1.230 γραμμάρια εγκεφάλου. Ή καλύτερα… 1.230 γραμμάρια ευφυΐας. Η φήμη και το μυαλό του Άλμπερτ Αϊνστάιν ήταν αρκετά για να οδηγήσουν στην πιο απόκοσμη κλοπή του αιώνα: Αυτή του εγκεφάλου του. Ήταν 17 Απριλίου του 1955 όταν ο Αϊνστάιν εισήχθη εσπευσμένα στο νοσοκομείο του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, στο Νιου Τζέρσεϊ. Είχε διαμαρτυρηθεί για έντονους πόνους στο στήθος που οφείλονταν στα καρδιακά προβλήματα που αντιμετώπιζε.
Επτά χρόνια νωρίτερα είχε διαγνωστεί με ανεύρυσμα αορτής. Παρά την επέμβαση στην οποία οι θεράποντες ιατροί του τον υπέβαλλαν, η κατάσταση της υγείας του επιδεινωνόταν. Λίγο καιρό αργότερα, ήρθε αντιμέτωπος με νέο ανεύρυσμα, αρνήθηκε όμως να μπει στο χειρουργείο.
«Προτιμώ να πεθάνω όταν έρθει η ώρα μου», φέρεται να έχει δηλώσει στους γιατρούς του. Και πράγματι, δεν ξαναμπήκε ποτέ στο χειρουργείο.
Μετά την εισαγωγή του στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο, χρειάστηκαν μόλις λίγες ώρες μέχρι να φύγει από τη ζωή. Στις 18 Απριλίου του 1955 ο μεγαλύτερος επιστήμονας όλων των εποχών πεθαίνει σε ηλικία 76 ετών. Αιτία θανάτου; «Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής».
Και ενώ υπό φυσιολογικές συνθήκες η ανθρωπότητα θα πενθούσε την απώλειά του, μια μακάβρια κλοπή ήρθε να φέρει τα πάνω – κάτω. Κι αυτό χάρη στην εμμονή του παθολόγου Δρ. Τόμας Χάρβεϊ ο οποίος ήθελε να μελετήσει τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν πάση θυσία. Η μόνη λύση; Να τον κλέψει!
Σύμφωνα με το βιβλίο «Postcards from the Brain Museum» του Μπράιαν Μπάρελ ο «τρελός» επιστήμονας δεν ήθελε ούτε το σώμα, ούτε ο εγκέφαλός του να «μελετηθούν» μετά θάνατον. Μάλιστα, είχε δώσει πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για τον τρόπο που επιθυμούσε να αντιμετωπιστεί η σορός του.
«Είχε ζητήσει να αποτεφρωθεί και οι στάχτες του να σκορπιστούν κρυφά στη θάλασσα ώστε να αποθαρρύνει τους ειδωλολάτρες», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Κάτι τέτοιο, όμως, δεν συνέβη. Αυτός είναι και ο λόγος που σήμερα γνωρίζουμε πως ο Άλμπερτ είχε και ανατομικά ιδιαίτερο μυαλό. Η νεκροψία το απέδειξε…
Η αφαίρεση και ο τεμαχισμός του διασημότερου εγκεφάλου
Η τύχη ήταν με το μέρος του Δρ. Χάρβεϊ, καθώς ο θάνατος του Αϊνστάιν έλαβε χώρα τα ξημερώματα της18ης Απριλίου, κατά τη διάρκεια της δικής του βάρδιας. Παρότι ο ίδιος δεν ειδικευόταν στην ανατομία και η μοναδική του αρμοδιότητα ήταν να προσδιορίσει τα αίτια θανάτου, ο «πειρασμός» ήταν τεράστιος.
Έχοντας κερδίσει πολύτιμο χρόνο με το πτώμα, ο παθολόγος θέλησε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία και να κάνει αυτό που κάθε γιατρός στη θέση του θα επιθυμούσε: Να ανακαλύψει το μυστικό του εγκεφάλου του Αϊνστάιν.
Η αυτοψία ξεκίνησε 7 περίπου ώρες μετά τον θάνατό του, με τον Χάρβεϊ να υποστηρίζει ψευδώς πως είχε την άδεια της οικογενείας του αποθανόντος για να προβεί στις ανάλογες ενέργειες.
Παρά τις εντολές του Άλμπερτ, ο Χάρβεϊ αφαίρεσε τους βολβούς των ματιών και τον εγκέφαλό του, τον οποίο αμέσως μέτρησε και ζύγισε.
Φρόντισε μάλιστα να αποθηκεύσει τον εγκέφαλο και «ψηφιακά», τραβώντας πολλές φωτογραφίες του από κάθε πιθανή γωνία, προκειμένου να μην ξεφύγει η παραμικρή λεπτομέρεια.
