Αμερικανός φιλόσοφος, φυσιοδίφης, συγγραφέας και ποιητής από το Κόνκορντ της Μασαχουσέτης ,1817 – 1862). Ήταν το τρίτο παιδί ενός μικρο- επιχειρηματία. Φοίτησε στην Ακαδημία Κόνκορντ και συνέχισε τις σπουδές του στο Χάρβαρντ, όπου είχε καθηγητή τον Έμερσον, από τον οποίο επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό. Προσχώρησε στον υπερβατικό ιδεαλισμό, αλλά ήταν τελείως αντίθετος με τους Γερμανούς ιδρυτές του. Έτσι θεμελίωσε τη δική του φιλοσοφία σε θεωρία και πράξη. Υπήρξε από τους πιο πρωτότυπους Αμερικανούς συγγραφείς και ποιητές της εποχής του.
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ
Δεν ταξίδεψε καθόλου στην Ευρώπη, αλλά γύρισε όλη την Αμερική, σε αντίθεση με τους συναδέλφους της εποχής του. Τα πιο πολλά έργα του είναι επικεντρωμένα στον τρόπο ζωής των κατοίκων, καθώς και στη φύση της Αμερικής. Τα κυριότερα έργα του ήταν φιλοσοφικά και πολιτικά: «Μια εβδομάδα στα ποτάμια Κόνκορτ και Μαίριμακ» 1849, «Αντίσταση στην κοσμική κυβέρνηση» 1849, «Ενας γιάνκης στον Καναδά» 1856, «Ανυπακοή του πολίτη» 1849, «Γουόλντεν, η ζωή στα δάση» 1854, «Ζωή χωρίς αρχές» (μεταθανάτια δημοσίευση στο The Atlantic monthly 1863), «Ταξίδια και φυσική ιστορία – Περίπατοι» 1862, «Τα δάση του Μέιν» εκδόθηκε το 1863, «Ακρωτήριο Κοντ» εκδόθηκε το 1865, «Πρώιμη άνοιξη στη Μασσαχουσέτη» εκδόθηκε το 1861 κ.α. Επίσης εκδόθηκαν επιστολές του σε διάφορα πρόσωπα, «Φιλική αλληλογραφία του Χένρυ Ντέιβιντ Θόρω» και το «Ημερολόγιο», όλα μετά τον θάνατό του. Κατά την διάρκεια της ζωής του πούλησε ελάχιστα βιβλία και μάλλον τον απέφευγαν οι εκδότες.
Δεν ταξίδεψε καθόλου στην Ευρώπη, αλλά γύρισε όλη την Αμερική, σε αντίθεση με τους συναδέλφους της εποχής του. Τα πιο πολλά έργα του είναι επικεντρωμένα στον τρόπο ζωής των κατοίκων, καθώς και στη φύση της Αμερικής. Τα κυριότερα έργα του ήταν φιλοσοφικά και πολιτικά: «Μια εβδομάδα στα ποτάμια Κόνκορτ και Μαίριμακ» 1849, «Αντίσταση στην κοσμική κυβέρνηση» 1849, «Ενας γιάνκης στον Καναδά» 1856, «Ανυπακοή του πολίτη» 1849, «Γουόλντεν, η ζωή στα δάση» 1854, «Ζωή χωρίς αρχές» (μεταθανάτια δημοσίευση στο The Atlantic monthly 1863), «Ταξίδια και φυσική ιστορία – Περίπατοι» 1862, «Τα δάση του Μέιν» εκδόθηκε το 1863, «Ακρωτήριο Κοντ» εκδόθηκε το 1865, «Πρώιμη άνοιξη στη Μασσαχουσέτη» εκδόθηκε το 1861 κ.α. Επίσης εκδόθηκαν επιστολές του σε διάφορα πρόσωπα, «Φιλική αλληλογραφία του Χένρυ Ντέιβιντ Θόρω» και το «Ημερολόγιο», όλα μετά τον θάνατό του. Κατά την διάρκεια της ζωής του πούλησε ελάχιστα βιβλία και μάλλον τον απέφευγαν οι εκδότες.
