Τα παιδιά με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), αλλά και πολλά παιδιά χωρίς ΔΕΠΥ, δυσκολεύονται να μάθουν να οργανώνουν τόσο το χώρο όσο και το χρόνο τους.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται 14 τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν την οργάνωση και την υπευθυνότητα:
1. Κρατώ ημερολόγιο
Βοηθήστε το παιδί να σημειώνει το καθημερινό του πρόγραμμα σε ένα ημερολόγιο. Δεν έχει σημασία αν είναι σε ηλεκτρονική μορφή ή το κλασικό ημερολόγιο-ατζέντα. Το μόνο που θα πρέπει να προσέξετε είναι ότι το ημερολόγιο θα πρέπει να βρίσκεται σε ένα σταθερό σημείο και να ελέγχεται τουλάχιστον 3 φορές την ημέρα. Η ώρα ελέγχου θα πρέπει να είναι η ίδια καθημερινώς για να μην δημιουργείται σύγχυση στο παιδί.
Βοηθήστε το παιδί να σημειώνει το καθημερινό του πρόγραμμα σε ένα ημερολόγιο. Δεν έχει σημασία αν είναι σε ηλεκτρονική μορφή ή το κλασικό ημερολόγιο-ατζέντα. Το μόνο που θα πρέπει να προσέξετε είναι ότι το ημερολόγιο θα πρέπει να βρίσκεται σε ένα σταθερό σημείο και να ελέγχεται τουλάχιστον 3 φορές την ημέρα. Η ώρα ελέγχου θα πρέπει να είναι η ίδια καθημερινώς για να μην δημιουργείται σύγχυση στο παιδί.
2. Φτιάχνω λίστα
Κάθε πρωί φτιάξτε μια λίστα μαζί με το παιδί σας με τις δουλείες που έχει να κάνει. Ιεραρχήστε τα καθήκοντά του, βάζοντας πρώτα τα πιο σημαντικά. Σημειώστε δίπλα σε κάθε εργασία την ώρα εκτέλεσής της. Μετά την ολοκλήρωση κάθε εργασίας, θα πρέπει να τσεκάρει ένα Χ ή ό,τι άλλο θέλει δίπλα της, για να μπορεί να ελέγχει ποιες και πόσες εργασίες έχει ακόμα να ολοκληρώσει. Φροντίστε οι εργασίες που θα μπουν στη λίστα να είναι ρεαλιστικές και να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του παιδιού.
Κάθε πρωί φτιάξτε μια λίστα μαζί με το παιδί σας με τις δουλείες που έχει να κάνει. Ιεραρχήστε τα καθήκοντά του, βάζοντας πρώτα τα πιο σημαντικά. Σημειώστε δίπλα σε κάθε εργασία την ώρα εκτέλεσής της. Μετά την ολοκλήρωση κάθε εργασίας, θα πρέπει να τσεκάρει ένα Χ ή ό,τι άλλο θέλει δίπλα της, για να μπορεί να ελέγχει ποιες και πόσες εργασίες έχει ακόμα να ολοκληρώσει. Φροντίστε οι εργασίες που θα μπουν στη λίστα να είναι ρεαλιστικές και να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του παιδιού.
3. Τακτοποιώ το δωμάτιό μου
Το παιδί με ΔΕΠΥ, όπως και κάθε παιδί, θα πρέπει να μάθει την οργάνωση αρχικά μέσα από δραστηριότητες του σπιτιού. Μια πολύ καλή αρχή είναι να μάθει να τακτοποιεί και να οργανώνει το δωμάτιό του. Χωρίστε το δωμάτιο σε τμήματα, π.χ. κρεβάτι, βιβλιοθήκη, γραφείο, κτλ, έτσι θα του είναι πιο εύκολο να το τακτοποιήσει. Χρησιμοποιήστε χρονόμετρο και κάντε την όλη διαδικασία παιχνίδι, κάνοντας διαγωνισμό για το ποιος θα μαζέψει πιο σωστά μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα το δωμάτιό του. Τοποθετήστε ένα κουτί σε ένα μέρος του δωματίου όπου θα αφήνει εκεί τα πράγματα που δεν του χρειάζονται πια. Πριν πεταχτούν θα πρέπει να ξανακάνει έναν έλεγχο για να είναι σίγουρο το παιδί ότι πλέον του είναι περιττά.
