Λέμε πως ένα παιδί έχει λεκτική απραξία/ δυσπραξία όταν δεν μπορεί να σχεδιάσει και να πει συνειδητά αυτό που θέλει. Τα όργανα της ομιλίας δε συγχρονίζονται και έτσι όταν μιλούν ο λόγος τους είναι ακατανόητος. Με άλλα λόγια, το παιδί ξέρει τι θέλει να πει, όμως ο εγκέφαλος δεν δίνει τις σωστές εντολές στα όργανα της άρθρωσης για να παράγει με ακρίβεια τη λέξη. Ακόμα, μπορεί το παιδί να σου πει την λέξη “αλεπού” σωστά σε κάποια αυθόρμητη στιγμή, όμως αν του ζητήσουμε να επαναλάβει την ίδια λέξη μπορεί να την πει μια φορά “απού”, την επόμενη “λεπού”.
Από τον Αναπτυξιακό Εργοθεραπευτή Στέλιο Μαντούδη mandou.gr
Τι είναι στοματική δυπραξία;
Είναι η δυσκολία των στοματικών εκούσιων κινήσεων και συγκεκριμένα σε μη λεκτικές κινήσεις. Το παιδί δυσκολεύεται στο να μιμηθεί ή να εκτελέσει κινήσεις μετά από εντολή πχ “βγάλε τη γλώσσα σου” ή αν του ζητήσουμε να φυσήξει δε θα τα καταφέρει, αλλά αν του δώσουμε να παίξει με τις φούσκες τότε αυτό θα φυσήξει και θα κάνει φούσκες μόνο του. Η κίνηση αυτή μπορεί να γίνει από το άτομο αυθόρμητα αλλά όχι όταν ζητήσουμε να την κάνει. Στην εντολή εκτέλεσης θα παρατηρήσουμε μια έντονη προσπάθεια μίμησης με κοπιαστικές κινήσεις και σημάδια ψαξίματος.
Είναι η δυσκολία των στοματικών εκούσιων κινήσεων και συγκεκριμένα σε μη λεκτικές κινήσεις. Το παιδί δυσκολεύεται στο να μιμηθεί ή να εκτελέσει κινήσεις μετά από εντολή πχ “βγάλε τη γλώσσα σου” ή αν του ζητήσουμε να φυσήξει δε θα τα καταφέρει, αλλά αν του δώσουμε να παίξει με τις φούσκες τότε αυτό θα φυσήξει και θα κάνει φούσκες μόνο του. Η κίνηση αυτή μπορεί να γίνει από το άτομο αυθόρμητα αλλά όχι όταν ζητήσουμε να την κάνει. Στην εντολή εκτέλεσης θα παρατηρήσουμε μια έντονη προσπάθεια μίμησης με κοπιαστικές κινήσεις και σημάδια ψαξίματος.
Ποια είναι τα πιθανά αίτια της απραξίας;
Η λεκτική και στοματική απραξία /δυσπραξία είναι μία πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος και συγκεκριμένα οφείλεται σε βλάβη ή δυσλειτουργία του αριστερού εγκεφαλικού φλοιού, πάνω από το κέντρο του Broca. Το παιδί δυσκολεύεται να μιμηθεί κινήσεις ή ήχους και συχνά παρατηρούμε πως “ψάχνει” με το στόμα του την σωστή κίνηση όταν ζητάμε να τον επαναλάβει. Ακόμα τα λάθη που κάνει είναι ασταθή. Η νοημοσύνη των παιδιών αυτών φαίνεται να είναι φυσιολογική, όμως παρουσιάζονται δυσκολίες στο γραπτό λόγο. Η στοματική δυσπραξία εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια παρά στα κορίτσια. Όταν υπάρχει στοματική δυσπραξία πολύ συχνά συνυπάρχει και η λεκτική δυπραξία, αντίθετα όταν έχουμε μια λεκτική δυσπραξία δεν σημαίνει πως θα συνοδεύεται από στοματική.
