Χένρι Τζέιμς

O συγγραφέας Χένρι Τζέιμς το 1890
Όνομα	Χένρι Τζέιμς
Γέννηση	15 Απριλίου 1843 Νέα Υόρκη
Θάνατος	28 Φεβρουαρίου 1916 (72 ετών) Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Εθνικότητα	ΗΠΑ
Είδη	Μυθιστόρημα
Αξιοσημείωτα έργα	Πλατεία Ουάσινγκτον, Το στρίψιμο της βίδας, Ο Αμερικάνος, Το πορτρέτο μιας κυρίας

Ο Χένρι Τζέιμς (Henry James, 15 Απριλίου 1843 - 28 Φεβρουαρίου 1916) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, από τους κύριους εκπροσώπους του ρεαλισμού στη λογοτεχνία, και Μέλος του Τάγματος της Αξίας. Ο Χένρι πειραματίστηκε με το αφηγηματικό ύφος του μυθιστορήματος και διείσδυσε σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη συνείδηση και την αντίληψη του ατόμου. Οι χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του εξωτερικεύονται και παραθέτουν τη δική τους εκδοχή για τη σειρά των πραγμάτων. Ήταν επίσης ένας από τους θεμελιωτές της κριτικής των λογοτεχνικών έργων και παρότρυνε τους υπόλοιπους συγγραφείς, να παρουσιάζουν την άποψή τους για τον κόσμο μέσα από τα έργα τους. Έζησε σαράντα χρόνια στην Αγγλία και τα μυθιστορήματά του αναφέρονται συχνά σε Αμερικανούς και στις σχέσεις τους με την Ευρώπη και τους Ευρωπαίους. Βιογράφοι και κριτικοί έχουν εντοπίσει ότι σημαντικές επιρροές για το έργο του αποτέλεσαν οι Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Ερρίκος Ίψεν, Ναθάνιελ Χόθορν και Ιβάν Τουργκένιεφ.

Βιογραφία

Ο Τζέιμς γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1843 και ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας διανοούμενων. Ο πατέρας του, ο Χένρι Τζέιμς ο πρεσβύτερος, θεολόγος και φιλόσοφος, ήταν ένας από τους σημαντικότερους λόγιους στην Αμερική του 19ου αιώνα. Τα αδέλφια του ήταν ο ψυχολόγος και φιλόσοφος Γουίλιαμ Τζέιμς και η συγγραφέας Άλις Τζέιμς. Ο Τζέιμς ταξίδεψε στην Ευρώπη σε πολύ μικρή ηλικία και μαθήτευσε πλάι σε φημισμένους εκπαιδευτικούς της εποχής. Στα 19 του γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ, αλλά προτίμησε λογοτεχνία από το νόμο. Το 1964 δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα, A Tragedy of Errorκι από τη στιγμή εκείνη αφοσιώθηκε στη συγγραφή διηγημάτων. Στα χρόνια που ακολούθησαν συνεργάστηκε με τις εφημερίδες The Nationστο και Atlantic Monthly.
Το πρώτο του μυθιστόρημα, Κηδεμόνας και κηδεμονεύσει (Watch and Ward, 1871), γράφτηκε μεταξύ Βενετίας και το Παρισιού. Έζησε στο Παρίσι για κάποια περίοδο όπου εργάστηκε ως ανταποκριτής της New York Tribuneκαι το 1876 μετακόμισε στην Αγγλία, όπου έζησε αρχικά στο Λονδίνο και έπειτα στο Λάμπ Χάουζ στο Ράι του Σάσεξ. Τα πρώτα χρόνια του στην Ευρώπη, ο Τζέιμς έγραψε νουβέλες με κεντρικούς χαρακτήρες Αμερικανούς που ζούσαν, όπως και εκείνος, στο εξωτερικό. Το 1905, εικοσιπέντε χρόνια μετά την αναχώρησή του ο Τζέιμς επέστρεψε στην Αμερική, όπου έγραψε το Jolly Corner. Από το 1905 μέχρι και το 1915, οι επισκέψεις του στην Αμερική έγιναν πιο συχνές, αλλά το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου τον ανάγκασε να διακόψει τα υπερατλαντικά του ταξίδια και να παραμείνει στην Αγγλία. Την ίδια χρονιά έλαβε την αγγλική υπηκοότητα για να τιμήσει τη χώρα που τον φιλοξενούσε και για να ασκήσει κριτική στην αμερικανική κυβέρνηση που δε θέλησε να λάβει μέρος στον πόλεμο. Το Δεκέμβριο του 1915 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και πέθανε στο Λονδίνο τρεις μήνες αργότερα. Το σώμα του αποτεφρώθηκε στο κρεματόριο Golders Greenκαι η τέφρα του μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ και τάφηκε στο οικογενειακό κοιμητήριο στο Κέμπριτζ.

