθες_μουσείο orsay
Μετά τους στάβλους του Αυγεία ο Ευρυσθέας ανέθεσε έναν ακόμη πιο δύσκολο άθλο στον Ηρακλή. Έπρεπε να εξουδετερώσει ένα μεγάλο σμήνος πουλιών το οποίο ευρίσκετο σε μία λίμνη πλησίον της πόλης Στυμφαλίας.
Ο Ηρακλής φθάνοντας στην λίμνη η οποία ήταν μέσα σε δάσος, προβληματιζόταν για τον τρόπο που θα έδιωχνε το σμήνος. Τότε εμφανίσθηκε η θεά Αθηνά η οποία του έδωσε ένα ζεύγος χάλκινα κρόταλα τα οποία είχε κατασκευάσει ο θεός Ήφαιστος. Αφού λοιπόν πήρε τα κρόταλα ανέβηκε σε ένα λόφο και κτυπώντας τα με δύναμη, ανάγκασε τα πουλιά να πετάξουν τρομαγμένα και κατόπιν τα σκότωσε με τα βέλη του ή χρησιμοποιώντας σφενδόνη.
Στυμφαλίδες_αναπαράσταση σε αμφορέα 6ος αι. πΧ_μουσείο Λούβρου
Για τα εν λόγω πτηνά ο γεωγράφος Παυσανίας τον 2οαι. μ.Χ αναφέρει ότι κατά την εποχή του υπήρξε αυτό το είδος πτηνών το οποίο προερχόταν από την Αραβική έρημο, ονομάζονταν «Στυμφάλιες» είχαν το μέγεθος λιονταριού και πιθανώς ο Ηρακλής να εξολόθρευσε το συγκεκριμένο είδος. Γράφει συγκεκριμένα:
«αυτά επιτίθεντο σε όποιον προσπαθούσε να τα κυνηγήσει, τραυματίζοντας και σκοτώνοντάς τον με τα ράμφη τους. Τα ράμφη τους τρυπούσαν κάθε θωράκιση από σίδερο ή χαλκό, αλλά αν κάποιος φορούσε ένδυμα από φελλό, τότε τα ράμφη των Στυμφαλίων πτηνών παγιδεύονταν σε αυτό. Αυτά τα πτηνά είχαν το μέγεθος γερανού και έμοιαζαν με ίβιδες αλλά με πιο δυνατά ράμφη». Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος» 8.22.5
Ο Παυσανίας είδε και περιέγραψε το ιερό που έχτισαν οι Έλληνες στην πόλη Στυμφαλία αφιερωμένο στην θεά Αρτέμιδα. Αναφέρει ότι υπήρχαν αναπαραστάσεις με τις Στυμφαλίδες όρνιθες σκαλισμένες στην οροφή και στο πίσω τμήμα του ναού υπήρχαν αγάλματα κορασίδων με πόδια πτηνών.
Ο κρητικός ταύρος
Ηρακλής και ο κρητικός ταύρος_άγαλμα στο Schwerin
Επόμενος άθλος του Ηρακλή ήταν ο κρητικός ταύρος τον οποίο όπως διέταξε ο Ευρυσθέας έπρεπε να φέρει στις Μυκήνες ζωντανό.
Για την προέλευση του συγκεκριμένου ταύρου υπάρχουν δύο εκδοχές:
Ο βασιλέας Μίνως της Κρήτης είχε υποσχεθεί στον Ποσειδώνα να του θυσιάσει όποιο ζώο έβγαινε από την θάλασσα. Ο Ποσειδώνας τότε εμφάνισε τον εν λόγω ταύρο αλλά ο Μίνως γοητευμένος από την ομορφιά του ζώου προσπάθησε να ξεγελάσει τον Ποσειδών θυσιάζοντας έναν άλλο στην θέση του. Τότε ο Ποσειδώνας έξαλλος αφήνιασε τον ταύρο ο οποίος έκτοτε προξενούσε καταστροφές στο νησί της Κρήτης.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή (επικρατέστερη) ο Ποσειδών εξοργισμένος από την απάτη του Μίνωα προκάλεσε ερωτομανία στην σύζυγό του Πασιφάη, η οποία ερωτεύθηκε τον ταύρο και από την ένωσή τους προήλθε ο Μινώταυρος.
