Η Δυσγραφία χαρακτηρίζεται από ελλειμματική επεξεργασία στη μετατροπή των ακουστικών και οπτικών ερεθισμάτων σε κινητική συμπεριφορά, από δυσκολία του ατόμου να παράγει αναγνώσιμη γραφή με το χέρι και μία γενική ασυνέπεια αναγνωστικού επιπέδου και γραφής (Caramazza et al., 1996, Ellis, 1993).
Πρόκειται για μία επίκτητη βλάβη του Κ.Ν.Σ και μπορεί να είναι επιφανειακή, φωνολογική, βαθιά και περιφερειακή. Πρόκειται για μία νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη γραφή και δημιουργούνται παραμορφώσεις ή λάθη.
Στα παιδιά εμφανίζεται όταν πρωτο-ενασχολούνται σε δραστηριότητες γραψίματος. Κάνουν γράμματα με λάθος μέγεθος ή και κατεύθυνση ή γράφουν λανθασμένες και με ορθογραφικά σφάλματα λέξεις παρά τις οδηγίες για το αντίθετο. Τα παιδιά με αυτή την διαταραχή πιθανά έχουν και άλλες δυσκολίες μαθησιακές αλλά συνήθως δεν έχουν κοινωνικές δυσκολίες (Friedmann, 2007, 2008).
Παρακάτω αναλύονται τόσο τα συμπτώματα όσο και οι στρατηγικές παρέμβασης με την ψυχοπαιδαγωγική οπτική, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία.
Συμπτώματα δυσγραφίας
Ο μαθητής εμφανίζει δυσκολία με συγκεκριμένα γραφήματα της Ελληνικής αλφαβήτας:
- Δεν θυμάται πως να γράψει μερικά γράμματα ή νούμερα.
- Αλλοιώνει τα σχήματα των γραμμάτων ή νούμερων.
- Όλη του η γραφή είναι αδέξια.
- Έχει δυσκολία να αντιγράψει από το χειρόγραφο σε καλλιγραφική γραφή.
- Κομματιάζει μερικά γράμματα ή νούμερα.
- Έχει δυσκολίες να διακρίνει κεφαλαία και μικρά γράμματα.
- Σημειώνει από πάνω προς τα κάτω γράφοντας μερικά γράμματα.
- Χρησιμοποιεί αδέξιες καμπύλες που δεν υπάρχουν σε μερικά γράμματα.
- Δυσκολία να αντιγράφει απλές φράσεις.
- Δυσκολεύεται να αντιγράψει απλές γραμμές.
- Δεν μπορεί να κάνει γωνίες.
- Μπερδεύει κεφαλαία και μικρά.
- Σύγχυση με κατευθύνσεις: ---> <---
- Γράφει ορισμένα γράμματα, νούμερα ή φράσεις καθρεφτικά.
- Δεν μπορεί να θυμηθεί να γράψει κάτι απέξω.
- Η δουλειά του χειροτερεύει προς το τέλος του γραπτού του.
- Έχει μεγάλη δυσκολία να μένει πάντα στη γραμμή.
Δευτερογενή συμπτώματα
- Ηλικία διάγνωσης και έναρξης παρέμβασης (Miceli, 2006)
- Δευτερογενή συμπτώματα (ΔΕΠ-Υ, παράλληλες δυσκολίες μνήμης, μάθησης, ικανότητας αυτοματοποίησης, νοητικό δυναμικό, αισθητηριακές δυσκολίες κλπ)
- Συνεργασία με γονείς, εκπαιδευτικούς
- Συναισθηματική σταθερότητα του παιδιού
Στρατηγικές παρέμβασης και οργάνωση της τάξης από τον παιδαγωγό
- Εξοπλίζουμε κατάλληλα την τάξη (γραφείο επικλινές, διαφανές χαρτί που διευκολύνει την αντιγραφή και την κίνηση του χεριού) (Ratzonetal., 2007)
Παιδαγωγικά εργαλεία (Zafrana, 1995, Zessiger, 2000)
- Στη ζωγραφική προτείνουμε στο μαθητή να πάρει φύλλα μεγαλύτερα του Α3 σε κάθετη μορφή
- Στο σχέδιο του δίνουμε πάντα ένα πρότυπο
- Στη γραφή, τον αφήνουμε να χρησιμοποιήσει το μολύβι ή στυλό που του ταιριάζει καλύτερα
- Του προτείνουμε να γράφει με την τριποδική λαβή για να διευκολύνεται
- Για να μάθει τη φορά και το σχήμα ενός γράμματος, μπορεί να χρησιμοποιεί την πλαστελίνη, μαγνητικά γράμματα, να λέει δυνατά τη φορά ενός γράμματος
- Του δίνουμε ασκήσεις με κενά (για παράδειγμα να συμπληρώνει μόνο τις καταλήξεις των ρημάτων)
- Δίνουμε στο μαθητή στο μέτρο του δυνατού δακτυλογραφημένα κείμενα
- Τον αφήνουμε να επιλέξει να θα γράψει καλλιγραφικά ή όχι
- Να μην ξαναγράφει πολλές φορές τις λέξεις που δεν τα καταφέρνει
- Περισσότερο χρόνο η περιορίζουμε τον αριθμό των ασκήσεων και δίνουμε λιγότερες αλλά στοχευόμενες ασκήσεις
- Δεν τον τιμωρούμε για την εμφάνιση του γραπτού του, την καλλιγραφία του
- Τον αφήνουμε να χρησιμοποιεί υπολογιστή χωρίς διορθωτή κειμένου
Βιβλιογραφικές αναφορές
Caramazza A, Capasso R, and Miceli G. (1996). The role of the graphemic buffer in reading. Cognitive Neuropsychology, 13: 673-698.
Ellis AW. (1993). Reading, Writing and Dyslexia: A cognitive analysis. Hove, UK: Erlbaum.
Friedmann N and Lukov L. Developmental surface dyslexias (2008). Cortex, 44: 1146-1160.
Friedmann N and Rahamim E. Developmental letter position dyslexia (2207). Journal of Neuropsychology, 1: 201-236.
Miceli, G. et al (2006), Spelling and Dysgraphia,Cognitive Neuropsychology , Volume 23, Issue 1, 110-134
Ratzon, N.Z., Efraim, D., Bart, O. (2007). A short-term graphomotor program for improving writingreadiness skills of first-grade students. Am J Occup Ther., 61(4): 399-405.
Vygotski, L. S. (1983). The prehistory of written language. In: M. Martlew (editor). Thedevelopment of written language (John Wiley & Sons, Chichester), pp. 279-292.
Zafrana, M. (1995). Effective Learning of writing and reading at preschool age with a multisensory method : A pilot study. Percept Motor Skills, 91(2): 435-446,
Zesiger, P. (2000). Écrire. Approches cognitive, neuropsychologique et développementale. Paris: PUF.