147. ΑΙ άπό τής ένάρξεως τού ένόπλου άγώνος έπιτυχίαι τών ‘Ελληνικών σωμάτων έματαίωσαν τά βουλγαρικά σχέδια διά τήν Μακεδονίαν. 01 “Ελληνες Μέικεδονομάχοι κατώρθωσαν έντός δύο καί μόνον έτών νά έξουδετερώσονν ό,τι έπέτυχον σΙ Βούλγαροι διά θεμιτών καί άθεμίτων μέσων έπί όκτώ σννεχή έτη. ‘Η άιτοτνχία αύτή εΙς τήν άναμέτρησίν των μέ τά ‘Ελληνικά σώματα ιτροεκάλεσε τήν όργήν τών Βουλγάρων, 01 όποΤοι έβλεπον διά μίαν άκόμη φοράν νά ναναγοϋν τά σχέδιά των περί Μεγάλης Βουλγαρίας. Μή δννάμενοι δέ άλλως νά άντιδράσουν διά τό νανάγιον τών σχεδίων των περί τής Μακεδονίας έστράφησαν πρός έκδίκησιν κατά τού ‘Ελληνισμού τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας.
Ήδη άιτό τού Μαον 1903 ή εΙς Σόφιαν ΣλανΙκή ‘Εταιρεία δι’ άποφάσέως της προεκάλει τήν Πουλγαρικήν Κνβρνησιν «νι λβη Ονικν κα αιιώ σπίσιν ει’ς τάς σχέο•εις της μέ τό Έλληνικόν στοιχεϊον εΙς Βονλγαρι’αν». Τό ατημα τούτο τών Βονλγάρων σωβινιστών εύρεν άμεσον άττήχησιν εΙς τήν Βουλγαρικήν Κνβέρνησιν καί έκτοτε έτέθη ύπό έμφανή διωγμόν όλόκληρος ό ‘Ελληνισμός τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας. Μέτρα πιεστικά έλήφθησαν κατ’ αύτού, άνθελλη νικά δέ συλλαλητήρια, σνγκροτούμενα εΙς Φιλιι•πτούπολιν, Στενήμαχον καί είς άλλα μέρη, 8ιδον τό σύνθημα εΙς λεηλασίας καί βιοπραγίας κατά τών ‘Ελλήνων, γενομένας ύττό τά όμματα καί τήν άνοχήν τών Αρχών.
‘Ολαι αί άνωτέρω βουλγαρικαί έκδηλώσεις έδιδον τήν έντύπωσιν ότι έιτλησίαζεν ή τελική έπίθεσις κατά τού ‘Ελληνισμού τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας. Άπεκάλυπτον πλέον σαφώς ότι ή τύχη τών ‘Ελλήνων εΙς Βουλγαρίαν εΤχεν ήδη κριθή καί όπελείπετο μικρά μόνον άφορμή διά τήν έκτέλεσιν τών άπο— φασισθέντων. ‘Ως τοιαύτη άφορμή έχρησίμευσεν ό Θάνατος τού ‘Ελληνος Μητροπολίτου Βάρνης Πολνκάρπον, ό όττοϊος έπήλθε τήν 2αν Φεβρουαρίου 1906 (2). Πρός πλήρωσιν τής χηρενσάσης έδρας έξελέγη ό πρώην Μοσχονησίων Νεόφυτος. 01 Βούλγαροι όμως έξηγέρΘησαν καί άιτήτησαν νά μή - πληρωθή ή κενωθεϊσα έδρα. ‘Η έφημερις τής Φιλιππουπόλεως «Νο’βα Μαρίτσα » τήν Ι7ην Μαρτίου 1906 οννίστα εΙς τόν Βουλγαρικόν λαόν νά μή έπιτρέψη τήν έξοδον έκ τού άτμοπλοίου είς τόν νέον Μητροπολίτην. ‘Η Ιδία έφημερίς έγραφεν ότι «ή παρουσία ‘Ελλήνων Ιεραρχών εΙς Βουλγαρίαν είναι πολιτικώς ι1σν’μφορος, καθόο•ον καταρρακώνει τό έθνικόν γόητρν κα μειώνει τιν άνεξαρτησίαν τοϋ Κριτους».