Το παιδί με ΔΕΠΥ, όπως και κάθε παιδί, θα πρέπει να μάθει την οργάνωση αρχικά μέσα από δραστηριότητες του σπιτιού. Μια πολύ καλή αρχή είναι να μάθει να τακτοποιεί και να οργανώνει το δωμάτιό του. Χωρίστε το δωμάτιο σε τμήματα, π.χ. κρεβάτι, βιβλιοθήκη, γραφείο, κτλ, έτσι θα του είναι πιο εύκολο να το τακτοποιήσει. Χρησιμοποιήστε χρονόμετρο και κάντε την όλη διαδικασία παιχνίδι, κάνοντας διαγωνισμό για το ποιος θα μαζέψει πιο σωστά μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα το δωμάτιό του. Τοποθετήστε ένα κουτί σε ένα μέρος του δωματίου όπου θα αφήνει εκεί τα πράγματα που δεν του χρειάζονται πια. Πριν πεταχτούν θα πρέπει να ξανακάνει έναν έλεγχο για να είναι σίγουρο το παιδί ότι πλέον του είναι περιττά.
4. Επιστροφή στη θέση του
Βοηθήστε το παιδί να επιστρέφει κάτι στην αρχική του θέση όταν πια δεν το χρειάζεται άλλο. Θα πρέπει να αφιερώνετε συγκεκριμένο χρόνο μέσα στην ημέρα για να βάζει τα πράγματά του στη θέση τους. Μπορείτε, για να του είναι πιο εύκολο και να το κάνει μόνος του, να χρησιμοποιείτε φακέλους αρχειοθέτησης, ετικέτες, χρωματιστά κουτιά κι ό,τι άλλο πιστεύετε πως θα βοηθήσει το παιδί να θυμάται τη θέση κάθε αντικειμένου.
Βοηθήστε το παιδί να επιστρέφει κάτι στην αρχική του θέση όταν πια δεν το χρειάζεται άλλο. Θα πρέπει να αφιερώνετε συγκεκριμένο χρόνο μέσα στην ημέρα για να βάζει τα πράγματά του στη θέση τους. Μπορείτε, για να του είναι πιο εύκολο και να το κάνει μόνος του, να χρησιμοποιείτε φακέλους αρχειοθέτησης, ετικέτες, χρωματιστά κουτιά κι ό,τι άλλο πιστεύετε πως θα βοηθήσει το παιδί να θυμάται τη θέση κάθε αντικειμένου.
5. Σημείο μικρών αντικειμένων
Ορίστε μαζί με το παιδί ένα σημείο που θα αφήνει πάντα όλα τα μικρά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως είναι τα κλειδιά του σπιτιού. Καλό θα είναι να υπάρχει ένα μικρό κουτί ή κάποιο άλλο αντικείμενο, ώστε να είναι πιο εύκολο στο παιδί να το βλέπει και να το θυμάται, και να βρίσκεται σε κάποιο χώρο μετάβασης, όπως είναι ή είσοδος του σπιτιού.
Ορίστε μαζί με το παιδί ένα σημείο που θα αφήνει πάντα όλα τα μικρά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως είναι τα κλειδιά του σπιτιού. Καλό θα είναι να υπάρχει ένα μικρό κουτί ή κάποιο άλλο αντικείμενο, ώστε να είναι πιο εύκολο στο παιδί να το βλέπει και να το θυμάται, και να βρίσκεται σε κάποιο χώρο μετάβασης, όπως είναι ή είσοδος του σπιτιού.
6. Φτιάχνω το μενού
Δώστε τη δυνατότητα στο παιδί σας να επιλέξει καθημερινά το φαγητό που θα φάει. Ετοιμάστε μια λίστα με 10 φαγητά. Η λίστα θα πρέπει να περιέχει φαγητά που τρώει, αλλά και φαγητά που δεν του αρέσουν και πολύ. Όποιο φαγητό επιλέγει διαγράφεται από την λίστα και δεν μπορεί να το επιλέξει ξανά μέχρι να τελειώσουν και τα 10 φαγητά. Αφού επιλέξει το φαγητό που θέλει να φάει, ζητήστε του να αναλάβει μια δουλειά που απαιτείται για την προετοιμασία του συγκεκριμένου φαγητού. Για να ακολουθεί πιστά τη λίστα μπορείτε μετά το πέρας όλων των φαγητών να του πείτε ότι έχει το δικαίωμα να επιλέξει το φαγητό που θα ήθελε να φάει την ενδέκατη ημέρα ή ότι θα πάτε κάπου έξω που του αρέσει για φαγητό.
