Ε.Ι.Ρ. - Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας

Το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, (Ε.Ι.Ρ.), ήταν ο κρατικός φορέας που διαχειρίστηκε την ελληνική κρατική ραδιοφωνία (αρχικά), ως πρώην Α.Ε.Ρ.Ε. (κατά τη διάρκεια της κατοχής) και πρώην Υ.Ρ.Ε. (προπολεμικά), και την κρατική τηλεόραση (στη συνέχεια), ως «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης» (Ε.Ι.Ρ.Τ.), από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και το 1987. Κατείχε το αποκλειστικό δικαίωμα εκπομπής, μαζί με την Υ.ΕΝ.Ε.Δ. μέχρι το 1987. Με το νόμο 1730/1987 η Υ.ΕΝ.Ε.Δ. και το Ε.Ι.Ρ.Τ. συγχωνεύτηκαν και ιδρύθηκε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου για τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, που λειτουργεί με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας με έδρα την Αθήνα (Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση Α.Ε.).

Ίδρυση του Ε.Ι.Ρ.

Το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ιδρύθηκε με την Συντακτική Πράξη 54/1945 «Περί ιδρύσεως του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας» δια της οποίας και περιήλθε στη κυριότητά του όλη η περιουσία της πρώην Α.Ε.Ρ.Ε., που είχε δημιουργηθεί στη κατοχή. Με την ίδια συντακτική πράξη το Ε.Ι.Ρ. αποτελούσε Οργανισμό Δημοσίου Δικαίου που υπάχθηκε υπό τον έλεγχο του πρώην Υπουργείου Τύπου, ενώ το τεχνικό τμήμα στο τότε Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων (Διεύθυνση Τηλεπικοινωνιών).

Διοίκηση - Υπηρεσίες

Η Διοίκηση του Ε.Ι.Ρ. ασκούταν από το Διοικητικό Συμβούλιο του οποίου κύριο εκτελεστικό όργανο ήταν ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος που προΐστατο όλων των διευθύνσεων και υπηρεσιών. Επίσης συγκροτούνταν α) από την Κεντρική Υπηρεσία, β) τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Αθηνών και γ) τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Επαρχιών.

Κεντρική Υπηρεσία

Η Κεντρική Υπηρεσία απαρτίζονταν από τις ακόλουθες 4 διευθύνσεις:

• Διεύθυνση εκπομπών και προγράμματος
• Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών
• Διεύθυνση Διοικητικού
• Υπηρεσία Γενικής Γραμματείας (που υπάγονταν απευθείας στον Γενικό Διευθυντή)

Εξωτερικές Υπηρεσίες Αθηνών

Τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Αθηνών συγκροτούσαν τα ακόλουθα συγκροτήματα και συνεργεία

• Το Συγκρότημα Ραδιοφωνικών Θαλάμων Αθηνών (Ραδιοθάλαμοι Ζαππείου).
• Το Συγκρότημα Πομπών (Μπογιατίου και Λιοσίων).
• Το Κέντρο Λήψεως (για αναμετάδοση προγραμμάτων).
• Το Κέντρο Εκπαίδευσης τεχνικών, που αφορούσε ειδική σχολή εκπαίδευσης.
• Τα Εργαστήρια Μετρήσεων – Διακριβώσεων και Εφαρμογών, σκοπός των οποίων ήταν ο έλεγχος της σταθερότητας της συχνότητας των πομπών, οι έλεγχοι των μηχανημάτων των εγκαταστάσεων, μετρήσεις αγωγιμότητας εδάφους, και άλλες συναφείς μετρήσεις καθώς και συναρμολογήσεις και εγκαταστάσεις νέου εξοπλισμού.
• Τα Συνεργεία Βιομηχανικών Παρασίτων (Αθηνών και Πειραιώς) σκοπός των οποίων ήταν η ανίχνευση πηγών ραδιοπαρασίτων που προέρχονταν κυρίως από βιομηχανικές μονάδες και η μέτρηση της στάθμης αυτών.