Τήν 3ηι ‘Ιουνίου 1906 ό Μητροπολίτης Νεόφυτος έφθασεν εις τόν λιμένα τής Βάρνης, χωρίς όμως νά δυνηθή νά ά-ποβιβασθή, παρεμιτοδισΘείς ύπό συγκεντρωθέντος βουλγαρικού όχλου, ό όποϊος ήρχισε νά λιθοβολή τήν λέμβον εΙς τήν όποίαν έπέβαινε. Συγχρόνως ό όχλος, περιτρέχων τάς οδούς τής Βάρνης, προέβαινεν εις γελοιοποίησιν και χλενασμόν τού Ελληνος ιεράρχου και τής ‘Ελληνικής εκκλησίας, επιτιθέμενος κατά των ‘Ελληνικών καταστημάτων και των ‘Ελλήνων γενικώς. Τα γεγονότα αυτά απετέλεσαν την άρχήν των ανθελληνικών διωγμών εις Βουλγαρίαν, οι ότι-οϊοι εΤχον ώς τελικόν άποτέλεσμα τήν καταστροφήν τού ‘Ελληνισμού τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας.
Τά γεγονότα τής Βάρνης ήκολούθησαν μετ’ όλίγον σί άνθελληνικοί διωγμοί τής Φιλιιτιτονπόλεως. Τήν Ι9ην Ιουνίου όλαι αί Βονλγαρικαί έημερίδες τής Φιλιπουιτόλεως έδημοσίευσαν, ώς άπό σννθήματος, πλαστάς έιτιστολάς, διά τών όποΙων δήθεν άπεκαλύπτετο ότι ό Έιτίτροττος τοϋ Μητροιτολίτου Φιλιππονιτόλεως διωργάνωνεν ‘Ελλη νικόν άνταρτικόν σώμα, διά νά είσέλθη εΙς τήν Μακώονίαν. Έπίσης ότι έδρα εΙς Φιλιππούπολιν Έλληνικόν Κομιτ&τον καί ότι όλοι σί έγκριτοι ‘Ελληνες τής πόλεως ήσαν μέλη αύτοϋ το Κομιτάτον καί είργάζοντο μυστικώς ύιτέρ τών ‘Ελληνικών διεκδικήσεων. Όλας αύτάς τάς δημοσιογραφικάς ψενδολογίας ήκολούθησε ιτροκήρυξις τού σωβινιστικοϋ σωματείου «Φιλογενεϊς Βου’λγαροι», διά τής όποΙας έκαλεϊτο ό Βουλγαρικός λαός τής Φιλιιτπουπόλεως εΙς πάνδημον άνθελληνικόν σνλλαλητήριον τήν Ιόην Ιουλίου. ‘Η ττροκήρυξις έλεγεν, «ο άδελφοί μας εΙς Μακεδονίαν ι5φίστανται μαρτι5ρια έκ μέρους τών ‘Ελλήνων άνταρτών. Τά ‘Ελληνικά ατά στίφη, τά δποϊα σπανίως ?ιπαντώι’ται εΙς τήν Ιστο ρίαν τών ‘Εθνών, διατηροι3ν- ται ι5πό τής ‘Ελληνικής Κυβερνήσεως, καθοδηγοϋνται ι5πό τοι3 μυσαροΰ ‘Ελληνικοϋ Πατριαρχείου καί, τ φοβερώτερον, βοηθοίίνται καΙ έοπλίζονται ι5πό τών έντοπίων ‘Ελλήνων, Βυλγό.ρων ιπηκόων... ».