Δώστε τη δυνατότητα στο παιδί σας να επιλέξει καθημερινά το φαγητό που θα φάει. Ετοιμάστε μια λίστα με 10 φαγητά. Η λίστα θα πρέπει να περιέχει φαγητά που τρώει, αλλά και φαγητά που δεν του αρέσουν και πολύ. Όποιο φαγητό επιλέγει διαγράφεται από την λίστα και δεν μπορεί να το επιλέξει ξανά μέχρι να τελειώσουν και τα 10 φαγητά. Αφού επιλέξει το φαγητό που θέλει να φάει, ζητήστε του να αναλάβει μια δουλειά που απαιτείται για την προετοιμασία του συγκεκριμένου φαγητού. Για να ακολουθεί πιστά τη λίστα μπορείτε μετά το πέρας όλων των φαγητών να του πείτε ότι έχει το δικαίωμα να επιλέξει το φαγητό που θα ήθελε να φάει την ενδέκατη ημέρα ή ότι θα πάτε κάπου έξω που του αρέσει για φαγητό.
7. Λίστα εξόδων
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα χρήματά τους και πολλές φορές κάνουν παρορμητικές αγορές. Βοηθήστε τα, λοιπόν, να σημειώνουν αναλυτικώς κάθε μέρα τα έξοδά τους σε μία λίστα, είτε σε κάποιο τετράδιο/σημειωματάριο είτε σε ηλεκτρονική μορφή.
Τα παιδιά με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα χρήματά τους και πολλές φορές κάνουν παρορμητικές αγορές. Βοηθήστε τα, λοιπόν, να σημειώνουν αναλυτικώς κάθε μέρα τα έξοδά τους σε μία λίστα, είτε σε κάποιο τετράδιο/σημειωματάριο είτε σε ηλεκτρονική μορφή.
8. Υπενθυμίσεις
Όταν το παιδί βρίσκεται στο σπίτι, χρησιμοποιήστε ένα κλασικό ξυπνητήρι ή κάποια από τις δεκάδες εφαρμογές που υπάρχουν πλέον για tablet ή smartphones ώστε να του υπενθυμίζετε ποια εργασία θα πρέπει να κάνει. Οι συσκευές υπενθύμισης θα πρέπει να ρυθμίζονται ώστε να ειδοποιούν το παιδί 5-10 λεπτά πριν από κάθε εργασία. Σταδιακά καλό θα είναι το ίδιο το παιδί να βάζει αυτές τις υπενθυμίσεις.
Όταν το παιδί βρίσκεται στο σπίτι, χρησιμοποιήστε ένα κλασικό ξυπνητήρι ή κάποια από τις δεκάδες εφαρμογές που υπάρχουν πλέον για tablet ή smartphones ώστε να του υπενθυμίζετε ποια εργασία θα πρέπει να κάνει. Οι συσκευές υπενθύμισης θα πρέπει να ρυθμίζονται ώστε να ειδοποιούν το παιδί 5-10 λεπτά πριν από κάθε εργασία. Σταδιακά καλό θα είναι το ίδιο το παιδί να βάζει αυτές τις υπενθυμίσεις.
9. Απομακρύνετε τους θορύβους
Είναι γνωστό ότι ο θόρυβος δυσκολεύει τα παιδιά με ΔΕΠΥ να συγκεντρωθούν ώστε να ολοκληρώσουν μια εργασία. Γι'αυτό ένα ήσυχο και μικρό δωμάτιο, χωρίς πολλά ερεθίσματα, θα ήταν ο ιδανικός χώρος για να εργαστεί ένα παιδί με ΔΕΠΥ. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε ακουστικά με κάποιο «λευκό» θόρυβο ή με μελωδίες που δεν του αποσπούν την προσοχή.