Όταν έφθασε ο Ηρακλής στην Κρήτη βρήκε τον ταύρο και αφού πάλεψε μαζί του τον εξουδετέρωσε και κατόπιν δεμένο – τυλιγμένο σε δίχτυ τον μετέφερε στις Μυκήνες όπου τον παρέδωσε στον Ευρυσθέα, ο οποίος φοβισμένος από την παρουσία του ζώου το ελευθέρωσε. Ο ταύρος διέσχισε την Πελοπόννησο και κατέληξε στον Μαραθώνα, όπου συνέχισε να προκαλεί καταστροφές, μέχρις ότου τον εξουδετερώσει ο Θησέας και τον θυσιάσει στον θεό Απόλλωνα.
Τα άλογα του Διομήδη
Τα άλογα του Διομήδη_αναπαράσταση σε κύλικα 510 πΧ_μουσείο Hermitage
Μετά τον κρητικό ταύρο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να του φέρει τα ανθρωποφάγα άλογα του Διομήδη.
Ο Διομήδης ήταν βασιλέας των Βιστώνων ενός Θρακικού φύλου στις ακτές της Μαύρης θάλασσας, ήταν γιός του Άρη και της Κυρήνης και είχε στην κατοχή του τέσσερα άλογα τα οποία ετρέφοντο με ανθρώπινη σάρκα.
Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ο Ηρακλής με πλήρωμα έπλευσε προς την Μαύρη θάλασσα και αφού διέσχισε το Αιγαίο έφθασε στην Βιστωνία. Εκεί αυτός και το πλήρωμά του εξουδετέρωσαν τους ιπποκόμους των αλόγων και έπιασαν τα άλογα. Μαθαίνοντας τα καθέκαστα ο Διομήδης, έστειλε στρατιώτες να επανακτήσουν τα άλογα. Προκειμένου ο Ηρακλής να είναι απερίσπαστος στην μάχη έδωσε τα άλογα σε έναν νέο ονόματι Άβδηρο να τα προσέχει. Δυστυχώς όμως τα άλογα επιτέθηκαν στον Άβδηρο και τον κατασπάραξαν.
Εν τω μεταξύ ο Ηρακλής πολέμησε τους Βίστωνες και σκότωσε τον Διομήδη. Όταν επιστρέφοντας βρήκε τον Άβδηρο νεκρό, προς τιμήν του ίδρυσε την πόλη Άβδηρα.
Αφού ανέκτησε τα άλογα τα μετέφερε στον Ευρυσθέα ο οποίος όμως τα ελευθέρωσε και αυτά περιπλανώμενα κατέληξαν στον Όλυμπο όπου τελικά κατασπαράχθηκαν από άγρια ζώα.
Ο Ευριπίδης δίδει δύο διαφορετικές εκδοχές του άθλου, οι οποίες όμως διαφέρουν πλήρως από αυτήν του Απολλόδωρου. Στην πρώτη ο Ηρακλής επιτυγχάνει τον άθλο μόνος του χωρίς την συνδρομή συντρόφων και τα άλογα ήσαν δεμένα στο άρμα του Διομήδη το οποίο έπρεπε να μεταφέρει μαζί με τα άλογα στον Ευρυσθέα. Στην δεύτερη ο Ηρακλής τιθασεύει τα άλογα και τα δένει στο δικό του άρμα. Ευριπίδης «Ηράκλειαι 380».
Η ζώνη της Ιππολύτης – Ηρακλής εναντίον Αμαζόνων
Ηρακλής εναντίον Αμαζόνων_αναπαράσταση σε υδρία 530 πΧ_μουσείο μονάχου
Ο ένατος άθλος αφορούσε στην ζώνη της Ιππολύτης και στην ουσία ζήτησε η κόρη του Ευρυσθέα.
