Ο Νοέμβριος είναι ο ενδέκατος μήνας του Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 30 ημερών. Η ονομασία του ετυμολογείται από τη λατινική λέξη November, η οποία προέρχεται από το αριθμητικό novem, εννέα, επειδή στο αρχαίο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο ο Νοέμβριος ήταν ο ένατος κατά σειρά μήνας. Στη συνέχεια, με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, το ρωμαϊκό ημερολόγιο έγινε δωδεκάμηνο. Ο Νοέμβριος μετακινήθηκε στην ενδέκατη θέση, αλλά διατήρησε την παλιά του ονομασία.
Στην αρχαία Αθήνα ο Νοέμβριος ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Πυανοψιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μαιμακτηριώνα. Την περίοδο αυτή οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα:
- Απατούρια, κατά τη διάρκεια των οποίων οι νεαροί Αθηναίοι (Κούροι) εγγράφονταν στη φρατρία (ή φατρία=ευρύτερη οικογένεια), όπου ανήκαν, μία τελετή που παραλληλίζεται με τη βάπτιση των Χριστιανών. Ο πατέρας του παιδιού ήταν υποχρεωμένος να θυσιάσει αρνί ή κατσίκι και να δώσει μισή δραχμή στον ιερέα που θα τελούσε τη θυσία. Το εορταστικό τραπέζι, που ακολουθούσε, περιείχε κρέας, πίτες και κρασί.
- Χαλκεία, κατά τα οποία οι σιδεράδες της πόλης τιμούσαν τον προστάτη Θεό τους Ήφαιστο.
- Μαιμακτήρια, για να τιμήσουν τον θεό των καιρικών συνθηκών, Δία τον Μαιμάκτη, δηλαδή τον θυελλώδη και να του ζητήσουν ήπιο καιρό, σε μια εποχή που το κρύο δυνάμωνε. Από το προσωνύμιο αυτό του Δία πήρε το όνομά του τόσο η γιορτή, όσο και ο μήνας.
Στο λαϊκό καλεντάρι ο Νοέμβριος ονομάζεται:
- Σποριάς και Μεσοσπορίτης, λόγω της σποράς δημητριακών και οσπρίων.
- Βροχάρης για τις βροχές του.
- Ανακατωμένος, λόγω των ακατάστατων καιρικών συνθηκών.
- Κρασομηνάς, επειδή ανοίγουν τα καινούργια κρασιά.
- Αϊ Ταξιάρχης, Αρχαγγελίτης, Αρχαγγελιάτης, Αϊ Στράτης και Αϊ Στράτηγος, από την εορτή των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στις 8 Νοεμβρίου.
- Αγιομηνάς, από την εορτή του Αγίου Μηνά (11 Νοεμβρίου).
- Φιλιππιάτης, από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου).
- Αντριάς, από την εορτή του Αγίου Ανδρέα (30 Νοεμβρίου).
Από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) έως τα Χριστούγεννα (25 Δεκεμβρίου) η Εκκλησία επιβάλλει την τήρηση νηστείας, το γνωστό Σαρανταήμερο, ενώ μία ακόμη γιορτή σηματοδοτεί εκκλησιαστικά τον Νοέμβριο: Τα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου), που μας θυμίζουν την έλευση της νεαρής Μαρίας (μετέπειτα Θεοτόκου) στο Ναό και την αφιέρωσή της στο Θεό από τους γονείς της Ιωακείμ και Άννα.
Παροιμίες για τον Νοέμβριο
Εορτολόγιο Νοεμβρίου
| 1 Νοεμβρίου | Ανάργυρος, Ανάργυρη, Δαμιανός, Δαμιανή, Κοσμάς, Κοσμία. |
| 2 Νοεμβρίου | Αφθονία, Ελπιδοφόρος, Ακίνδυνος, Ακίνδυνη. |
| 3 Νοεμβρίου | Ακεψιμάς. |
| 4 Νοεμβρίου | Ιωαννίκιος. |
| 5 Νοεμβρίου | Λίνος, Συλβία, Σύλβια, Σιλβανός, Σιλβάνα, Επιστήμη, Γαλακτίων, Γαλακτία. |
| 6 Νοεμβρίου | Λεονάρδος. |
| 8 Νοεμβρίου | Άγγελος, Αγγελική, Γαβριήλ, Γαβριέλα, Ματίνα, Μιχαήλ, Σεραφείμ, Σταμάτιος, Σταματίνα, Σταματία, Ταξιάρχης, Μεταξία, Μεταξάς. |
| 9 Νοεμβρίου | Νεκτάριος, Νεκταρία. |
| 10 Νοεμβρίου | Αρσένιος, Αρσενία. |
| 11 Νοεμβρίου | Βίκτωρ, Βίκτορας, Βικτωρία, Μηνάς, Βικέντιος. |
| 13 Νοεμβρίου | Χρυσόστομος. |
| 14 Νοεμβρίου | Φίλιππος, Φιλιππία. |
| 16 Νοεμβρίου | Ιφιγένεια, Ματθαίος. |
| 21 Νοεμβρίου | Μαρία, Μαριέττα, Παναγιώτης, Παναγιώτα, Δέσποινα, Μάριος, Μαριανός, Μαριανή. |
| 22 Νοεμβρίου | Φιλήμων. |
| 25 Νοεμβρίου | Αικατερίνη, Μερκούριος. |
| 26 Νοεμβρίου | Στυλιανός, Στυλιανή, Στέργιος, Σοφιανός. |
| 28 Νοεμβρίου | Ειρήναρχος. |
| 29 Νοεμβρίου | Φαίδρα, Φαίδρος, Φιλουμένη. |
| 30 Νοεμβρίου | Ανδρέας, Ανδρεάνα. |
Περισσότερα αφιερώματα για μήνες εδώ.