Είναι γνωστό ότι ο θόρυβος δυσκολεύει τα παιδιά με ΔΕΠΥ να συγκεντρωθούν ώστε να ολοκληρώσουν μια εργασία. Γι'αυτό ένα ήσυχο και μικρό δωμάτιο, χωρίς πολλά ερεθίσματα, θα ήταν ο ιδανικός χώρος για να εργαστεί ένα παιδί με ΔΕΠΥ. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε ακουστικά με κάποιο «λευκό» θόρυβο ή με μελωδίες που δεν του αποσπούν την προσοχή.
10. Πολεμήστε την πλήξη
Τα περισσότερα παιδιά με ΔΕΠΥ βαριούνται εύκολα και εγκαταλείπουν την όποια εργασία τους ζητείται να εκτελέσουν. "Σπάστε"την κάθε εργασία σε μικρότερες, που να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του παιδιού και να μην το κάνουν να βαρεθεί ή να κουραστεί. Ανάμεσα από τις εργασίες, δώστε την ευκαιρία στο παιδί να κάνει ένα μικρό διάλειμμα. Τα διαλείμματα δεν θα πρέπει να είναι μεγάλης διάρκειας γιατί θα δυσκολευτεί το παιδί να ξανασυγκεντρωθεί στην εργασία του. Λίγο πριν τελειώσει το διάλειμμά του ειδοποιήστε το για να ξέρει σε πόση ώρα θα πρέπει να επανέλθει.
Τα περισσότερα παιδιά με ΔΕΠΥ βαριούνται εύκολα και εγκαταλείπουν την όποια εργασία τους ζητείται να εκτελέσουν. "Σπάστε"την κάθε εργασία σε μικρότερες, που να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του παιδιού και να μην το κάνουν να βαρεθεί ή να κουραστεί. Ανάμεσα από τις εργασίες, δώστε την ευκαιρία στο παιδί να κάνει ένα μικρό διάλειμμα. Τα διαλείμματα δεν θα πρέπει να είναι μεγάλης διάρκειας γιατί θα δυσκολευτεί το παιδί να ξανασυγκεντρωθεί στην εργασία του. Λίγο πριν τελειώσει το διάλειμμά του ειδοποιήστε το για να ξέρει σε πόση ώρα θα πρέπει να επανέλθει.
11. Απλοποίηση και λιγότερα καθήκοντα
Η οργάνωση και η απλοποίηση του περιβάλλοντος που ζει ένα παιδί με ΔΕΠΥ θα το βοηθήσουν να μειώσει την ακαταστασία του. Όσο λιγότερα αντικείμενα έχει ο χώρος που ζει, τόσο πιο εύκολο είναι για το παιδί να τα τακτοποιήσει και να τα οργανώσει. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τα καθήκοντα και τις εργασίες που αναλαμβάνει. Θα πρέπει να είναι ανάλογες των δυνατοτήτων του και μικρές σε αριθμό για να μπορεί να τις ελέγχει και να τις ολοκληρώνει. Ποτέ μην ξεκινάτε μια εργασία, αν δεν έχει ολοκληρώσει την προηγούμενη.
Η οργάνωση και η απλοποίηση του περιβάλλοντος που ζει ένα παιδί με ΔΕΠΥ θα το βοηθήσουν να μειώσει την ακαταστασία του. Όσο λιγότερα αντικείμενα έχει ο χώρος που ζει, τόσο πιο εύκολο είναι για το παιδί να τα τακτοποιήσει και να τα οργανώσει. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τα καθήκοντα και τις εργασίες που αναλαμβάνει. Θα πρέπει να είναι ανάλογες των δυνατοτήτων του και μικρές σε αριθμό για να μπορεί να τις ελέγχει και να τις ολοκληρώνει. Ποτέ μην ξεκινάτε μια εργασία, αν δεν έχει ολοκληρώσει την προηγούμενη.
12. Περισσότερη άσκηση και γυμναστική
Η πολύ συχνή άσκηση έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει πολύ τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Εκτός του ότι διοχετεύουν την ενέργειά τους εκεί, μαθαίνουν να βάζουν στόχους και να τους πετυχαίνουν. Μαθαίνουν ακόμη να υπακούν σε κανόνες και να οργανώνουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά τους. Έρευνες δείχνουν επίσης πως η σωματική άσκηση διεγείρει τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ. Αθλήματα όπως είναι το καράτε μπορεί να βοηθούν τα παιδιά με ΔΕΠΥ γιατί απαιτούν απομνημόνευση κινήσεων.
