Γράφει ο Πέτρος Κεχαγιάς
MSc Νευροψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
MSc Νευροψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
Ένα από τα συχνότερα παράπονα των γονέων και των εκπαιδευτικών είναι ότι τα παιδιά σήμερα είναι απρόσεκτα και έχουν «ελλειμματική προσοχή». Οι κυριότεροι λόγοι γι’ αυτό είναι από τη μία η υπερπληθώρα των ερεθισμάτων που προσλαμβάνουν, και από την άλλη το γεγονός πως τα παιδιά σπάνια διδάσκονται το πως να ελέγχουν την προσοχή τους.
Οι άνθρωποι έχουμε μία έμφυτη ικανότητα να παρατηρούμε τις γνωστικές μας διεργασίες και να τις αλλάζουμε όταν αυτές δεν είναι τόσο αποδοτικές όσο θα θέλαμε ή θα έπρεπε. Η ικανότητά μας αυτή ονομάζεται «αυτορρύθμιση». Κάνει την εμφάνισή της από τις πρώτες εβδομάδες της γέννησής μας και συνεχίζει να βελτιώνεται όσο αναπτυσσόμαστε. Στην παιδική ηλικία δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένη, αλλά βρίσκεται σε ένα αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο.
Μία από τις πολύ σημαντικές γνωστικές μας λειτουργίες είναι η ικανότητα της προσοχής, το να μπορούμε δηλαδή να εστιάζουμε στις πληροφορίες που μας ενδιαφέρουν και να αγνοούμε τις υπόλοιπες. Όταν η προσοχή μας εστιάζει για αρκετή ώρα σε συγκεκριμένες πληροφορίες, τότε μιλάμε για τη «συγκέντρωση». Ένα παιδί, εν προκειμένω, παραμένει συγκεντρωμένο όταν διατηρεί την προσοχή του για όση ώρα χρειάζεται σε συγκεκριμένες πληροφορίες ή την πηγή των πληροφορίων (π.χ. στο δάσκαλό του, ή στο βιβλίο του), δίχως να περισπάται από άλλες πληροφορίες ή ερεθίσματα.
Οι δεξιότητες της αυτορρύθμισης αποκτούν την καλύτερή τους μορφή όταν φτάνουμε στην ενηλικίωση. Μπορούμε ωστόσο, με τις σωστές τεχνικές να βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν να διατηρούν την προσοχή τους εκεί που πρέπει, για όση ώρα χρειάζεται από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν τη σχολική τους ζωή.
Όταν τα παιδιά θα είναι σε θέση να ελέγχουν από μόνα τους τη συγκέντρωσή τους και να τη διορθώνουν όταν αυτή «χαλαρώνει», τότε θα ρυθμίζουν ορθότερα τη συμπεριφορά τους, θα ακολουθούν ευκολότερα τους εκάστοτε κανόνες και θα κατανοούν σε βάθος ό,τι μαθαίνουν. Οι παρακάτω εφτά τεχνικές θα βοηθήσουν στη βελτίωση της προσοχής.
1. Ξεκινήστε μία δραστηριότητα μόνο όταν το παιδί είναι έτοιμο να την ξεκινήσει.
Όταν πιέζουμε το παιδί να συγκεντρωθεί σε κάτι, όταν δεν έχει προετοιμαστεί για αυτό, η προσοχή του θα διαχέεται και η σκέψη του θα πηγαίνει σε αυτό του θέλει να κάνει ώστε να εκτονωθεί. Δώστε του λίγο χρόνο να ολοκληρώσει αυτό που έχει στο μυαλό του, πριν του ζητήσετε να συγκεντρωθεί σε κάτι άλλο.
Όταν πιέζουμε το παιδί να συγκεντρωθεί σε κάτι, όταν δεν έχει προετοιμαστεί για αυτό, η προσοχή του θα διαχέεται και η σκέψη του θα πηγαίνει σε αυτό του θέλει να κάνει ώστε να εκτονωθεί. Δώστε του λίγο χρόνο να ολοκληρώσει αυτό που έχει στο μυαλό του, πριν του ζητήσετε να συγκεντρωθεί σε κάτι άλλο.
2. Χωρίστε τη δραστηριότητα σε τμήματα και βάλτε ανάμεσά τους διαλείμματα.
Μία μακρόχρονη δραστηριότητα κουράζει και αγχώνει το παιδί με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η προσοχή του. Ο διαχωρισμός σε αρχή-μέση-τέλος με μικρά πεντάλεπτα διαλείμματα θα ξεκουράσει τον παιδικό εγκέφαλο και θα τον βοηθήσει να συνεχίσει χωρίς να επέλθει κόπωση.