Εξωτερικές Υπηρεσίες Επαρχιών

Τις Εξωτερικές Υπηρεσίες Επαρχιών συγκροτούσαν (1965) οι

• Σταθμοί Α΄ τάξεως: Ραδιοφωνικός Σταθμός Θεσσαλονίκης.
• Σταθμοί Β΄ τάξεως: Ραδιοφωνικός Σταθμός Κέρκυρας.
• Σταθμοί Γ΄ τάξεως: Ραδιοφωνικοί Σταθμοί Καβάλας, Κομοτινής, Ρόδου και Χανίων.
• Σταθμοί Δ΄ τάξεως: στην κατηγορία αυτή υπάγονταν αυτόματοι σταθμοί αναμεταδόσεων, που διατηρούσαν μόνο φυλάκια, και τα
• Συνεργεία Βιομηχανικών Παρασίτων Επαρχιών, (αντίστοιχα των Αθηνών).

Προσωπικό του Ε.Ι.Ρ.

Το Προσωπικό του Ιδρύματος αποτελούσαν α) οι υπάλληλοι και β) οι συνεργάτες εκπομπών και προγράμματος. Οι υπάλληλοι διακρίνονταν σε μονίμους και σε συμβασιούχους. Οι συνεργάτες εκπομπών και προγράμματος διακρίνονταν σε τακτικούς και έκτακτους. Οι τακτικοί δεν μπορούσαν να υπερβούν σε αριθμό τους 180, εκτός αν αυξάνονταν οι ώρες προγραμμάτων όπου δικαιολογούσε μέχρι 7 επιπλέον ανά πρόσθετη ώρα προγράμματος, καλούμενοι έκτακτοι. Στους συνεργάτες εκπομπών και προγράμματος περιλαμβάνονταν δημοσιογράφοι, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, επιστήμονες, μεταφραστές κ.λπ. οι οποίοι αμοίβονταν μηνιαία, ή ημερήσια ή κατ'αποκοπή.

Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών του Ε.Ι.Ρ.

Επισήμως εγκαινιάστηκε στις 16 Ιουλίου 1945 και λειτούργησε στις εγκαταστάσεις από τις οποίες εξέπεμπε από το 1938 ο κρατικός Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών της Υ.Ρ.Ε. και μετέπειτα της Α.Ε.Ρ.Ε. Οι εκπομπές παράγονταν στους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου ενώ χρησιμοποιήθηκε η κεραία μεσαίων των Λιοσίων. Οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους ανατίναξαν τον ιστό της κεραίας, έτσι το κόστος της επανενεργοποίησης ήταν μεγάλο. Σημαντικό ποσοστό του υλικοτεχνικού εξοπλισμού προέρχονταν από τις πολεμικές επανορθώσεις. Κατά την πρώτη περίοδο μετά την ίδρυση του ραδιοσταθμού βασικός διοργανωτής του Ε.Ι.Ρ. ήταν ο στρατηγός Χριστόδουλος Τσιγάντες και σημαντικοί διευθυντές οι λογοτέχνες Στρατής Μυριβήλης και Οδυσσέας Ελύτης.

Ο πειραματικός σταθμός τηλεοράσεως

Στις 23 Φεβρουαρίου 1966 ξεκίνησε η λειτουργία του πειραματικού σταθμού με πρώτο διευθυντή τον Μιχάλη Γιαννακάκο. Άλλα πρόσωπα που συνεργάσθηκαν ήταν οι Βασίλης Ασλανίδης, Μιχάλης Ψαλλίδας, Θαλής Καρατζάς, Άρης Στασινόπουλος, Τάκης Τσίρος, Γιώργος Δάμπασης, Έλλη Σολομωνίδου, Γιώργος Κάρτερ, Γιώργος Ανεστόπουλος.

Το ηχητικό σήμα του Ε.Ι.Ρ.