Έργο

Ο Τζέιμς αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μορφές της διατλαντικής λογοτεχνίας. Στα έργα του συχνά αντιπαραβάλει χαρακτήρες από τον παλαιό Κόσμο (Ευρώπη), που είναι γοητευτικός, αλλά και διεφθαρμένος και από τον Νέο Κόσμο (Ηνωμένες Πολιτείες) που είναι μεν πιο ανέμελος, αλλά συνάμα και πιο συντηρητικός. Με αυτόν τον τρόπο εξερευνά τη διαφορά ανάμεσα σε προσωπικότητες και πολιτισμούς. Ηρωίδες του ήταν συχνά νεαρές Αμερικανός γυναίκες που είχαν πέσει θύματα καταπίεσης ή κακοποίησης.
Οι μελετητές χωρίζουν συχνά το έργο του σε τρεις περιόδους. Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίζεται ως τα χρόνια μαθητείας του, προς το τέλος των οποίων έγραψε το αριστουργηματικό Πορτρέτο μιας κυρίας. Το ύφος του είναι απλό και άμεσο καθώς πειραματίστηκε σε μεγάλο βαθμό με τις αφηγηματικές μεθόδους, εξιστορώντας τα γεγονότα με συμβατικό τρόπο. Οι υποθέσεις των έργων της πρώτης περιόδου αναφέρονται κυρίως σε ειδύλλια, με εξαίρεση τα τρία σημαντικότερα μυθιστορήματα, μέσω των οποίων ασκεί κοινωνική κριτική. Στη δεύτερη περίοδο, εγκατέλειψε το μυθιστόρημα και από το 1890 έως περίπου και το 1897, έγραψε διηγήματα και θεατρικά έργα. Τέλος, στην τρίτη και τελευταία του περίοδο, επέστρεψε στο μυθιστόρημα. Προς το τέλος της δεύτερης περιόδου, εγκατέλειψε τις άμεση εξιστόρηση των γεγονότων και άρχισε να περιγράφει με λεπτομερή τρόπο τον τόπο και το χώρο, δίνοντας έτσι στον αναγνώστη μια σειρά από εικόνες. Μεγάλες αλλαγές παρατηρούνται τόσο στη μορφή του κειμένου όσο και στη σύνταξη των προτάσεων. Εστιάζοντας με το έργο του, την προσοχή του αναγνώστη στην συνείδηση και τις σκέψεις των σημαντικότερών του χαρακτήρων, ο Τζέιμς προμηνύει την εξέλιξη της μυθοπλασίας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Βέβαια το ύφος των έργων του κατά την τρίτη περίοδο είναι δυσκολότερο σε σχέση με εκείνο των άλλων δυο.
Αναφορά στα σημαντικότερα μυθιστορήματα του Τζέιμς, με βάση τη διαχρονικότητά τους και την υποδοχή τους από τους κριτικούς.
Το Ρόντερικ Χάτσον(Roderick Hudson, 1875), πραγματεύεται τη ζωή και την καλλιτεχνική εξέλιξη ενός γλύπτη, ενώ το μυθιστόρημα του 1977 Οι Αμερικάνοι (The Americans), εξιστορεί τις περιπέτειες ενός αμερικανού επιχειρηματία στο πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη. Στην Πλατεία Ουάσινγκτον του 1880, ο Χένρι περιγράφει τη σχέση μεταξύ μιας γλυκιάς, στοργικής αλλά χαζής κόρης με τον αυταρχικό της πατέρα, μια σχέση που πρόκειται να υποστεί μεγάλο πλήγμα, αφότου η κόρη πέσει στα δίχτυα ενός προικοθήρα. Αυτό το έργο του συγγραφέα παρομοιάστηκε με εκείνα της Τζέιν Όστεν, λόγω του τρόπου με τον οποίο περιέγραψε τις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Ο Τζέιμς δεν είχε καμιά συμπάθεια στο έργο της Όστεν και η σύγκριση τον εκνεύρισε. Το Πορτρέτο μιας κυρίας είναι το πιο δημοφιλές του μυθιστόρημα και το έγραψε στο τέλος της πρώτης του περιόδου. Μια αμερικανίδα που κληρονομεί μια τεράστια περιουσία ταξιδεύει στην Ευρώπη για να βρει την τύχη της, εκεί πέφτει στην παγίδα που της στήνουν δυο δολοπλόκοι αμερικάνοι. Το μυθιστόρημα Οι Βοστονέζοι του 1886, που αποτελεί το τελευταίο της πρώτης περιόδου, πραγματεύεται την ιστορία ενός συντηρητικού αμερικανού πολιτικού από το Μισσισιπή. Πρώτο μυθιστόρημα της δεύτερης περιόδου είναι το Πριγκίπισσα Καζαμάσιματου 1886, όπου ένας φτωχός νέος γνωρίζει μια κακομαθημένη αριστοκράτισσα και την αφήνει να τον παρασύρει σ'έναν κόσμο χλιδής και ομορφιάς. Τα Φτερά της Περιστέραςτου 1902 είναι το πρώτο μυθιστόρημα της τρίτης περιόδου κι εξιστορεί την επιρροή που έχει στη ζωή μιας πλούσιας αμερικανίδας κληρονόμου μια σοβαρή ασθένεια. Έπειτα έγραψε το μυθιστόρημα κωμικού ύφους Οι Πρεσβευτές, όπου ένας αμερικανός ταξιδεύει στην Ευρώπη για να συναντήσει το δύστροπο γιο της μνηστής του και στη συνέχεια έγραψε το πιο ώριμό του μυθιστόρημα Το Χρυσό Κύπελλοτο οποίο αποτελεί μια πολύπλοκη και βαθιά μελέτη στο θέμα του γάμου και της απιστίας.
Τα γνωστότερα διηγήματα του Χένρι Τζέιμς είναι η Ντέιζη Μίλερτου 1878 και Το στρίψιμο της βίδαςτου 1898. Το πρώτο αφηγείται την ιστορία μιας αμερικανίδας που απορρίπτει το φλερτ ενός πονηρού άνδρα και το δεύτερο είναι μια ιστορία φαντασμάτων με αμφιλεγόμενο χαρακτήρα και ιδιαίτερη δυναμικότητα στην αφήγηση, που έχει να κάνει με τη γκουβερνάντα δυο ανήλικων ορφανών που αρχίζει να έχει οράματα για τα οποία δεν είναι σίγουρο αν είναι αληθινά ή προϊόντα της φαντασίας της.

