Το Μανιφέστο Ράσελ - Αϊνστάιν παρουσιάστηκε στο Λονδίνο στις 9 Ιουλίου 1955 από τον Μπέρτραντ Ράσελ (Bertrand Russell) και ενώ βρισκόταν στο απόγειό του ο Ψυχρός Πόλεμος. Προέβαλε την επικινδυνότητα των πυρηνικών όπλων και κάλεσε τους ηγέτες του κόσμου να επιδιώξουν ειρηνικά ψηφίσματα για να ανακόψουν τη διεθνή διαμάχη. Το μανιφέστο υπέγραφαν έντεκα εξέχοντες διανοούμενοι και επιστήμονες, περιλαμβανομένου του Άλμπερτ Αϊνστάιν (ο οποίος το υπέγραψε μόλις μερικές ημέρες πριν από το θάνατό του στις 18 Απριλίου του 1955). Λίγες ημέρες μετά την παρουσίασή του, ο Καναδός φιλάνθρωπος Σάιρους Ήτον (Cyrus S. Eaton) προσφέρθηκε να υποστηρίξει μια διάσκεψη, προκειμένου να υποστηριχθεί το Μανιφέστο, στη γενέτειρά του, το χωριό Pugwash, στη Νέα Σκωτία του Καναδά. Το συνέδριο αυτό ήταν το πρώτο από τις "Διασκέψεις Pugwash", όπως επικράτησε πλέον να ονομάζονται για την Επιστήμη και τις Παγκόσμιες Υποθέσεις και πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1957.
Η προϊστορία της σύνταξης
Η πρώτη έκρηξη της ατομικής βόμβας πραγματοποιήθηκε στις 16 Ιουλίου του 1945 στην έρημο βορείως του Αλαμογκόρντο (Alamogordo) μιας μικρής πόλης στο Νέο Μεξικό. Λιγότερο από δύο μήνες αργότερα, οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν τη ρίψη ατομικής βόμβας ουρανίου στην πόλη της Χιροσίμα της Ιαπωνίας (η βόμβα έφερε το κωδικό όνομα "αγοράκι" (little boy) - πιθανόν λόγω του μικρού της μεγέθους) και τρεις ημέρες αργότερα έγινε η δεύτερη ρίψη ατομικής βόμβας, στην πόλη Ναγκασάκι. Αυτή η βόμβα βασιζόταν στο πλουτώνιο και έφερε την κωδική ονομασία "fat man" (χοντρός), λόγω των συγκριτικά πολύ μεγαλύτερων διαστάσεών της σχετικά με την πρώτη. Το αποτέλεσμα αυτών των ρίψεων ήταν η εξαφάνιση και των δύο πόλεων (από τις οποίες παρέμειναν μόνο σωροί ερειπίων) και η άμεση εξόντωση 100.000 ανθρώπων, χωρίς να υπολογίζονται τα μετέπειτα θύματα από τη ραδιενέργεια.
Στις 18 Αυγούστου 1945 η εφημερίδα Glascow Forward δημοσίευσε την πρώτη καταγεγραμμένη δήλωση του Μπέρτραντ Ράσελ για τα πυρηνικά όπλα. Τη δήλωση αυτή άρχισε να συντάσσει αμέσως μετά τη ρίψη της δεύτερης βόμβας και περιείχε εν σπέρματι όλα τα θέματα που αργότερα θα εμφανίζονταν στο μανιφέστο:
Η προοπτική για το ανθρώπινο γένος είναι σκοτεινή πέρα από κάθε προηγούμενο. Η Ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε ξεκάθαρο δίλημμα: είτε θα χαθούμε όλοι, ή οι ηγέτες θα πρέπει να αποκτήσουν κάποιο μικρό βαθμό της κοινής λογικής. Ένα μεγάλο μέρος της νέας πολιτικής σκέψης που στρέφεται προς την απόλυτη καταστροφή, θα πρέπει να αποτραπεί.
Τον Ράσελ συνέδραμε με δική του δήλωση και ο Τζόζεφ Ρότμπλατ (Joseph Rotblat), ο μόνος επιστήμονας που εγκατέλειψε το "Σχέδιο Μανχάταν" (η μυστικότατη επιχείρηση κατασκευής ατομικών βομβών από τις ΗΠΑ) για λόγους επιστημονικής δεοντολογίας και ηθικής, παρατηρώντας ότι επίκειται μια "κούρσα εξοπλισμών"μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων και εξέφρασε την ανησυχία του για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Οι δύο επιστήμονες άρχισαν να συνεργάζονται, προσπαθώντας να αποτρέψουν τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Οι προσπάθειες αυτές οδήγησαν στη σύνταξη του Μανιφέστου.
Το Μανιφέστο
Παρουσιάστηκε στο Λονδίνο στις 9 Ιουλίου 1955. Το παρουσίασε ο ίδιος ο Ράσελ, το υπέγραφαν όμως, εκτός από τον ίδιο, και άλλοι δέκα γνωστότατοι επιστήμονες και λόγιοι (οι δέκα είναι κάτοχοι Βραβείου Νόμπελ, πλην του Λέοπολντ Ίνφελντ):
- Άλμπερτ Αϊνστάιν
- Μαξ Μπορν
- Πέρσι Μπρίτζμαν
- Λέοπολντ Ίνφελντ
- Φρεντερίκ Ζολιό - Κιουρί
- Χέρμαν Μύλλερ
- Λίνους Πάουλινγκ
- Σέσιλ Πάουελ
- Τζόζεφ Ρότμπλατ
- Χίντεκι Γιουκάβα
Στο Μανιφέστο υπογραμμίζονται τα εξής σημεία:
- Οι επιστήμονες έχουν σημαντική ευθύνη στην αφύπνιση του κοινού σχετικά με τις τεχνολογικές - και ιδιαίτερα τις ατομικής φύσεως - απειλές, οι οποίες εγείρονται ενώπιον της ανθρωπότητας
- Οι επιστήμονες με τη μεγαλύτερη γνώση της κατάστασης είναι οι κατά κύριο λόγο επιφορτισμένοι με τον προαναφερόμενο στόχο
- Τα Ατομικά Όπλα θέτουν σε κίνδυνο τις μεγαλύτερες πόλεις και απειλούν το μέλλον της Ανθρωπότητας
- Σε περίπτωση επικείμενης ατομικής απειλής, η Ανθρωπότητα οφείλει να παραμερίσει τις διαφορές της και να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα
- Η απαγόρευση των σύγχρονων όπλων δεν αποτελεί επαρκή λύση απέναντι στην απειλή: Ο πόλεμος είναι κατάσταση που είναι επιτακτικό να αποφευχθεί
- Ως πρώτο βήμα πρέπει να αποκηρυχτούν σε παγκόσμιο επίπεδο τα ατομικά όπλα
- Η Ανθρωπότητα πρέπει είτε να βρει ειρηνικούς τρόπους διευθέτησης των διενέξεων είτε πρέπει να αντιμετωπίσει τον Παγκόσμιο Θάνατο.