Από την πρώτη κιόλας εκπομπή του ραδιοσταθμού Αθηνών, χρησιμοποιήθηκε το σήμα του «τσοπανάκου», μια ειδική σύνθεση με φλογέρα και κουδούνια, εξαιρετικά χαρακτηριστική μέχρι σήμερα. Ακολουθούσε ο εκφωνητής που άρθρωνε τη φράση «Εδώ Αθήναι».
Το 1952, με τον εκσυγχρονισμό της ραδιοφωνίας, ο ραδιοφωνικός σταθμός του Ε.Ι.Ρ. διατηρώντας τον ενημερωτικό του προσανατολισμό μετεξελίχθηκε σε Πρώτο Πρόγραμμα, στη συνέχεια το 1987 λόγω της αναδιάρθρωσης των προγραμμάτων της ΕΡΤ σε ΕΡΑ1και λίγο αργότερα το 1997 σε μια κίνηση περαιτέρω αξιοποίησής του, και ενοποίησής του με την τηλεοπτική ΝΕΤ (πρώην ΕΤ2) σε ΝΕΤ 105.8. Τον Δεκέμβριο του 2012 μετεξελίχθηκε ξανά σε Πρώτο Πρόγραμμαμέχρι τις 11 Ιουνίου 2013. Εξακολουθεί να εκπέμπει με εξαιρετικά ισχυρό σήμα στη συχνότητα των 729 kHz (AM), ενώ αναμεταδίδεται στους 105.8 και 91.6 μεγακύκλους (MHz) (FM) για την Αττική και σε διάφορες συχνότητες ανά την Ελλάδα.

Το Ε.Ι.Ρ. στην επαρχία

Μετά την ομαλοποίηση της λειτουργίας του ραδιοσταθμού του Ε.Ι.Ρ. στην Αθήνα, άρχισε η ίδρυση ραδιοφωνικών σταθμών και στην επαρχία. Το 1947 το Ε.Ι.Ρ. αγοράζει τον εξοπλισμό ραδιοσταθμού Θεσσαλονίκης του Χρίστου Τσιγγιρίδη που είχε ξεκινήσει τις εκπομπές στην πόλη 20 χρόνια νωρίτερα. Το ΕΙΡ εγκαθιστά νέο ισχυρότερο πομπό, ενώ οι ραδιοθάλαμοι φιλοξενούνται δίπλα στο στρατιωτικό θέατρο. Αρκετά χρόνια αργότερα οι πομποί μεσαίων του Ε.Ι.Ρ. μεταφέρονται στην Περαία, όπου και παρεμένουν μέχρι σήμερα.
Μια σειρά από περιφερειακοί ραδιοφωνικοί σταθμοί άρχισαν να ιδρύονται στις πόλεις της επαρχίας, που μαζί με τους τοπικούς σταθμούς της ΥΕΝΕΔ απετέλεσαν το μετέπειτα δίκτυο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στην επαρχία.

Δεύτερο και Τρίτο Πρόγραμμα

Στις 11 Μαΐου του 1952 ξεκίνησε τη λειτουργία του το Δεύτερο Πρόγραμμα. Αποτέλεσε μια προσπάθεια εναλλακτικού ψυχαγωγικού προγράμματος, συμπληρωματικού ως προς το πρώτο πρόγραμμα. Αρχικά εξέπεμψε στους 666 χιλιόκυκλους ή 451 μέτρα, ενώ με το πέρασμα του χρόνου η συχνότητα άλλαξε στους 1386 στα μεσαία, στους 93.6 MHz στα FM. Το 1987 μετονομάζεται σε ΕΡΑ 2 για να επαναφερθεί 10 χρόνια αργότερα (το 1997) το παλιό του όνομα μέχρι τις 11 Ιουνίου του 2013. Σήμερα εκπέμπει στους 103.7 & 102.9 μεγάκυκλους στα FM.
Το Τρίτο Πρόγραμμαβγήκε στον αέρα στις 19 Σεπτεμβρίου του 1954, με πρωτοβουλία του Διονυσίου Κ. Ρώμα. Ο σταθμός είχε ως κύριο πρόγραμμα εκπομπές με κλασική μουσική, ενώ γνώρισε σημαντική άνθηση την περίοδο που επικεφαλής βρίσκονταν ο Μάνος Χατζιδάκις.