Βιβλιογραφία

Μυθιστορήματα

Κηδεμόνας και κηδεμονεύσει - Watch and Ward (1871) Ρόντερικ Χάτσον - Roderick Hudson (1875) Ο Αμερικάνος - The American (1877) Οι Ευρωπαίοι - The Europeans (1878) Confidence (1879) Πλατεία Ουάσινγκτον - Washington Square (1880) Το πορτραίτο μιας κυρίας - The Portrait of a Lady (1881) Οι Βοστονέζοι - The Bostonians (1886)

Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα - The Princess Casamassima (1886) The Reverberator (1888) Η Τραγική Μούσα - The Tragic Muse (1890) The Other House (1896) Τα Λάφυρα του Πόιντον - The Spoils of Poynton (1897) Το μυστικό της Μέιζι - What Maisie Knew (1897) Η Άχαρη Ηλικία - The Awkward Age (1899) The Sacred Fount (1901)

Τα Φτερά της Περιστέρας - The Wings of the Dove (1902) Οι Πρεσβευτές - The Ambassadors (1903) Το Χρυσό Κύπελλο - The Golden Bowl (1904) Έμπνευση και δημιουργία - The Whole Family (συνεργασία με άλλους 11 συγγραφείς, 1908) The Outcry (1911) The Ivory Tower (ημιτελές, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του το 1917) The Sense of the Past (ημιτελές, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του το 1917)

Διηγήματα

A Tragedy of Error (1864) The Story of a Year (1865) A Landscape Painter A Day of Days My Friend Bingham Poor Richard Iστορία ενός αριστουργήματος - The Story of a Masterpiece A Most Extraordinary Case A Problem De Grey: A Romance Osborne's Revenge A Light Man Gabrielle de Bergerac Travelling Companions A Passionate Pilgrim (1871) At Isella Master Eustace Guest's Confession The Madonna of the Future The Sweetheart of M. Briseux The Last of the Valerii Madame de Mauves (1874) Adina (story)|Adina Professor Fargo Eugene Pickering Benvolio Η συνέπεια του Κρόφορντ - Crawford's Consistency The Ghostly Rental Rose-Agathe Ντέιζι Μίλερ - Daisy Miller (1878) Longstaff's Marriage An International Episode The Pension Beaurepas A Diary of a Man of Fifty Τέσσερεις συναντήσεις - Four Meetings (1879) A Bundle of Letters (1879) The Point of View The Siege of London