Η λεκτική και στοματική απραξία /δυσπραξία είναι μία πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος και συγκεκριμένα οφείλεται σε βλάβη ή δυσλειτουργία του αριστερού εγκεφαλικού φλοιού, πάνω από το κέντρο του Broca. Το παιδί δυσκολεύεται να μιμηθεί κινήσεις ή ήχους και συχνά παρατηρούμε πως “ψάχνει” με το στόμα του την σωστή κίνηση όταν ζητάμε να τον επαναλάβει. Ακόμα τα λάθη που κάνει είναι ασταθή. Η νοημοσύνη των παιδιών αυτών φαίνεται να είναι φυσιολογική, όμως παρουσιάζονται δυσκολίες στο γραπτό λόγο. Η στοματική δυσπραξία εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια παρά στα κορίτσια. Όταν υπάρχει στοματική δυσπραξία πολύ συχνά συνυπάρχει και η λεκτική δυπραξία, αντίθετα όταν έχουμε μια λεκτική δυσπραξία δεν σημαίνει πως θα συνοδεύεται από στοματική.
Ποια είναι τα συμπτώματα της απραξίας;
Εκτός από τις εμφανείς δυσκολίες στο λόγο καθώς και στις κινήσεις του στόματος υπάρχουν πολλά συνοδευτικά συμπτώματα που μπορούμε να εντοπίσουμε
Εκτός από τις εμφανείς δυσκολίες στο λόγο καθώς και στις κινήσεις του στόματος υπάρχουν πολλά συνοδευτικά συμπτώματα που μπορούμε να εντοπίσουμε
Από την ηλικία 3 ετών
Τα συμπτώματα είναι πολύ εμφανή από πολύ μικρή ηλικία, τα μωρά μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα σίτισης, όπως να περάσουν από την αλεσμένη τροφή στη στερεά και στη μάσηση. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιάσουν κινητικές αδεξιότητες και δυσκολίες στο λεπτό χειρισμό.
Τα συμπτώματα είναι πολύ εμφανή από πολύ μικρή ηλικία, τα μωρά μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα σίτισης, όπως να περάσουν από την αλεσμένη τροφή στη στερεά και στη μάσηση. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιάσουν κινητικές αδεξιότητες και δυσκολίες στο λεπτό χειρισμό.
Σε ηλικία 3 εως 5 ετών
Η δυσπραξία μπορεί να επηρεάσει την ζωή του παιδιού στο νηπιαγωγείο.
Έχουν έλλειψη φαντασίας στο παιχνίδι, περιορισμένη συγκέντρωση και προσοχή, αδεξιότητα μπορεί να πέφτει πάνω σε αντικείμενα, καθυστερούν στην προφορική ανταπόκριση, έχουν προβλήματα κατανόησης και έλλειψη κάθε αίσθησης κινδύνου.
Η δυσπραξία μπορεί να επηρεάσει την ζωή του παιδιού στο νηπιαγωγείο.
Έχουν έλλειψη φαντασίας στο παιχνίδι, περιορισμένη συγκέντρωση και προσοχή, αδεξιότητα μπορεί να πέφτει πάνω σε αντικείμενα, καθυστερούν στην προφορική ανταπόκριση, έχουν προβλήματα κατανόησης και έλλειψη κάθε αίσθησης κινδύνου.
Σε ηλικία 7 ετών
Τα γραπτά τους στο σχολείο είναι δυσανάγνωστα, έχουν αδύναμη μνήμη, αργούν να ολοκληρώσουν εργασίες στη τάξη, είναι υπερκινητικά στο χώρο, κάνουν ανώριμα σχέδια και έχουν δυσκολίες αντιγραφής.
Τα γραπτά τους στο σχολείο είναι δυσανάγνωστα, έχουν αδύναμη μνήμη, αργούν να ολοκληρώσουν εργασίες στη τάξη, είναι υπερκινητικά στο χώρο, κάνουν ανώριμα σχέδια και έχουν δυσκολίες αντιγραφής.
