Η αποτυχία και τα λάθη είναι μέσα στη ζωή όλων μας. Ο τρόπος όμως που χειριζόμαστε τις αποτυχίες ή την πιθανή αποτυχία, διαφέρει πολύ από άτομο σε άτομο. Για κάποιους, τα λάθη λειτουργούν ως κίνητρο, συνεχίζουν να προσπαθούν με περισσότερο πείσμα και πάθος για να πετύχουν αυτό που θέλουν. Για άλλους, το λάθος μπορεί να λειτουργήσει τελείως αποθαρρυντικά οδηγώντας στην παραίτηση, και κάποιοι, μόνο στην ιδέα ότι μπορεί να αποτύχουν δεν ξεκινούν καν την προσπάθεια. Ο ψυχολόγος Bernard Weiner, τόνισε πως ο τρόπος που χειριζόμαστε τις αποτυχίες και τα λάθη αποτελεί ένδειξη της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης που έχουμε ως άτομα.
Οι επιτυχημένοι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα λάθη είναι ευκαιρίες για να μάθουν από αυτά και αποτελούν το δρόμο για μελλοντική επιτυχία. Για παράδειγμα, ένα παιδί με υψηλή αυτοεκτίμηση αν αποτύχει σε ένα διαγώνισμα, θα αναζητήσει βοήθεια από γονείς και δασκάλους και θα αναπτύξει πιο αποτελεσματικές στρατηγικές μελέτης και μάθησης. Δεν λέει βέβαια «Είμαι πολύ χαρούμενος που απέτυχα γιατί μπορώ να μάθω μέσα από αυτό», απλά δεν βιώνει την αποτυχία ως απόδειξη ότι είναι αποτυχημένος. Δέχεται την αποτυχία ως πιθανό ενδεχόμενο.
Αντίθετα, ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι πιο πιθανό να σκεφτεί ότι δεν μπορεί να αλλάξει την κατάσταση στην οποία έκανε λάθος ή απέτυχε («Γιατί να διαβάσω; Αφού και πάλι θα αποτύχω»), και πείθει τον εαυτό του ότι θα αποτύχει ξανά βλέποντας την επιτυχία ως άπιαστο όνειρο.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να καλλιεργήσουν πιο θετική σκέψη στα παιδιά για την ενδεχόμενη αποτυχία;
Λειτουργήστε ως πρότυπο. Τα παιδιά παρατηρούν συνεχώς τον τρόπο που χειρίζονται οι γονείς τους τα λάθη και τις αποτυχίες τους. Οι γονείς έχουν άπειρες ευκαιρίες να λειτουργήσουν ως πρότυπο υιοθετώντας θετική στάση απέναντι στις δικές τους αποτυχίες. Για παράδειγμα, αν οι γονείς φωνάζουν μεταξύ τους και ρίχνουν το φταίξιμο ο ένας στον άλλον όταν αποτυγχάνουν σε κάτι, δεν βοηθούν το παιδί να μάθει πώς να χειρίζεται δημιουργικά την αποτυχία.
Χρησιμοποιήστε τα λάθη για να διδάξετε τα παιδιά. Παρόλο που οι περισσότεροι γονείς θέλουν τα παιδιά να μαθαίνουν από τα λάθη τους, συχνά αντιδρούν με δυσφορία και θυμό και λένε πράγματα που είναι τελείως ενάντια σε αυτό το στόχο. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί παίζει ποδόσφαιρο στη θέση του τερματοφύλακα και έχει αποτρέψει δύο γκολ αλλά χάνει το τρίτο και ο πατέρας του αγνοεί τις δύο αποκρούσεις και μένει στην αποτυχία, αποθαρρύνει το παιδί να συνεχίσει την προσπάθεια. Αν θέλετε τα παιδιά να πιστέψουν ότι τα λάθη και οι αποτυχίες είναι εμπειρίες μέσα από τις οποίες μαθαίνουν, ενθαρρύνετε την οποιαδήποτε προσπάθεια υπενθυμίζοντας στα παιδιά ότι ακόμα και αν αποτύχουν, δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου.