Η Ιππολύτη ήταν βασίλισσα των Αμαζόνων (Α στερητικο+μαζός=μαστός…..δηλ. χωρίς μαστό καθότι αφαιρούσαν τον δεξιό μαστό προκειμένου να διευκολύνονται στον χειρισμό του τόξου) μιας γυναικείας πολεμικής φυλής η οποία κατοικούσε στην Θεμίσκυρα τον σημερινό Εύξεινο Πόντο (Διόδωρος Σικελιώτης ΙΙ, 44).
Η βασίλισσα Ιππολύτη είχε μία δερμάτινη ζώνη την οποία είχε δώσει ο θεός του πολέμου Άρης ως βραβείο διότι ήταν η καλύτερη πολεμίστρια από όλες τις Αμαζόνες και την φορούσε κατά μήκος του στήθους για να μεταφέρει το ξίφος και την λόγχη.
Ο Θησέας, ο Πηλέας, ο Τελαμώνας και άλλοι σύντροφοι του Ηρακλέους αντιλαμβανόμενοι ότι δεν μπορούσε ο ήρωας μόνος του να πολεμήσει εναντίον όλων των Αμαζόνων απεφάσισαν να τον συνοδεύσουν και απέπλευσαν με προορισμό τον Εύξεινο Πόντο.
Όταν έφθασαν στην χώρα των Αμαζόνων και κατέβηκαν από το πλοίο συνάντησαν την Ιππολύτη η οποία είχε έλθει να τους καλωσορίσει.
Κάποια στιγμή ρώτησε τον Ηρακλή για τον λόγο της επίσκεψης και όταν αυτός της απήντησε του υποσχέθηκε να του δώσει την ζώνη. Η θεά Ήρα βλέποντας την εξέλιξη της αποστολής και θέλοντας να την εμποδίσει, μεταμορφώθηκε σε αμαζόνα και περιδιαβαίνοντας το στρατόπεδο διέσπειρε φήμες ότι σκοπός των ξένων ήταν να απαγάγουν την βασίλισσα. Αυτή η φήμη εξόργισε τις Αμαζόνες και έπεισε την Ιππολύτη να πολεμήσουν εναντίον τους
Όταν είδε ο Ηρακλής τις Αμαζόνες να κατευθύνονται προς το μέρος τους πάνοπλες κατάλαβε ότι έπρεπε να πολεμήσει και έτσι αντεπιτέθηκε και σκότωσε την Ιππολύτη παίρνοντας την ζώνη. Στην μάχη που ακολούθησε οι Αμαζόνες ηττήθηκαν μετά από σκληρό αγώνα
Μετά την μάχη απέπλευσαν και αφού προηγήθηκε μια στάση στην Τροία επέστρεψαν στις Μυκήνες όπου ο Ηρακλής παρέδωσε την ζώνη στον Ευρυσθέα.
Τα βόδια του Γηρυόνη
Ο Ορθρος νεκρός από τον Ηρακλή_αναπαράσταση σε κύλικα 530 πΧ
Για να πραγματοποιήσει τον δέκατο άθλο ο Ηρακλής έπρεπε να ταξιδέψει πολύ μακρυά. Ο Ευρυσθέας διέταξε τον ήρωα να του φέρει τα βόδια του Γηρυόνη.
Ο Γηρυόνης ήταν γίγαντας γιός του Χρυσάορα και της Καλλιρόης και είχε τρία σώματα και τέσσερα φτερά. Ζούσε στην νήσο Ερυθεία (σημερινή τοποθεσία νότια της Ιβηρικής χερσονήσου) έχοντας κοπάδι από κόκκινα βόδια τα οποία φυλούσαν ο Ευρυτίων και ο Όρθος (αδελφός του Κέρβερου τερατόμορφος σκύλος με δύο κεφάλια σκύλου και επτά κεφάλια ερπετού).
Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές ο Ηρακλής καθ’ οδόν προς την Ερυθεία κατασκεύασε δύο βουνά εις ανάμνηση του ταξιδιού του………από ένα στην Ευρώπη και στην Αφρική….. δημιουργώντας τις Ηράκλειες στήλες. Το δε πέρασμα που δημιουργήθηκε (στενά Γιβραλτάρ) ενώνει την Μεσόγειο με τον Ατλαντικό ωκεανό.
Φθάνοντας στην Ερυθεία αφού διανυκτέρευσε στο όρος Άβας, αντιμετώπισε τον Ευρυτίονα και τον Όρθο τους οποίους σκότωσε με το ρόπαλο και αιχμαλώτισε το κοπάδι. Όμως ο Μενοίτιος (βοσκός του Άδη) ενημέρωσε τον Γηρυόνη για το γεγονός και αυτός ξεκίνησε να αντιμετωπίσει τον Ηρακλή αλλά στην μάχη που δόθηκε σκοτώθηκε από τα δηλητηριασμένα βέλη του ήρωα.
Κατά την επιστροφή προς τις Μυκήνες αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες. Στην Λιγούρια (σημερινή περιοχή της βορειοδυτικής Ιταλίας με πρωτεύουσα την Γένοβα) ο Κάκος (γιός του Ποσειδώνα) έκλεψε το κοπάδι αλλά σκοτώθηκε από τον Ηρακλή. Στο Ρήγιο (σημερινή Καλαβρία) ένα βόδι πήδηξε στην θάλασσα και κολύμπησε προς την στεριά. Η λέξη ταύρος στην τοπική διάλεκτο τότε ήταν «italus» με αποτέλεσμα να ονομασθεί η σημερινή Ιταλία (Διονύσιος Αλικαρνασσεύς).
Το βόδι βρήκε τελικά ο Έρυξ (γιός του Ποσειδώνα) ο οποίος το ενέταξε στο δικό του κοπάδι. Εν τω μεταξύ ο Ηρακλής άφησε το υπόλοιπο κοπάδι στην εποπτεία του Ηφαίστου και άρχισε την αναζήτηση του ζώου το οποίο εντόπισε στο κοπάδι του Έρυκα. Αυτός όμως αρνήθηκε να το επιστρέψει αν δεν τον νικούσε ο Ηρακλής σε πάλη. Τελικά ο Ηρακλής αφού τον νίκησε τρείς φορές, τον σκότωσε και επέστρεψε το βόδι στο κοπάδι.
Δρομολογιο επιστροφής του Ηρακλή_πηγή perseus.edu
Συνεχίζοντας το ταξίδι του ο Ηρακλής έφθασε στις ακτές του Ιονίου ελπίζοντας ότι θα τελείωναν οι περιπέτειες του. Η Ήρα όμως είχε διαφορετική γνώμη και προς τούτο έστειλε μια αλογόμυγα η οποία τσίμπησε το κοπάδι το οποίο αφηνιασμένο διασκορπίσθηκε στα ηπειρωτικά καταλήγοντας στην Θράκη όπου το συγκέντρωσε πάλι ο Ηρακλής, ο οποίος θυμωμένος με την κακοδαιμονία του γέμισε την κοίτη του ποταμού Στρυμόνα με βράχους κάνοντάς τον απροσπέλαστο.
Τελικά επέστρεψε με το κοπάδι στις Μυκήνες και όταν το παρέδωσε στον Γηρυόνη αυτός το θυσίασε στην Ήρα.
Τα μήλα των Εσπερίδων
Οι Εσπερίδες στον κήπο των θεών_αναπαράσταση σε υδρία 410 πΧ_βρεττανικό μουσείο
Μετά από χρονικό διάστημα 8 ετών και 1 μηνός και έχοντας εκπληρώσει δέκα άθλους ο Ηρακλής παρέμενε «δέσμιος» του Ευρυσθέα. Ο λόγος είναι ότι δεν μέτρησαν οι άθλοι της Λερναίας Ύδρας (βοηθήθηκε από τον Ιόλαο) και των στάβλων του Αυγεία (υπήρξε ανταμοιβή) με συνέπεια να του ανατεθούν δύο επιπλέον αποστολές.