Η πολύ συχνή άσκηση έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει πολύ τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Εκτός του ότι διοχετεύουν την ενέργειά τους εκεί, μαθαίνουν να βάζουν στόχους και να τους πετυχαίνουν. Μαθαίνουν ακόμη να υπακούν σε κανόνες και να οργανώνουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά τους. Έρευνες δείχνουν επίσης πως η σωματική άσκηση διεγείρει τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ. Αθλήματα όπως είναι το καράτε μπορεί να βοηθούν τα παιδιά με ΔΕΠΥ γιατί απαιτούν απομνημόνευση κινήσεων.
13. 15 λεπτά
Αν το παιδί σας με ΔΕΠΥ δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ώστε να ξεκινήσει και να ολοκληρώσει ένα έργο δοκιμάστε την άσκηση των 15 λεπτών. Ορίστε σε ένα χρονόμετρο 15 λεπτά. Ζητήστε από το παιδί για 15 λεπτά να επικεντρωθεί σε αυτό και μόνο το έργο. Όταν τα ο χρόνος τελειώσει του δίνετε τη δυνατότητα να αποφασίσει αν μπορεί να συνεχίσει ή όχι. Αν δεν μπορεί σταματήστε και προσπαθήστε ξανά λίγο αργότερα.
Αν το παιδί σας με ΔΕΠΥ δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ώστε να ξεκινήσει και να ολοκληρώσει ένα έργο δοκιμάστε την άσκηση των 15 λεπτών. Ορίστε σε ένα χρονόμετρο 15 λεπτά. Ζητήστε από το παιδί για 15 λεπτά να επικεντρωθεί σε αυτό και μόνο το έργο. Όταν τα ο χρόνος τελειώσει του δίνετε τη δυνατότητα να αποφασίσει αν μπορεί να συνεχίσει ή όχι. Αν δεν μπορεί σταματήστε και προσπαθήστε ξανά λίγο αργότερα.
14. Βάλτε χρώμα
Χρωματιστοί φάκελοι, κουτιά και τετράδια μπορούν να βοηθήσουν το παιδί με ΔΕΠΥ να οργανώσει πιο εύκολα το χώρο και το χρόνο του. Ορίστε για κάθε μάθημα ή άλλη δραστηριότητα του παιδιού ένα χρώμα. Με βάση αυτό το χρώμα βοηθήστε το να οργανώσει οτιδήποτε σχετίζεται με το μάθημα αυτό. Δώστε του για να κρατάει σημειώσεις χρωματιστά στυλό ή μαρκαδόρους. Θα πρέπει πρώτα να έχει μάθει όμως το παιδί να χρησιμοποιεί σωστά τα χρωματιστά στυλό, τετράδια, κτλ γιατί αλλιώς θα του προκαλέσουν σύγχυση.
Χρωματιστοί φάκελοι, κουτιά και τετράδια μπορούν να βοηθήσουν το παιδί με ΔΕΠΥ να οργανώσει πιο εύκολα το χώρο και το χρόνο του. Ορίστε για κάθε μάθημα ή άλλη δραστηριότητα του παιδιού ένα χρώμα. Με βάση αυτό το χρώμα βοηθήστε το να οργανώσει οτιδήποτε σχετίζεται με το μάθημα αυτό. Δώστε του για να κρατάει σημειώσεις χρωματιστά στυλό ή μαρκαδόρους. Θα πρέπει πρώτα να έχει μάθει όμως το παιδί να χρησιμοποιεί σωστά τα χρωματιστά στυλό, τετράδια, κτλ γιατί αλλιώς θα του προκαλέσουν σύγχυση.
Περισσότερα θέματα για τις μαθησιακές δυσκολίες εδώ.
Περισσότερες συμβουλές εδώ.
Φώτης Παπαναστασίου
Ειδικός Παιδαγωγός
MSc Σχολική Ψυχολογία
www.eidikospaidagogos.gr
Ειδικός Παιδαγωγός
MSc Σχολική Ψυχολογία
www.eidikospaidagogos.gr