Έχοντας σιγουρευτεί πως οι λήψεις είχαν αποτυπώσει τον εγκέφαλο σε όλο του το μεγαλείο, τον τεμάχισε σε 240 (!) κομμάτια, πολλά από τα οποία εμβάπτισε σε ρητίνη και έκοψε σε χιλιάδες λεπτές φέτες προκειμένου να τα εξετάσει στο μικροσκόπιο.
Μερικά από αυτά εστάλησαν σε επιστήμονες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, -μεταξύ των οποίων και ο προσωπικός γιατρός του Αϊνστάιν, Δρ. Ζίμερμαν-, το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου, όμως, τον τοποθέτησε στη φορμαλδεΰδη και τον κράτησε σε ένα βάζο στο γραφείο του.
Ακολούθως, φύλαξε τους βολβούς των ματιών του, -τους οποίους λίγο αργότερα χάρισε στον οφθαλμίατρο του Αϊνστάιν, Χέντρι Ανταμς, για περαιτέρω μελέτη- δίνοντας ό,τι απέμεινε από τη σορό του για αποτέφρωση.
Ίσως οι βολβοί να είναι το μοναδικό καλά διατηρημένο όργανο του επιστήμονα. Κι αυτό, διότι –σύμφωνα με τις φήμες- φυλάσσονται μέχρι σήμερα σε υψίστης ασφαλείας χρηματοκιβώτιο στη Νέα Υόρκη… Παρά τις φήμες που θέλουν τον Ζίμερμαν να ετοιμάζεται να τους βγάλει σε δημοπρασία, ο ίδιος είναι κατηγορηματικός: «Τα μάτια του Αϊνστάιν όσο ζω θα ανήκουν μόνο σε μένα».
Ο Χάρβεϊ είχε βγάλει το συμπέρασμά του: Ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν δεν παρουσίαζε καμία σημαντική διαφορά από αυτόν ενός μέσης ευφυΐας ανθρώπου. Απλά, είχε ελάχιστα λιγότερο βάρος και πρόδιδε τα 76 χρόνια του κατόχου του. Κάπως έτσι, ο μύθος που ήθελε τους ανθρώπους με υψηλό δείκτη νοημοσύνης να έχουν μεγαλύτερο σε μέγεθος εγκέφαλο, καταρρίφθηκε.
Σωστό ή λάθος συμπέρασμα; Η αλήθεια θα έβγαινε στο φως πολλά χρόνια αργότερα.
Την εποχή εκείνη, τα μέσα εξέτασης της ανθρώπινων απομειναρίων ήταν σαφώς περιορισμένα και λιγότερο εξελιγμένα από τα σημερινά. Για τον Χάρβει, όμως, ήταν ο μόνος τρόπος να φτάσει στην αλήθεια.
Έχοντας ολοκληρώσει τη νεκροψία, αποφάσισε να επικοινωνήσει με τον γιο του Αϊνστάιν προκειμένου να πάρει την άδεια νεκροψίας για επιστημονική μελέτη έστω και κατόπιν εορτής.
Γεγονός, φυσικά, που δεν αναφέρθηκε στα εξώφυλλα της εποχής. Αντιθέτως, όλοι –ακόμα και οι New York Times- έγραφαν πως ο Χάρβεϊ έκανε τη νεκροψία στη σορό του Αϊνστάιν «με την άδεια του γιου του».
Ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν είχε γίνει τέτοια εμμονή στον Χάρβεϊ που από κάποιο σημείο και μετά τον κουβαλούσε μαζί του όπου κι αν πήγαινε. Λέγεται ότι δεν δίσταζε να τον μεταφέρει ακόμα και στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου του!
Ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν «μετακομίζει» στο ψυγείο της μπύρας
Ο σάλος που είχε ξεσπάσει όταν μαθεύτηκε πως ο Δρ. Χάρβεϊ είχε στην κατοχή του τον εν λόγω «θησαυρό» ήταν τεράστιος. Επιστήμονες και ερευνητές επικοινωνούσαν μαζί του συνεχώς προκειμένου να πάρουν μέρος του εγκεφάλου για το εξετάσουν, όμως εκείνος ήταν σε μόνιμη άρνηση.
Η έκταση που είχε πάρει το θέμα, οδήγησε στην απόλυση του γιατρού από το πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Πρίνστον. Φεύγοντας, δεν παρέδωσε τον εγκέφαλο.