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ
Ήταν άνθρωπος θαρραλέος, εγωκεντρικός και εκκεντρικός. Εξ αιτίας αυτού του χαρακτήρα, δεν τον διόρισαν δάσκαλο και άσκησε πολλά επαγγέλματα για να ζήσει. Όπως φαίνεται, έζησε μια ζωή γεμάτη θλιβερές αποτυχίες. Οι άνθρωποι γύρω του τον έβλεπαν με μια οικειότητα που πλησίαζε την περιφρόνηση. Κατά την διάρκεια όλης της ζωής του όμως, κράτησε στάση προκλητικής ανεξαρτησίας απέναντι στο περιβάλλον του. Πάντα ήθελε να ζήσει τη ζωή ενός ποιητή, αλλά αναγκαζόταν να ζήσει πολλές φορές τη ζωή ενός εργάτη.
Με αρκετό χιούμορ κρίνει τον καθωσπρεπισμό και την επιφανειακή στάση της εποχής του: «Ντύστε ένα σκιάχτρο με το καινούργιο σας κοστούμι και σταθείτε με το παλιό σας πλάι του. Ποιος είναι εκείνος που δεν θα προτιμήσει να χαιρετήσει το σκιάχτρο;»
Κατηγορούσε τη μόδα και κάθε μιμητισμό: «Αν μια μαϊμού στο Παρίσι φορέσει κάτι, γίνεται αμέσως μόδα στην Αμερική».
Μελετητής του Κομφούκιου, πολλές φορές δέχεται το πνεύμα του, καθώς και το πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων.
Στην τελευταία περίοδο της ζωής του έχασε το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας του, νικημένος από τη φθορά της καθημερινότητας. Βαθμιαία ο υπερβατισμός του εξατμίστηκε. Έγινε ένας άνθρωπος περισσότερο της δράσης και φλογερός οπαδός της κατάργησης της δουλείας.
Ήταν άνθρωπος θαρραλέος, εγωκεντρικός και εκκεντρικός. Εξ αιτίας αυτού του χαρακτήρα, δεν τον διόρισαν δάσκαλο και άσκησε πολλά επαγγέλματα για να ζήσει. Όπως φαίνεται, έζησε μια ζωή γεμάτη θλιβερές αποτυχίες. Οι άνθρωποι γύρω του τον έβλεπαν με μια οικειότητα που πλησίαζε την περιφρόνηση. Κατά την διάρκεια όλης της ζωής του όμως, κράτησε στάση προκλητικής ανεξαρτησίας απέναντι στο περιβάλλον του. Πάντα ήθελε να ζήσει τη ζωή ενός ποιητή, αλλά αναγκαζόταν να ζήσει πολλές φορές τη ζωή ενός εργάτη.
Με αρκετό χιούμορ κρίνει τον καθωσπρεπισμό και την επιφανειακή στάση της εποχής του: «Ντύστε ένα σκιάχτρο με το καινούργιο σας κοστούμι και σταθείτε με το παλιό σας πλάι του. Ποιος είναι εκείνος που δεν θα προτιμήσει να χαιρετήσει το σκιάχτρο;»
Κατηγορούσε τη μόδα και κάθε μιμητισμό: «Αν μια μαϊμού στο Παρίσι φορέσει κάτι, γίνεται αμέσως μόδα στην Αμερική».
Μελετητής του Κομφούκιου, πολλές φορές δέχεται το πνεύμα του, καθώς και το πνεύμα των αρχαίων Ελλήνων.
Στην τελευταία περίοδο της ζωής του έχασε το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας του, νικημένος από τη φθορά της καθημερινότητας. Βαθμιαία ο υπερβατισμός του εξατμίστηκε. Έγινε ένας άνθρωπος περισσότερο της δράσης και φλογερός οπαδός της κατάργησης της δουλείας.
ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
Έλεγε χαρακτηριστικά: «Έχουμε και σήμερα καθηγητές φιλοσοφίας και δεν έχουμε φιλοσόφους». Ήταν ένας πρακτικός φιλόσοφος. Αγαπούσε τη φύση και ήθελε να εφαρμόσει τις θεωρίες του. Αυτό σήμαινε για τον Θόρω όχι μόνο να γράφει γι’ αυτήν, αλλά και να ζει μέσα σ’ αυτήν.Έτσι, απομονώθηκε στη φύση για δύο χρόνια, σε μια τοποθεσία στο Γουόλντεν Ποντ. Είχε τον καιρό και την άνεση να στοχάζεται πώς είναι στην πραγματικότητα ο κόσμος. Έτσι έβγαλε το συμπέρασμά του πως ο κόσμος είναι καλός. Ήταν η πιο γόνιμη περίοδος της ζωής του.