Έτσι ο Ευρυσθέας ανέθεσε να του φέρει τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων τα οποία είχαν δοθεί στην Ήρα ως γαμήλιο δώρο από την Γαία. Φαινομενικά ο συγκεκριμένος άθλος φάνταζε αδύνατος, διότι η Ήρα δεν θα επέτρεπε να κλέψει τα μήλα.
Τα εν λόγω μήλα φυλάσσονταν στον κήπο των θεών (πιθανή τοποθεσία στη σημερινή Λιβύη) και φρουρούνταν από έναν δράκοντα με εκατό κεφάλια ονόματι Λάδωνα, από τις νύμφες Εσπερίδες (Αίγλη, Αρεθούσα, Ερυθεία και Εσπέρια) κόρες της Νύχτας και τον τιτάνα Άτλαντα ο οποίος σήκωνε στους ώμους του τον ουρανό και την γη.
Το σημαντικότερο πρόβλημα του Ηρακλέους ήταν ότι δεν γνώριζε την τοποθεσία του κήπου. Έτσι ψάχνοντας τον κήπο αναγκάσθηκε να περιπλανηθεί στην Λιβύη, Αίγυπτο, Αραβία και Ασία αντιμετωπίζοντας καθ’ οδόν πολλές περιπέτειες. Αρχικά αντιμετώπισε τον Κύκνο γιό του θεού Άρη αλλά η μάχη διεκόπη από κεραυνό. Κατόπιν κατευθύνθηκε στην Ιλλυρία και αντιμετώπισε τον Νηρέα ο οποίος γνώριζε την τοποθεσία του κήπου. Στην μάχη που ακολούθησε και αφού ο Νηρέας άλλαζε συνέχεια μορφές προσπαθώντας να ξεφύγει από τον Ηρακλή, τελικά υπέκυψε και του αποκάλυψε την ακριβή τοποθεσία.
Συνεχίζοντας το ταξίδι, συνάντησε τον Ανταίο, γιο του Ποσειδώνα και της Γαίας, ο οποίος τον προκάλεσε σε μάχη. Ο Ηρακλής τον νίκησε συντρίβοντας τα πλευρά του αφού τον σήκωσε από το έδαφος, διότι από αυτό αντλούσε την δύναμή του. Μετά από αυτόν συνάντησε τον Βούσιρι βασιλέα της Αιγύπτου, γιο του Ποσειδώνα και της Λυσιάνασσας, ο οποίος τον αιχμαλώτισε και τον οδήγησε σε βωμό για να τον θυσιάσει, όμως ο ήρωας δραπέτευσε αφού σκότωσε τον Βούσιρι.
Ο Προμηθέας σώζεται από τον Ηρακλή_πηγή maicar.com
Ο Ηρακλής κατόπιν έφθασε στον Καύκασο όπου ήταν φυλακισμένος ο Προμηθέας ο οποίος είχε καταδικαστεί από τον Δία διότι είχε κλέψει το μυστικό της φωτιάς από τους θεούς και το είχε παραδώσει στους ανθρώπους. Σύμφωνα με την καταδίκη ήταν αλυσοδεμένος σε βράχο και κάθε ημέρα ένα όρνεο του έτρωγε το συκώτι το οποίο μετά ανανεωνόταν με αποτέλεσμα να υφίσταται το ίδιο μαρτύριο καθημερινά. Ο Ηρακλής τον απάλλαξε από το μαρτύριο σκοτώνοντας το όρνεο και ο Προμηθέας σε ένδειξη ευγνωμοσύνης του αποκάλυψε ότι για να πάρει τα μήλα θα έπρεπε να αναγκάσει τον Άτλαντα να τα πάρει αντί αυτού.
Ο Άτλας είχε βαρεθεί να κρατά τον ουρανό και την γη στους ώμους του και σίγουρα θα συμφωνούσε να πάρει τα μήλα αρκεί κάποιος να τον απήλλασσε από το βαρετό καθήκον…………….όπως και έγινε αφού ο Ηρακλής συμφώνησε να κρατήσει τον ουρανό και τη γη στη θέση του.
