Μετά από περίπου οχτώ ώρες στο σχολείο, το παιδί γυρνάει στο σπίτι και αυτό που το περιμένει είναι πάλι… διάβασμα! Τα παιδιά μοιάζουν όμως με εμάς. Όταν γυρνάνε σπίτι το μόνο που θέλουν είναι να ξεκουραστούν, να χαλαρώσουν. Το πιο λογικό λοιπόν είναι να προσπαθούν να αποφύγουν τη μελέτη.
Βαριέμαι, θα το κάνω σε λίγο, να δω πρώτα τηλεόραση, δεν έχω τίποτα για το σπίτι, πονάει το κεφάλι μου, είναι μερικές από τις πιο συνηθισμένες δικαιολογίες που μπορεί να ακούσετε.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Δεν είναι εύκολο για ένα παιδί να καταλάβει όπως εσείς σαν ενήλικας την αξία και τη σημασία της μάθησης. Μετά από τον υποχρεωτικό εγκλωβισμό τους στο σχολείο, είναι αναγκασμένα να συνεχίσουν να διαβάζουν. Και οι πειρασμοί όπως είναι τα παιχνίδια τους, η τηλεόραση, οι φίλοι τους που παίζουν παραμονεύουν…
Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
Κάθε πρόβλημα το αντιμετωπίζουμε από τη ρίζα του. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η ρίζα είναι η καθημερινότητα.
Πρόγραμμα καθημερινότητας ή αλλιώς ρουτίνα!Το καθημερινό πρόγραμμα, ή όπως αλλιώς λέμε η ρουτίνα της καθημερινότητας, είναι καθοριστικός παράγοντας για το διάβασμα του παιδιού και όχι μόνο. Η ώρα που θα γυρίσει από το σχολείο του, πότε θα φάει, πότε θα διαβάσει, πότε θα ξεκουραστεί, πότε θα παίξει, πότε θα κοιμηθεί. Ίσως σας ακούγεται τραβηγμένο ή πολύ καταπιεστικό τόσο για το παιδί σας όσο και για εσάς, είναι όμως η βάση για όλα όσα προσπαθείτε με κόπο να επιτύχετε. Είναι ο μόνος τρόπος για να του «επιβάλετε» αυτό που πρέπει να γίνει. Ένα σταθερό πρόγραμμα δημιουργεί ασφάλεια στο παιδί, ενώ παράλληλα δεν αφήνει περιθώρια για να υπάρξουν διαφωνίες μεταξύ σας, όπως «άσε με τώρα θα διαβάσω μετά» ή «πρώτα θα παίξω και μετά θα διαβάσω». Μαθαίνοντας από την αρχή σε ένα σταθερό πρόγραμμα, μετά αυτό ακολουθείται αβίαστα, φυσιολογικά.
Ώρα μελέτηςΗ ιδανική επιλογή είναι μόλις το παιδί επιστρέφει από το σχολείο, να ξεκουράζεται για περίπου μία ώρα και ύστερα να ξεκινάει οποιαδήποτε δραστηριότητα που απαιτεί σκέψη. Καλό είναι να μην επιλέξετε ώρες διαβάσματος λίγο πριν το σχολείο ή το βράδυ λίγο πριν τον ύπνο. Το διάβασμα της τελευταίας στιγμής, δηλαδή λίγο πριν το σχολείο, πιθανότατα θα δημιουργήσει άγχος τόσο σε εσάς όσο και στο παιδί, ενώ επίσης είναι λίγο επώδυνο για το παιδί το πολύ πρωινό ξύπνημα. Οι αρκετά βραδινές πάλι ώρες εκτός από κουραστικές δεν βοηθούν για ένα αποτελεσματικό διάβασμα. Δεδομένου ότι η κούραση της ημέρας είναι συσσωρευμένη υπάρχει δυσκολία στη συγκέντρωση αλλά και στην αντίληψη του παιδιού.
Χώρος μελέτηςΟ χώρος στον οποίο μελετά το παιδί αρχικά πρέπει να έχει το ίδιο χαρακτηριστικό με το πρόγραμμά του, να είναι δηλαδή σταθερός. Όχι σήμερα στην κουζίνα, αύριο στο σαλόνι, και την άλλη μέρα στο δωμάτιό του. Η καλύτερη επιλογή είναι ένα γραφείο τακτοποιημένο, καθαρό, με τα απαραίτητα πράγματα για το παιδί (μολύβια, γόμα, βιβλία, τετράδια .κλπ.), χωρίς αντικείμενα επάνω του που θα αποσπούν την προσοχή του παιδιού. Ο τρόπος με τον οποίο θα κάθεται το παιδί πρέπει να είναι άνετος και ανατομικά σωστός, καθώς επίσης ο σωστός φωτισμός και αερισμός είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες.