Η ατυχία του δε σταμάτησε εκεί, αφού η γυναίκα του αποφάσισε να τον χωρίσει και απείλησε ότι θα πετάξει τον εγκέφαλο στα σκουπίδια. Τελικά, ο Χάρβεϊ έφυγε από το σπίτι, πήρε μαζί του τα απομεινάρια του Αϊνστάιν και τα φύλαξε σε ένα ψυγειάκι για μπύρες.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Δρ, Χάρβεϊ έχασε τελικά την ιατρική του άδεια, όταν το 1988 απέτυχε να περάσει τις εξετάσεις επάρκειας…
Επί χρόνια το βάζο με τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν ήταν το αγαπημένο… αξεσουάρ του γιατρού, το οποίο δεν αποχωριζόταν ποτέ. Υπάρχει, βέβαια, μία φήμη που θέλει τον Χάρβεϊ να ξεχνά το περιβόητο βάζο στο σπίτι της υιοθετημένης κόρης του γιου του Αϊνστάιν, Έβελιν, στο Μπέρκλεϊ, καθώς όταν πήγε να την επισκεφτεί, ξέχασε φεύγοντας να το πάρει μαζί του.
Για καλή του τύχη, εκείνη του το επέστρεψε χωρίς δεύτερη σκέψη, μιας και δεν περνούσε ούτε σαν ιδέα από το μυαλό της να κρατήσει τον εγκέφαλο του παππού της!
Τελικά, το 1998, 43 χρόνια μετά τον θάνατο του Άλμπερτ Αϊνστάιν και λίγα χρόνια πριν από αυτόν του Χάρβεϊ, εκείνος δώρισε τον εγκέφαλο στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Πρίνστον. Εκεί από όπου άρχισαν όλα.
Ορισμένα κομμάτια, τα έδωσε στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Μέρη του εγκεφάλου που είχαν σταλεί σε διάφορους επιστήμονες, από την άλλη, παραμένουν μέχρι σήμερα αγνοούμενα.
Πλέον, το μοναδικό μέρος στο οποίο μπορεί να δει κανείς ό,τι απέμεινε από τον εγκέφαλο του Αϊνστάιν είναι το μουσείο «Mütter» στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α.
O Χάρβεϊ πέθανε τον Απρίλιο του 2007 στο ίδιο νοσοκομείο όπου έκανε τη νεκροψία της σορού του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Ήταν ένας κύκλος που έπρεπε να κλείσει.
Τι το τόσο ιδιαίτερο είχε τελικά ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν;
Επιστημονικές έρευνες που ακολούθησαν -βασισμένες στη μελέτη των φωτογραφιών- κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η αρχική γνωμάτευση του Χάρβεϊ είχε πολλές ανακρίβειες. Κι αυτό διότι ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν ήταν πράγματι… μοναδικός.
Μεταξύ των όσων διαπιστώθηκαν, ήταν το γεγονός πως ο βρεγματικός λοβός του επιστήμονα –η περιοχή που είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία των μαθηματικών εννοιών, την αντίληψη των χωρικών σχέσεων και την ομιλία- παρουσίαζε ιδιαιτερότητες στις έλικες και τις αύλακες και ήταν κατά 15% πιο μεγάλος από αυτόν του μέσου ανθρώπου.
Το «ιδιαίτερο» μοτίβο που παρουσιάστηκε στις αύλακες και τις έλικες του βρεγματικού λοβού, παρατηρήθηκε και σε αυτές του προμετωπιαίου και του οπτικού φλοιού.
Ο διογκωμένος προμετωπιαίος φλοιός του Άινσταϊν, ήταν αυτός που του εξασφάλισε τις ανώτερες νοητικές του λειτουργίες. Χάρη σε αυτό το χαρακτηριστικό, ο επιστήμονας είχε την ιδιαίτερη τάση του στην επίλυση προβλημάτων και τη Φυσική.
Ασυνήθιστη δομή παρουσίασε και ο σωματοαισθητικός φλοιός του εγκεφάλου του, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία των ερεθισμάτων. Πολλοί, αποδίδουν στο χαρακτηριστικό αυτό την επιδεξιότητα του Αϊνστάιν στο παίξιμο του βιολιού.
Τέλος, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου του Άλμπερτ Αϊνστάιν είχαν μια σαφώς πιο ισχυρή σύνδεση από ό,τι παρατηρείται συνήθως στους ανθρώπους.
Τόσα χρόνια μετά, οι φωτογραφίες του Χάρβεϊ αποτελούν τη βασική πηγή έρευνας στην υπόθεση του μεγαλύτερου μυαλού όλων των εποχών. Χάρη στη δική του περιέργεια και εμμονή ο εγκέφαλος τους Αϊνστάιν γλίτωσε κυριολεκτικά στο παρά πέντε από την ολική καταστροφή.