Όλη η φιλοσοφία του φαίνεται στα εξής λόγια:
«Το να είσαι φιλόσοφος, δεν θα πει να κάνεις λεπτές και περίπλοκες σκέψεις, ούτε να ιδρύσεις σχολή, παρά να αγαπάς πολύ τη σωφροσύνη, έτσι που να ζεις σύμφωνα με τις προσταγές της, ζωή απλή, ανεξάρτητη, γενναία και γεμάτη ποιότητα. Θα πει να λύνεις ορισμένα από τα προβλήματα της ζωής, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και στην πράξη».
Έλεγε χαρακτηριστικά: «Έχουμε και σήμερα καθηγητές φιλοσοφίας και δεν έχουμε φιλοσόφους». Ήταν ένας πρακτικός φιλόσοφος. Αγαπούσε τη φύση και ήθελε να εφαρμόσει τις θεωρίες του. Αυτό σήμαινε για τον Θόρω όχι μόνο να γράφει γι’ αυτήν, αλλά και να ζει μέσα σ’ αυτήν.Έτσι, απομονώθηκε στη φύση για δύο χρόνια, σε μια τοποθεσία στο Γουόλντεν Ποντ. Είχε τον καιρό και την άνεση να στοχάζεται πώς είναι στην πραγματικότητα ο κόσμος. Έτσι έβγαλε το συμπέρασμά του πως ο κόσμος είναι καλός. Ήταν η πιο γόνιμη περίοδος της ζωής του.
Όλη η φιλοσοφία του φαίνεται στα εξής λόγια:
«Το να είσαι φιλόσοφος, δεν θα πει να κάνεις λεπτές και περίπλοκες σκέψεις, ούτε να ιδρύσεις σχολή, παρά να αγαπάς πολύ τη σωφροσύνη, έτσι που να ζεις σύμφωνα με τις προσταγές της, ζωή απλή, ανεξάρτητη, γενναία και γεμάτη ποιότητα. Θα πει να λύνεις ορισμένα από τα προβλήματα της ζωής, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και στην πράξη».
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Τα λόγια του για την αποξένωση και το ρατσισμό, αν και έχουν περάσει 150 χρόνια, φαίνονται το ίδιο επίκαιρα: «Και η κακή γειτονιά που θα έπρεπε να αποφεύγουμε είναι ο ίδιος ο εαυτός μας». Θεωρεί ότι οι δικοί μας φόβοι δημιουργούν κακούς ανθρώπους, κακές γειτονιές, κακούς λαούς.
Τα λόγια του για την αποξένωση και το ρατσισμό, αν και έχουν περάσει 150 χρόνια, φαίνονται το ίδιο επίκαιρα: «Και η κακή γειτονιά που θα έπρεπε να αποφεύγουμε είναι ο ίδιος ο εαυτός μας». Θεωρεί ότι οι δικοί μας φόβοι δημιουργούν κακούς ανθρώπους, κακές γειτονιές, κακούς λαούς.
Ο ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ
Στα μέσα της περιόδου της διαμονής του στο Γουόλντεν, ο Θόρω πέρασε μια νύχτα στο κρατητήριο, όταν αρνήθηκε να πληρώσει φόρους σε μια δημοτική αρχή, που χρηματοδοτούσε την εκπαίδευση στρατιωτών για τον πόλεμο του Μεξικού, τον οποίον ο Θόρω θεωρούσε ως μια απόπειρα για εξάπλωση της δουλείας. Έτσι πλήρωσε την άρνησή του με τον εγκλεισμό στο κρατητήριο. Όταν ο φίλος του και μέντοράς του Έμερσον τον επισκέφθηκε στον κρατητήριο, τον ρώτησε: «Χένρυ, γιατί είσαι εδώ;», ο Θόρω του απάντησε με την ερώτηση: «Γουόλντο, γιατί εσύ δεν είσαι εδώ;».
Όταν αφέθηκε ελεύθερος, έδωσε διάλεξη με θέμα την απολογία του, με τίτλο «Ανυπακοή του πολίτη». Από τις πιο σημαντικές φράσεις της απολογίας του είναι: «Όταν ο νόμος είναι τέτοιος, ώστε να σε εξαναγκάζει να γίνεις όργανο αδικίας σε βάρος άλλου, τότε σου λέω: γίνε παραβάτης του νόμου». Επίσης, «υπάρχει ένας νόμος ανώτερος από τον νόμο της Πολιτείας και πρέπει να υπακούει κανείς σε αυτόν τον ανώτερο νόμο, ακόμα και αν υπάρχουν ποινικές συνέπειες».