Μία μακρόχρονη δραστηριότητα κουράζει και αγχώνει το παιδί με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η προσοχή του. Ο διαχωρισμός σε αρχή-μέση-τέλος με μικρά πεντάλεπτα διαλείμματα θα ξεκουράσει τον παιδικό εγκέφαλο και θα τον βοηθήσει να συνεχίσει χωρίς να επέλθει κόπωση.
3. Απομακρύνετε ό,τι μπορεί να λειτουργήσει ως περίσπαση.Συνήθως, ήχοι ή οπτικά ερεθίσματα, όπως παιχνίδια, αντικείμενα με ενδιαφέρον ή έντονα χρώματα, τραβούν αυτόματα την προσοχή των παιδιών και μπορούν να διασπάσουν τη συγκέντρωσή τους. Φροντίστε να απομονώσετε το περιβάλλον του παιδιού από τέτοια ερεθίσματα ώστε να το βοηθήσετε να ελέγξει καλύτερα την προσοχή του.
4. Διαμορφώστε ένα ωρολόγιο πρόγραμμα στο οποίο θα δεσμευτείτε για την τήρησή του.
Μία τέτοια συνθήκη θα ενισχύσει τις ικανότητες διαχείρισης χρόνου και εφαρμογής συγκεκριμένων ρουτίνων που (είτε είναι αρεστές, είτε όχι) θα αναγκαστεί να ακολουθεί μετέπειτα στη ζωή του.
Μία τέτοια συνθήκη θα ενισχύσει τις ικανότητες διαχείρισης χρόνου και εφαρμογής συγκεκριμένων ρουτίνων που (είτε είναι αρεστές, είτε όχι) θα αναγκαστεί να ακολουθεί μετέπειτα στη ζωή του.
5. Εξασκήστε την προσοχή μέσα από παιχνίδια ή διασκεδαστικές δραστηριότητες.
Υπάρχουν σήμερα αρκετές εφαρμογές για κινητά ή tabletοι οποίες μέσω της συχνής εξάσκησης είναι ικανές να βελτιώσουν την αυτορρύθμιση της προσοχής. Εάν πάλι επιθυμείτε έναν πιο παραδοσιακό τρόπο, αξιοποιείστε επιτραπέζια παιχνίδια όπως το scrabble, το uno, τα puzzle ή τα παιχνίδια μνήμης.
Υπάρχουν σήμερα αρκετές εφαρμογές για κινητά ή tabletοι οποίες μέσω της συχνής εξάσκησης είναι ικανές να βελτιώσουν την αυτορρύθμιση της προσοχής. Εάν πάλι επιθυμείτε έναν πιο παραδοσιακό τρόπο, αξιοποιείστε επιτραπέζια παιχνίδια όπως το scrabble, το uno, τα puzzle ή τα παιχνίδια μνήμης.
6. Μάθετε στα παιδιά να παρατηρούν την προσοχή τους και να κάνουν ερωτήσεις στον εαυτό τους.«Τι προσέχω;», «προσέχω όσο θα έπρεπε;», «ποιες σκέψεις ακριβώς περνάνε από το μυαλό μου;». Τέτοιου είδους ερωτήσεις αναπτύσσουν τις δεξιότητες της αυτό-παρακολούθησης και του ελέγχου, ώστε το παιδί να είναι σε θέση να διορθώσει την προσοχή του όταν χρειάζεται.
7. Ενισχύστε εκείνες τις συμπεριφορές που αποδεικνύουν ότι το παιδί παρέμεινε συγκεντρωμένο και αποθαρρύνετε εκείνες στις οποίες η συγκέντρωση «χαλάρωσε».
Η βελτίωση της προσοχής επέρχεται μέσα από την καθημερινή πρακτική και από τη συχνή εξάσκησή της. Κατά συνέπεια, όσο περισσότερο ενισχύεται, τόσο πιο αποδοτικότερη γίνεται.
Η βελτίωση της προσοχής επέρχεται μέσα από την καθημερινή πρακτική και από τη συχνή εξάσκησή της. Κατά συνέπεια, όσο περισσότερο ενισχύεται, τόσο πιο αποδοτικότερη γίνεται.
Η προσοχή των παιδιών, όταν δεν υφίσταται κάποια διαταραχή, είναι καλλιεργήσιμη, έτοιμη να αναπτυχθεί και να τα βοηθήσει να είναι αποδοτικά, προσηλωμένα και χαρούμενα. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας καλός καλλιεργητής και συχνή φροντίδα ώστε να δώσει τους καρπούς της.
Πέτρος Κεχαγιάς
MSc Νευροψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ.
www.psychologoslimnos.gr
MSc Νευροψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ.
www.psychologoslimnos.gr