Eντυπώσεις ενός εξαδέλφου - Impressions of a Cousin Lady Barbarina Pandora The Author of Beltraffio (1884) Η γοητεία ορισμένων παλιών ρούχων - The Romance of Certain Old Clothes (1885) Georgina's Reasons A New England Winter The Path of Duty Mrs. Temperly Louisa Pallant Τα χαρτιά του Άσπερν - The Aspern Papers (1888) The Liar A Modern Warning A London Life (1888) Ο μαθητής - The Pupil (1891) Brooksmith The Marriages The Chaperon Sir Edmund Orme The Patagonia The Solution Το μάθημα του δασκάλου - The Lesson of the Master (1892) Nona Vincent Το αυθεντικό - The Real Thing (1892) The Private Life Lord Beaupré Οι επισκέπτες - The Visits Sir Dominick Ferrand Greville Fane Collaboration Owen Wingrave The Wheel of Time The Middle Years (1893) The Death of the Lion (1894) The Coxon Fund (1894) The Next Time (1895) Glasses by Henry James (1896)

Ο βωμός των νεκρών - The Altar of the Dead (1895) Η εικόνα στο χαλί - The Figure in the Carpet (1896) The Way It Came Το στρίψιμο της βίδας - The Turn of the Screw (1898) Covering End In the Cage (1898) John Delavoy The Given Case Europe (1899) The Great Condition The Real Right Thing Paste (1899) The Great Good Place (1900) Maud-Evelyn Miss Gunton of Poughkeepsie The Tree of Knowledge The Abasement of the Northmores The Third Person Mια εξαιρετική περίπτωση - The Special Type The Tone of Time Broken Wings The Two Faces Mrs. Medwin (1900) The Beldonald Holbein The Story in It Flickerbridge The Birthplace (1903) Το θηρίο στη ζούγκλα - The Beast in the Jungle (1903) The Papers Fordham Castle Julia Bride The Jolly Corner (1908) The Velvet Glove Mora Montravers Kράπι Kορνήλια - Crapy Cornelia The Bench of Desolation Σειρά επισκέψεων - A Round of Visits

Άλλα

French Poets and Novelists (1878) Hawthorne (1879) A Little Tour in France (1884) Partial Portraits (1888) Essays in London and Elsewhere (1893) Picture and Text (1893) Theatricals (1894)

Theatricals: Second Series (1895) Γκάι Ντόμβιλ - Guy Domville (1895) William Wetmore Story and His Friends (1903) English Hours (1905) Αμερικανική σκηνή - The American Scene (1907) New York Edition (1907–1909), selected "definitive" edition of James's fiction

Italian Hours (1909) Eνα μικρό αγόρι και άλλοι - A Small Boy and Others (1913) Notes on Novelists (1914) Notes of a Son and Brother (1914) Notebooks of Henry James|Notebooks (ποικίλα, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του) The Middle Years (unfinished, δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του το 1917)

Ελληνικές μεταφράσεις

• Ρόντερικ Χάτσον : Γ.Αλεξίου (με τίτλο Ο Γλύπτης, "Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος")
• Ο Αμερικάνος: Ρένα Χάτχουτ, ("Γράμματα")
• Οι Ευρωπαίοι : Ν.Λαμπρόπουλος, ("Πλέθρον")
• Πλατεία Ουάσινγκτον : Νιν.Παπαγιάννη, (με τίτλο Η κληρονόμος, "Πλέθρον")
• Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα : Φωτ.Μεγαλούδη, ("Ενάλιος")
• Τα Λάφυρα του Πόιντον : Κ.Ιορδάνογλου, ("Μεταίχμιο")
• Ντέιζι Μίλερ : Κοσμάς Πολίτης, ("Πλέθρον")
• Τα χαρτιά του Άσπερν : Κοσμάς Πολίτης, ("Πλέθρον")
• Το στρίψιμο της βίδας : Κοσμάς Πολίτης, ("Άγρα")