Πώς αξιολογούμε την απραξία;
Σε μία αξιολόγηση για την λεκτική απραξία ελέγχουμε την ταχύτητα παραγωγής διαδοχικών συλλαβών. Με αυτό αξιολογούμε την ικανότητα του μηχανισμού της άρθρωσης, κατά πόσο γρήγορα δηλαδή μπορεί να μεταβεί από μια αρθρωτική θέση σε άλλη για να παραχθεί φυσιολογική ομιλία. Ενώ στη στοματική απραξία ελέγχουμε την ταχύτητα εναλλασσόμενης κίνησης, με αυτό ελέγχουμε την ομαλότητα της ταχύτητας των μυών των χειλιών, της γλώσσας και των σιαγόνων. Η βραδύτητα αποτελεί σημαντική ένδειξη για νευρομυική διαταραχή.
Σε μία αξιολόγηση για την λεκτική απραξία ελέγχουμε την ταχύτητα παραγωγής διαδοχικών συλλαβών. Με αυτό αξιολογούμε την ικανότητα του μηχανισμού της άρθρωσης, κατά πόσο γρήγορα δηλαδή μπορεί να μεταβεί από μια αρθρωτική θέση σε άλλη για να παραχθεί φυσιολογική ομιλία. Ενώ στη στοματική απραξία ελέγχουμε την ταχύτητα εναλλασσόμενης κίνησης, με αυτό ελέγχουμε την ομαλότητα της ταχύτητας των μυών των χειλιών, της γλώσσας και των σιαγόνων. Η βραδύτητα αποτελεί σημαντική ένδειξη για νευρομυική διαταραχή.
Πώς αντιμετωπίζεται η απραξία;
Η έγκαιρη διάγνωση θα επιτρέψει και την έγκαιρη παρέμβαση και θα βοηθήσει το παιδί να αξιοποιήσει τις ικανότητες του. Τα παιδιά με λεκτική και στοματική απραξία / δυσπραξία ακολουθούν πρόγραμμα λογοθεραπείας και διάφορες θεραπευτικές τεχνικές για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους. Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί ασκήσεις για την κίνηση των χειλιών και του στόματος, ασκήσεις διαδοχοκίνησης καθώς και ασκήσεις με λέξεις μετά από μίμηση. Όμως είναι πολύτιμο οι γονείς να βοηθούν το παιδί στο σπίτι. Φαίνεται πως η κίνηση των χεριών βοηθούν το παιδί να “θυμηθεί” μία λέξη – συλλαβή, μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να επαναλάβει – να μιμηθεί την λέξη ή μία πρόταση που θα του πούμε. Μιλάμε αργά και χωρίζουμε σε συλλαβές τις λέξεις πχ. κό – τα. Πρέπει να δίνουμε συνεχώς την ευκαιρία στο παιδί για επικοινωνία.
Η έγκαιρη διάγνωση θα επιτρέψει και την έγκαιρη παρέμβαση και θα βοηθήσει το παιδί να αξιοποιήσει τις ικανότητες του. Τα παιδιά με λεκτική και στοματική απραξία / δυσπραξία ακολουθούν πρόγραμμα λογοθεραπείας και διάφορες θεραπευτικές τεχνικές για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους. Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί ασκήσεις για την κίνηση των χειλιών και του στόματος, ασκήσεις διαδοχοκίνησης καθώς και ασκήσεις με λέξεις μετά από μίμηση. Όμως είναι πολύτιμο οι γονείς να βοηθούν το παιδί στο σπίτι. Φαίνεται πως η κίνηση των χεριών βοηθούν το παιδί να “θυμηθεί” μία λέξη – συλλαβή, μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να επαναλάβει – να μιμηθεί την λέξη ή μία πρόταση που θα του πούμε. Μιλάμε αργά και χωρίζουμε σε συλλαβές τις λέξεις πχ. κό – τα. Πρέπει να δίνουμε συνεχώς την ευκαιρία στο παιδί για επικοινωνία.