Όταν όμως επέστρεψε ο Άτλας είπε στον Ηρακλή ότι θα μεταφέρει αυτός τα μήλα στον Ευρυσθέα αφήνοντας τον Ηρακλή να συνεχίσει το έργο του. Ο ήρωας αρχικά συμφώνησε αλλά ζήτησε ως τελευταία χάρη να τον αφήσει να βρει κάποιο μαλακό υλικό να βάλει στους ώμους του ώστε να αντέξει το βάρος. Ο Άτλας άφησε κάτω τα μήλα και σήκωσε το «βάρος» προκειμένου να βρει ο Ηρακλής το υλικό. Τότε ο ήρωας ξεγελώντας τον τιτάνα πήρε τα μήλα και έφυγε για να τα παραδώσει στον Ευρυσθέα.
Επειδή όμως τα μήλα ανήκαν στους θεούς και δεν μπορούσαν να παραμείνουν στην κατοχή του Ευρυσθέα, ο Ηρακλής τα επέστρεψε στην Αθηνά και αυτή στον κήπο των θεών.
Κέρβερος
Ο τελευταίος άθλος ήταν και ο πλέον δύσκολος και επικίνδυνος. Ο Ευρυσθέας ζήτησε από τον Ηρακλή να μεταβεί στον Άδη (κάτω κόσμο) και να απαγάγει τον Κέρβερο ο οποίος φυλούσε την είσοδο. Είναι βέβαιο ότι ο βασιλέας ζήτησε αυτή την αποστολή σίγουρος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να επιστρέψει.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι όταν κάποιος πεθάνει το πνεύμα του πηγαίνει στον Κάτω Κόσμο και παραμένει εκεί για πάντα. Ο Κάτω Κόσμος ήταν το βασίλειο του Πλούτωνα (ή Άδη) και της συζύγου του Περσεφόνης. Ο Κέρβερος ήταν τέρας το οποίο φυλούσε την είσοδο του Κάτω Κόσμου εμποδίζοντας τους ζωντανούς να εισέλθουν στον κόσμο των νεκρών και το αντίστροφο. Ήταν γιός του γίγαντα Τυφώνα και της Έχιδνας και αδελφός του Όρθου, της Λερναίας Ύδρας και της Χίμαιρας. Είχε τρία κεφάλια σκύλου, ουρά ερπετού, χαίτη από φίδια και νύχια λέοντα (Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» 2.122)
Επειδή ο Ηρακλής γνώριζε ότι οποίος μεταβεί στον Κάτω Κόσμο δεν επιστρέφει ποτέ, πήγε στην Ελευσίνα και συνάντησε τον Εύμολπο (ιερέα των Ελευσινίων μυστηρίων) προκειμένου να τον συμβουλευθεί. Ο λόγος είναι ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν ιερές τελετές αφιερωμένες στην θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη και όποιος γνώριζε τα μυστικά τους θα ήταν ευτυχής στον Άδη. Έτσι μετά από μερικές συναντήσεις ο Εύμολπος μύησε τον Ηρακλή στα μυστήρια.
Ο ήρωας πήγε στο ακρωτήριο Ταίναρο της Λακωνίας, όπου ακολουθώντας το μονοπάτι μέσα σε μία σπηλιά έφθασε στον Κάτω Κόσμο όπου συνάντησε τον Πλούτωνα και του ζήτησε να πάρει τον Κέρβερο μαζί του. Ο Πλούτων συμφώνησε με τον όρο ότι έπρεπε να παλέψει με το θηρίο και να νικήσει χρησιμοποιώντας μόνο την δύναμή του.