Τό σνγκροτηθέν ήν Ιόην Ιουλίου σνλλαλητήριον ήτο μία άγρΙα έκδήλωσις τού βονλγαρικού φανατισμού. Χιλιάδες Βούλγαροι μέ ρόπαλα, περίστροφα καί πελέκεις εΙς τάς χεϊρας έξεχύθησαν εΙς τάς όδούς τής Φιλιππονιτόλεως καί ήρχισαν νά έπιτίθενται μετά μανίας πρός ότιδήιτοτε ήτο Έλληνικόν. Τήν άγριωτέραν έιτίθεσιν ύπέστη ή ‘Ελληνική Μητρόπολις, ή όποΙα ήρειπώθη τελείως καί ό άρχιερατικός έπίτροπος αύτής έκακοποιήθη εΙς βαθμόν τοιούτον, ώστε έξη ναγκάσθη νά είσέλθη εΙς Νοσοκομεϊον. ‘Εν συνεχεία ό βουλγαρικός όχλος έιτετέθη μετά μανίας κατά τών ‘Ελληνικών ναών, έλεηλάτησε δέ καί έμόλυ’εν έμπράκτως εΙς βαθμόν άφάνταο-τον άλληλοδιαδόχως τούς ναούς ής ‘Αγίας Μαρίνης, τού ‘ΑγΙον Χαραλάμπους, τού ‘Αγίου Κωνσταντίνου καί τού ‘Αγίου Δημητρίου. Μετά άιτό τούς ναούς, ή μανία των έστράφη κατά τών ‘Ελληνικών σχολείων καί τών έντευκτηρίων τών ‘Ελληνικών φιλανθρωπικών Ιδρυμάτων. Έλεηλατήθησαν καί ήρειπώθησαν ή προσφάτως άνεγερθετσα Μαράσλειος Σχολή μετά τής πολυτιμωτάτης βιβλιοθήκης της, ή Σχολή ‘Αρρένων, τό Παρθεναγωγεϊον καί άλλα διδακτήρια. Τήν Ιδίαν τύχην είχον ό ‘Ελληνικός Φιλαρμονικός Σύλλογος καί όλα τά ‘Ελληνικά κοινοτικά Ιδρύματα.
148. Μετά τήν Βάρναν καί ήν Φιλιππούπολιν, ήν αύτήν τύχην εΤχον καί όλα τά ύπόλοιπα κέντρα ‘Ελληνισμού τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας. ‘0 Πύργος, τό Εύσταθοχώριον, ή Στενήμαχος, ή Περιστερά, τό Καβακλή, τό Ακ — Μποννάρ, τά Βοδενά, ή Κούκλαινα, τό Τατάρ — Παζαρτζίκ, ή Μεσημβρία, τά ‘Ελληνικά χωρία τού Μικρού ΑΤμου, ή Σωζο&πολις καί ή ‘Αγχίαλος, όλα των ύπέστησαν τάς άκρότητας τού βονλγαρικού όχλου.
‘Ιδού πώς περιγράφει τά γεγονότα τής ‘Αγχιάλου μία έκθεσις, ή οποία εδημοσιεύθη εις την «‘Εκκλησιαστιήν Άλήθειαν» τήν 2όην λύγούστον 1906 (1):
«“Ατακτοι όμάδες Βουλγιίρων εν καιρώ νυκτός ήλθον έκ Π4γου ι3ποβοη- θοι’μεναι καΙ ι5πό τής ‘Αστυνομίας. Τήν πρωαν τής Κυριακής, 3Οιν ‘Σουλίου, ώρμησ•αν πρός την Έλληνικι’1ν ε’κκλησίαν κίιΙ τό σχολεον, άλλ’ ειρον άντίιιταιτιν έκ μέρους τών Άγχιαλιτών. ‘ΟΟεν ήρχισε €ρατερά μα’χη, σ’χυρωθέντων τών μέν
Βουλγάρων εΙς τό Τουρκικόν τζαμίον, τό μιναρέν, τό τελωνεΐον κ.ό., τών δέ ‘Ελλήνων εΙς τήν έκκληιιίαν καΙ ες τινας οΙκίας. ‘Η μάχη έγίνετο ίσόπσ.λος, όν καΙ όθρο’αι πιοοήρχοντο έπικουρίαι εΙς τοός Βουλγι.ίρους έκ τών περιχώρων καΙ έκ Πόργου, όπόθεν διαρκώς έζητώ5ντο έπικουρίαι τηλεγρικρικώς καΙ όπου ύπό πρωαν έκρον’οντο σί κώδωνες πρός υνναγερμόν καΙ ώτοστολψ έπικονρίας εΙς τοις μαχομένους ΒουλγιΙρους. ΠερΙ τήν μεσι7μβρίαν καταφθάνει Ιφιππος χωροφυλακή, ή όποΙα έπεμβαίνει μεται) τών μαχομένων, δώ έχαλαρώθησαν οι’ πυροβολισμοί. Τότε σί Βούλγαροι ένθαρρννϋέντες ήρχιιιαν τό πυρπολικόν των Ιργον. ‘Ηρχισαν λοιπόν διά πετρελαίου καΙ βομβών νά καίωσιν οΙκίας καΙ καταιπήματα. 