Ελάτε στη θέση του παιδιού. Μερικές φορές οι γονείς αν και έχουν καλές προθέσεις, λένε και κάνουν πράγματα με τέτοιο τρόπο, που κάνουν τα παιδιά τους να αισθάνονται ταπείνωση και φόβο όταν κάνουν λάθη. Αν επιθυμείτε ως γονείς να κατανοήσετε τα παιδιά σας και να τα βοηθήσετε να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις αποτυχίες τους, κάντε στον εαυτό σας τις παρακάτω ερωτήσεις:
«Όταν λέω κάτι στο παιδί το οποίο αφορά στα λάθη του, τι θέλω να πετύχω και τι ελπίζω να μάθει μέσα από αυτό;»
«Ο τρόπος που λέω ή κάνω πράγματα, βοηθάει το παιδί μου να ακούσει και να μάθει από εμένα;»
«Θα ήθελα να αντιδράσει κάποιος στα δικά μου λάθη με τον τρόπο που αντιδράω εγώ στο λάθη του παιδιού μου;» Αν η απάντηση είναι όχι, τότε αλλάξτε τον τρόπο που αντιδράτε.
Ρεαλιστικές προσδοκίες. Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες έχουν πολύ αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεση των παιδιών. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να προσέχουν τις προσδοκίες που έχουν από τα παιδιά τους σε καταστάσεις όπου η αποτυχία είναι πολύ πιθανή. Μπορεί να συμβουλεύουμε τα παιδιά ότι μέσα από τα λάθη μαθαίνουν, αλλά αν το παιδί βιώνει επαναλαμβανόμενες αποτυχίες και καμία επιτυχία επειδή δεν λαμβάνεται υπόψιν η μοναδικότητά του και το μαθησιακό του προφίλ, θα αρχίσει να παραιτείται από οποιαδήποτε προσπάθεια γιατί θα ξέρει ότι οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην αποτυχία.
Για παράδειγμα, οι γονείς ενός παιδιού με πρόβλημα συγκέντρωσης και αντικειμενική δυσκολία στην ανάγνωση, αν και μπορεί να δείχνουν ότι κατανοούν τη φύση του προβλήματος, συνεχίζουν να επιμένουν στους καλούς βαθμούς αγνοώντας την προσπάθεια και την ενέργεια που καταβάλει το παιδί, μπορεί να του προκαλέσουν συναισθήματα κόπωσης, θυμού και απόγνωσης, επειδή μπορεί να νιώθει πως με τίποτα δεν μπορεί να ικανοποιήσει τους γονείς του.
Προετοιμάστε το παιδί για την πιθανή αποτυχία. Οι γονείς μπορούν να προετοιμάσουν τα παιδιά τους για την πιθανότητα της αποτυχίας ή των λαθών, έτσι ώστε να μειώσουν το φόβο που μπορεί να νιώθουν. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι πρέπει τα παιδιά να βλέπουν την αποτυχία ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αντίθετα, αυτό που θα πρέπει να κατανοήσουν τα παιδιά είναι πως αν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα θέλουν, υπάρχουν και άλλες στρατηγικές και δυνατότητες που μπορούν να ακολουθήσουν για να διορθώσουν την κατάσταση και να πετύχουν τους στόχους τους.
Θα πρέπει οι γονείς να περάσουν στα παιδιά το μήνυμα ότι όλοι κάνουν λάθη και όλοι θα αντιμετωπίσουν αποτυχίες, πάνω στη δουλειά, στο σχολείο στα αθλήματα, στις σχέσεις. Το σημαντικό είναι να μάθουν τα παιδιά στρατηγικές για να διορθώσουν τα λάθη τους. Κάτι που μπορεί να μοιάζει τώρα πολύ δύσκολο, μπορεί να φαίνεται πολύ πιο εύκολο στο μέλλον.
Τα παιδιά που δεν παραλύουν από το φόβο του λάθους ή της αποτυχίας, μεγαλώνοντας θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής πολύ πιο αποτελεσματικά, αισιόδοξα και δημιουργικά!