Ο Ηρακλής αντιμετώπισε τον Κέρβερο στις όχθες του Αχέροντα ποταμού. Απτόητος από την εμφάνιση τύλιξε τα χέρια του γύρω από τα κεφάλια του θηρίου και σφίγγοντας με δύναμη ανάγκασε το τέρας να υποταχθεί στην δύναμή του και να το μεταφέρει στον Ευρυσθέα ο οποίος με τη σειρά του το επέστρεψε στον Άδη.
*********************************
Με το πέρας των άθλων ο Ηρακλής είχε καθιερωθεί ως ο μεγαλύτερος ήρωας της Ελλάδος ταυτίζοντας το όνομά του με τις έννοιες πάθος – δύναμη – ανδρεία – γενναιότητα. Παρά την ολοκλήρωση των άθλων ο Ηρακλής συνέχισε τα κατορθώματά του «εμπλουτίζοντας την αρχαία Ελληνική μυθολογία και την σύγχρονη ιστορική έρευνα με διδαχές και στοιχεία».
- Σώζει την Ησιόνη (πριγκίπισσα της Τροίας) από το κήτος το οποίο είχε στείλει ο Ποσειδώνας ως τιμωρία στον πατέρα της Λαομέδοντα (βασιλιά της Τροίας) επειδή είχε αθετήσει την υπόσχεσή του να ανταμείψει τους θεούς όταν είχαν κτίσει τα τείχη της Τροίας.
- Βοηθά τους Ολύμπιους στην μάχη κατά των Γιγάντων, εκπληρώνοντας τον χρησμό ότι «οι θεοί θα νικούσαν μόνο με την βοήθεια θνητού»
Ηρακλής Δηιάνειρα Νέσσος
Ο Ηρακλής παντρεύτηκε δεύτερη φορά με την Δηιάνειρα, κόρη του Οινέα και της Αλθαίας. Όταν κάποια στιγμή το ζεύγος χρειάσθηκε να περάσει ένα ποτάμι αρκετά βαθύ, εμφανίσθηκε ο κένταυρος Νέσσος ο οποίος προσφέρθηκε να βοηθήσει, αλλά μπορούσε να μεταφέρει μόνο έναν επιβάτη κάθε φορά. Έτσι μετέφερε τον Ηρακλή στην απέναντι όχθη και κατόπιν επέστρεψε για να μεταφέρει και την Δηιάνειρα. Αντί όμως να την μεταφέρει προσπάθησε να την απαγάγει (σύμφωνα με άλλη εκδοχή να την βιάσει). Τότε ο Ηρακλής από την άλλη όχθη σημάδεψε με το τόξο του και τον τραυμάτισε θανάσιμα. Ο Νέσσος λίγο πριν πεθάνει έδωσε στην Δηιάνειρα λίγη ποσότητα από το αίμα του λέγοντας ότι αν κάποτε την απατούσε ο Ηρακλής θα τον κρατούσε κοντά της, εφόσον άλειβε με το αίμα τον χιτώνα του.
Όταν λοιπόν μετά από καιρό υποπτεύθηκε ότι ο Ηρακλής ήταν ερωτευμένος με την Ιόλη άλειψε τον χιτώνα με το αίμα του Νέσσου και όταν ο Ηρακλής φόρεσε τον μανδύα καταλήφθηκε από αφόρητους πόνους οι οποίοι γινόντουσαν πιο έντονοι με την πάροδο του χρόνου. Μη αντέχοντας ο ήρωας το μαρτύριο ζήτησε από τον Φιλοκτήτη να ανάψει φωτιά στο όρος Οίτη και να τον αφήσουν να καεί ζωντανός…….όπως και έγινε. Βλέποντας ο Δίας το μαρτύριο του Ηρακλή απαίτησε από την Ήρα να άρει τον θυμό της και έστειλε την Αθηνά η οποία με το άρμα της μετέφερε τον Ηρακλή στον Όλυμπο μαζί με τους υπόλοιπους θεούς.
Η Δηιάνειρα μετά την πράξη της αυτοκτόνησε και σήμερα υπάρχει αστεροειδής (Νο 157) με το όνομά της………………επιπλέον η υψηλότερη κορυφή της Οίτης ονομάζεται «Πυρά».