01 δυιιτυχεΙς ‘Αγχιαλται, ένώ )λπιζον κατόπιν τής όφι’εως τής χωροφυλακής κατι’ιπαυσιν τής μάχης, αίφνης βλέπουσιν έαυτώ,ς περικυκλωμένους πανταχόθεν ι5πό ιρλογών. Τότε πΜ’ στος »ι1’, &πως σώση ε’κ τών φλογών τά τέκνα του ΚαΙ τοις γέροντας γονεϊς του καΙ τν ιιύζυγόν του. ‘Οποία φρίκη, όποΙοι κλαυθμοι’, όποΙοι Ορήνοι. ΑΙ φωναΙ παιδίων, γυναικών, γερόντων ιίπετέλουν ιίληθή κοιλάδα κλαυθμώνος. “Ολοι τρέχουν πρός τήν παραλίαν. Τό πίρ ώθεΤται ι3πό τών Βουλγάρων πρός Άνατολάς, όπως ?ιποτεφρώο•η όλόκληρον τήν πόλιν. Πολλώ έκα’ησαν ζώντες έντός τής Παναγίας καΙ έντός πολλών οΙκιών. Τό π4ρ κατέπαυο•εν μόλις μετά τό μεσα’νυκτα, μή έχον πλέον κατάλληλον τροφήν. Τά σωθέντα γυναικόπαιδα κατέφυγον εΙς τήν παραλίαν μετά τών όλίγων περισωθέντων ένδυμάτων των.... Τήν έπομένην, ώ μέν έμπρηοταΙ ύφήνονται ε’λεύθεροι, όσοι θέλουν νά φύγουν καΙ ο”ιιοι θέλουν νά διασκεδάζουν, ώ δέ πυρποληθέντες καΙ καταστραφέντες περικνκλώνονται ύπό τοί στρατοί, συλλαμβάνονται σί ζώντες καΙ φυλακίζονται ώς κακο5ργοι.. . . »
Πσρόμοιαι σκηναί έξετνλίχθησαν εΙς όλα τά κέντρα τού ‘Ελληνισμού τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας, ή έιώήλωσις δέ τών &ιωγμών ύπό τήν καθοδήγησιν καί τήν σχεδίασιν τών Βουλγαρικών Κυβερνητικών ‘Αρχών ήτο άναμφισβήτητος. Διά νά συμττληρωθή τό έργον τής καταστροφής τού ‘Ελληνισμού, ή Βουλγαρική Κυβέρνησις έ&σεν εΙς έφαρμογήν τήν Ι5ην Σεπτεμβρίου 1906, τόν Νόμοι’ περί δημοσίας έκπαιδεύσεως τού 1891, διά τού όποΙου κατηργεϊτο ή Δημοτική ‘Ελληνική έκπαί&υσις. ‘Εν συνεχεία κατέλαβεν όλα τά ‘Ελληνικά σχολεία καί έγκατέστησεν εΙς αύτά Βουλγάρους διδασκάλονς. Τήν Ι η ν ‘Οκτωβρίου 1906 6 Νομάρχης Φιλιππονπόλεως έγκατέστησεν έιτισήμως καί πανηγυρικώς σχισματικόν Βούλγαρον Μητροπολίτην εΙς τήν Έλληνικήν Μητρόπολιν Φιλιπιτουττόλεως, τό Ιδιον δέ έγένετο καί διά τάς &ττολοίιτοιις Έλληνικάς Μητροπόλεις.
Διά τών προαναφερθέντων Βουλγαρικών ένεργειών, οί ‘Ελληνες τής ‘Ανατολικής Ρωμυλίας άπώλεσαν τά σχολεία των καί τάς περισσοτέρας τώι’ έκκλησιών των, μέ άποτέλεσμα νά δημιουργείται εΙς ςώτούς ό άμεσος κίνδυνος τού έκβουλγαρισμο& τών τέκνων των. Πρό τού κινδύνου αύτοϋ καί τών κατατρεγμών πού ύφίσ-ιτντο άιτδ τάς Βουλγαρικάς ‘Αρχάς, άπεφάσισαν νά έκπατρισθοϋν, διά νά διασώσουν τά τέκνα των άπό τόν άφελληνισμόν. Πλέον τών 37.000 προσφύγων έξ ‘Ανατολικής Ρωμυλίας έγκατεστάθησαν τότε εΙς ήν Θεσσαλίαν (1), θά ήτο δέ πολύ μεγαλύτερος ό άριθμός αύτός, έάν Ι Βουλγαρικαί Άρχαί δέν προέβαλον προσκόμματα εΙς ήν όμαδικήν άναχώρησιν τών Έλλήνων κατοίκων. ‘Ως παράδειγμα άναφέρεται ότι ‘Ελληνες τού Καβακλή, τολμήσαντες τότε νά διέλθοιιν τήν Βουλγαρικήν μεθόριον χωρίς διαβατήριον, έβλήθησαν καί έθανατώθησαν ίιπό τού Βουλγαρικού στρατού.