Στα μέσα της περιόδου της διαμονής του στο Γουόλντεν, ο Θόρω πέρασε μια νύχτα στο κρατητήριο, όταν αρνήθηκε να πληρώσει φόρους σε μια δημοτική αρχή, που χρηματοδοτούσε την εκπαίδευση στρατιωτών για τον πόλεμο του Μεξικού, τον οποίον ο Θόρω θεωρούσε ως μια απόπειρα για εξάπλωση της δουλείας. Έτσι πλήρωσε την άρνησή του με τον εγκλεισμό στο κρατητήριο. Όταν ο φίλος του και μέντοράς του Έμερσον τον επισκέφθηκε στον κρατητήριο, τον ρώτησε: «Χένρυ, γιατί είσαι εδώ;», ο Θόρω του απάντησε με την ερώτηση: «Γουόλντο, γιατί εσύ δεν είσαι εδώ;».
Όταν αφέθηκε ελεύθερος, έδωσε διάλεξη με θέμα την απολογία του, με τίτλο «Ανυπακοή του πολίτη». Από τις πιο σημαντικές φράσεις της απολογίας του είναι: «Όταν ο νόμος είναι τέτοιος, ώστε να σε εξαναγκάζει να γίνεις όργανο αδικίας σε βάρος άλλου, τότε σου λέω: γίνε παραβάτης του νόμου». Επίσης, «υπάρχει ένας νόμος ανώτερος από τον νόμο της Πολιτείας και πρέπει να υπακούει κανείς σε αυτόν τον ανώτερο νόμο, ακόμα και αν υπάρχουν ποινικές συνέπειες».
ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟΣ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ
Θεμελίωσε δική του φιλοσοφία σε θεωρία και πράξη. Οι πολιτικές του πεποιθήσεις ήταν αναρχικές. Παρόλα αυτά ήταν λάτρης της αρχαίας Ελλάδας και θεωρούσε τους «κλασικούς συγγραφείς, την φυσική, την αναμφισβήτητη και λαμπερότερη αριστοκρατία». Η ιδιαιτερότητα του Θόρω βρίσκεται στη δύναμη των βασικών ιδεών του, που περιορίζονται στις εξής:
- Ο άνθρωπος οφείλει να ακολουθεί τη συνείδησή του, ανεξάρτητα από το τίμημα
- Η ζωή είναι τόσο πολύτιμη, ώστε δεν πρέπει να την ξοδεύει κανείς μόνο στο να εξασφαλίσει καλύτερους όρους ζωής
- Ο κόσμος των δασών και των ποταμών είναι κόσμος καλός, ενώ εκείνος των δρόμων, των πόλεων και του όχλου είναι ένας κόσμος κακός. Αν και καμιά από τις ιδέες του δεν μπορεί να θεωρηθεί πρωτότυπη, τα προκλητικά γραπτά του προσελκύουν τον καθένα να τα διαβάσει και να πειστεί.
Όσο ισοπεδώνεται ο σημερινός κόσμος, τόσο περισσότερο γίνονται πειστικές οι ιδέες του. Την πίστη στις ιδέες του φανερώνουν οι δύο περίφημες συμβολικές του πράξεις: Ο εγκλεισμός του για μία και μόνο νύχτα στο κρατητήριο και τα δύο χρόνια στην καλύβα του Γουόλντεν Ποντ.
- Ο άνθρωπος οφείλει να ακολουθεί τη συνείδησή του, ανεξάρτητα από το τίμημα
- Η ζωή είναι τόσο πολύτιμη, ώστε δεν πρέπει να την ξοδεύει κανείς μόνο στο να εξασφαλίσει καλύτερους όρους ζωής
- Ο κόσμος των δασών και των ποταμών είναι κόσμος καλός, ενώ εκείνος των δρόμων, των πόλεων και του όχλου είναι ένας κόσμος κακός. Αν και καμιά από τις ιδέες του δεν μπορεί να θεωρηθεί πρωτότυπη, τα προκλητικά γραπτά του προσελκύουν τον καθένα να τα διαβάσει και να πειστεί.
Όσο ισοπεδώνεται ο σημερινός κόσμος, τόσο περισσότερο γίνονται πειστικές οι ιδέες του. Την πίστη στις ιδέες του φανερώνουν οι δύο περίφημες συμβολικές του πράξεις: Ο εγκλεισμός του για μία και μόνο νύχτα στο κρατητήριο και τα δύο χρόνια στην καλύβα του Γουόλντεν Ποντ.
ΜΕΡΙΚΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ
«Δεν βρήκα σύντροφο που να κρατάει τόσο καλή συντροφιά, όσο η μοναξιά. Καμιά φορά είμαστε περισσότερο μόνοι όταν είμαστε ανάμεσα στους ανθρώπους, παρά όταν μένουμε στο δωμάτιό μας.»
«Ξοδεύουμε περισσότερο για να θρέψουμε οποιοδήποτε από τα μέρη του σώματός μας, από ό,τι ξοδεύουμε για να θρέψουμε το πνεύμα μας.»
«Ηθική ανόρθωση είναι η προσπάθεια να διώξουμε τον ύπνο.»
«Καλυτερεύουμε τα μέσα, αλλά δεν καλυτερεύουμε το σκοπό.»
«Κάθε γενιά κοροϊδεύει τις παλιές μόδες, αλλά ακολουθεί με θρησκευτική προσήλωση τις καινούριες.»
«Όσες κι αν ήταν οι αποτυχίες σου μέχρι σήμερα, μην απελπίζεσαι παιδί μου, γιατί δεν ξέρεις αν κανείς θα σου αναθέσει αυτά που άφησες ανεκτέλεστα.»
Για τους κληρονόμους έλεγε:
«Τους θεωρώ άτυχους, γιατί αυτά τα πράγματα εύκολα τα αποκτάς και δύσκολα τα ξεφορτώνεσαι».
«Οι άνθρωποι ζουν με τη λαθεμένη αντίληψη πως κάποια μοίρα που την ονομάζουν ανάγκη, τους υποχρεώνει να στοιβάζουν θησαυρούς, που θα τους φάει ο σκώρος και η σκουριά, που θα τους κλέψουν οι ληστές και οι διαρρήκτες. Είναι ζωή ανόητη τέτοια ζωή, και κάποια μέρα το ανακαλύπτουν. Συχνά όμως, αυτή η μέρα είναι η τελευταία τους.»
«Δεν βρήκα σύντροφο που να κρατάει τόσο καλή συντροφιά, όσο η μοναξιά. Καμιά φορά είμαστε περισσότερο μόνοι όταν είμαστε ανάμεσα στους ανθρώπους, παρά όταν μένουμε στο δωμάτιό μας.»
«Ξοδεύουμε περισσότερο για να θρέψουμε οποιοδήποτε από τα μέρη του σώματός μας, από ό,τι ξοδεύουμε για να θρέψουμε το πνεύμα μας.»
«Ηθική ανόρθωση είναι η προσπάθεια να διώξουμε τον ύπνο.»
«Καλυτερεύουμε τα μέσα, αλλά δεν καλυτερεύουμε το σκοπό.»
«Κάθε γενιά κοροϊδεύει τις παλιές μόδες, αλλά ακολουθεί με θρησκευτική προσήλωση τις καινούριες.»
«Όσες κι αν ήταν οι αποτυχίες σου μέχρι σήμερα, μην απελπίζεσαι παιδί μου, γιατί δεν ξέρεις αν κανείς θα σου αναθέσει αυτά που άφησες ανεκτέλεστα.»
Για τους κληρονόμους έλεγε:
«Τους θεωρώ άτυχους, γιατί αυτά τα πράγματα εύκολα τα αποκτάς και δύσκολα τα ξεφορτώνεσαι».
«Οι άνθρωποι ζουν με τη λαθεμένη αντίληψη πως κάποια μοίρα που την ονομάζουν ανάγκη, τους υποχρεώνει να στοιβάζουν θησαυρούς, που θα τους φάει ο σκώρος και η σκουριά, που θα τους κλέψουν οι ληστές και οι διαρρήκτες. Είναι ζωή ανόητη τέτοια ζωή, και κάποια μέρα το ανακαλύπτουν. Συχνά όμως, αυτή η μέρα είναι η τελευταία τους.»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Εγκυκλοπαίδεια Humanitus, εκδόσεις Καπούλιας
- Χένρυ Ντέιβιντ Θόρω, «Ζωή κοντά στη φύση», εκδόσεις Ατλαντίς
- http://www.omhros.gr/Kat/P/Thoreau/Default.htm
- Χένρυ Ντέιβιντ Θόρω, «Ζωή κοντά στη φύση», εκδόσεις Ατλαντίς
- http://www.omhros.gr/Kat/P/Thoreau/Default.htm
Βρείτε περισσότερες βιογραφίες σπουδαίων προσωπικοτήτων εδώ.