Ή τύχη τών ‘Ελλήνων, οΙ όποϊσι ιταρέμεινον εΙς ήν Άνατολικήν Ρωμυλίαν, ύπήρξε Ολιβερωτάτη. Ή έφαρμογή τοϋ Νόμου περί ύποχρεωτικής έκ.‘παι&ύσεως έγένετο μέ άκραν αύστηρότητα. “Ελλην ό όποίος έπί μίαν ήμέραν δέν άπέστελλε τό τέκνον του εΙς τό βουλγαρικόν σχολεϊον, έτιμωρείτο διά προστίμου, τό όττοϊον εΙσε•πράτετο αύθημερόν. “Οσοι άπέστελλον Τά τέκνα των πρός έκπαίδευσιν εΙς τό έξωτερικόν, έτιμωροϋντο έπίσης διά προστίμου. 01 άπο— θνήσκοντες “Ελληνες ένεταφιάζοντο χωρίς Ιερέα, τά δέ νήττια ιταρέμενον άβάτττιστα, έάν σί γονείς των δέν έττεθύμουν νά βαπτισθούν άπό σχισματικόν Ιερέα. ‘Ο ‘Ελληνικός πληθυσμός δέν άφηνεν ήμέραν χωρίς νά διαμαρτυρηθή πρός τήν Κυβέρνησιν καί τάς Μεγάλας Δυνάμεις, ή ουλγαρική όμως Κυβέρνησις έκώφευεν εΙς όλας τάς διαμαρτυρίας.
Ή κατάστασις αύτή έσννεχίσ•θη μέχρι το 1912, όταν Βούλγαροι καί “Ελληνες εόρέθησαν σύμμαχοι κατά τών Τούρκων. Τότε άνεπτερώθη ή έλπίς τών ‘Ελλήνων καί έζητήθη άττό τόν Πρωθνπουργόν Γκέσωφ ή άιτόδοσις τών άρπαγεισών άπό τό 1906 έκκλησιών. ΑΙ έκκλησίαι όμως δέν άπώόθησαν καί όταν έπηκολούθησεν ό Έλληνοβονλγαρικός πόλεμος, οΙ διωγμοί κατά τών ‘Ελλήνων ένετάθησαν. Τήν 2Ιην ΜαΤου 1914 έκηρύχθη νέος διωγμός κατά τών ‘Ελλήνων καί κατελύθη ότι τό Έλληνικάν είχεν άπομείνει. Σννελήφθη καί άπη— λάθη ό Γενικός Άρχιερατικός ‘Επίτροπος Φιλιππουιτόλεως, ό μόνος άντιπράσωπος τής ‘Ορθοδόξου ‘Εκκλησίας άπό τού 1906, μετά δέ &πό όλίγας ήμέρας άπηλάθη καί όλόκληρος ό άιτομένων ‘Ελληνικός κλήρος. Διά τών τελευταίων τούτων Βουλγαρικών μέτρων κατελύθη έπισήμως τό κράτος τής ‘Ελληνικής ‘Ορθοδόξου ‘Εκκλησίας εΙς ήν Άνατολικήν Ρωμυλίαν καΙ Βουλγαρίαν Ι ό ‘Ελληνικός πληθνσμός έτέθη έκτός παντός Νόμου.
Πηγή: Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα εις Θράκην γεγονότα, ΓΕΣ, 1979.
Περισσότερα ιστορικά θέματα εδώ.
Περισσότερα ελληνοβουλγαρικά θέματα εδώ.
Περισσότερα θέματα για τον Μακεδονικό Αγώνα εδώ.