Ηχητικές παρεμβάσειςΟι ήχοι που μπορεί να ακούγονται κατά τη διάρκεια του διαβάσματος, αποσπούν την προσοχή του παιδιού και εμποδίζουν τη συγκέντρωσή του. Η τηλεόραση που ακούγεται από το διπλανό δωμάτιο, το παιχνίδι και οι φωνές του αδερφού του που παίζει, είναι παράγοντες που κάνουν το παιδί να μην μπορεί να συγκεντρωθεί αλλά και να μην θέλει να διαβάσει αφού υπάρχει κάτι πιο ευχάριστο. Μοναδική εξαίρεση ήχου που δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα είναι η μουσική. Η μουσική κυρίως χωρίς στίχους και απαλή στην ένταση μπορεί να λειτουργήσει θετικά για τη συγκέντρωση και το άγχος, αλλά και να καλύψει πιθανούς εξωτερικούς ήχους που δεν μπορούν να ελεγχθούν.
ΣυγκέντρωσηΗ συγκέντρωση είναι καταλυτικός παράγοντας για την ομαλή διεξαγωγή του διαβάσματος. Σε φυσιολογικά πλαίσια η σκέψη κάποιου γεγονότος που συνέβη ή η ανυπομονησία να τελειώσει είναι αναμενόμενη. Και για μας άλλωστε υπάρχουν στιγμές που μας είναι δύσκολο να συγκεντρωθούμε. Αυτό που θα μπορούσε να βοηθήσει σε τέτοιες στιγμές, είναι βαθιές ανάσες με αργό και ρυθμικό τρόπο για να ηρεμήσουν το μυαλό κάνοντάς το να εστιάζει την αναπνοή του. Μπορεί να κλείσει για λίγο τα μάτια με γυρισμένη την πλάτη στο βιβλίο, να μετρήσει έως το 10 και όταν νιώσει πια έτοιμο να καθίσει και να ξεκινήσει. Αυτό όμως που πρέπει να προσέξουμε, είναι η έλλειψη συγκέντρωσης που οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Εκτός από τους ήχους που αναφέραμε παραπάνω, υπάρχουν παράγοντες που κάνουν το παιδί να μην μπορεί να συγκεντρωθεί. Αν για παράδειγμα δει τηλεόραση ή παίξει στον υπολογιστή και μετά πάει να διαβάσει, το μυαλό του δεν θα μπορεί να συγκεντρωθεί.
ΎπνοςΟ βραδινός ύπνος είναι σημαντικός όχι μόνο για το διάβασμα, αλλά για την υγεία του παιδιού. Βοηθά στην ξεκούραση του σώματος και του νου, τη μνήμη, τη συγκέντρωση, τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη.
ΔιατροφήΗ σωστή διατροφή είναι ένας ακόμα παράγοντας που βοηθά στην υγιή σκέψη. Μικρά και υγιεινά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας βοηθούν στην ενέργεια του παιδιού, στη μνήμη, στην καλή υγεία. Πριν και μετά το διάβασμα είναι καλό να λαμβάνεται ένα μικρό γεύμα όχι ιδιαίτερα βαρύ, θα βοηθήσει πολύ στη μελέτη του. Αποφύγετε έτοιμες προθερμασμένες τροφές, γλυκά, πατατάκια, γαριδάκια, κρουασάν, τηγανητά, σοκολάτες κτλ., τροφές δηλαδή που είναι πλούσιες σε κορεσμένα λίπη και χοληστερόλη.
Προτιμήστε υγιεινές τροφές όπως ψάρι, φρούτα, σαλάτες, γιαούρτι με ξηρούς καρπούς, ψωμί με βούτυρο και μέλι.
Προτιμήστε υγιεινές τροφές όπως ψάρι, φρούτα, σαλάτες, γιαούρτι με ξηρούς καρπούς, ψωμί με βούτυρο και μέλι.
Πρακτικές συμβουλές
- Η τηλεόραση είναι μεγάλος αντίπαλος για το διάβασμα. Φτιάξτε ένα πρόγραμμα για το τι και πότε μπορεί να βλέπει το παιδί και κυρίως μην το αφήνετε να δει τηλεόραση αμέσως πριν διαβάσει.
- Μάθετε στο παιδί το σκοπό της μελέτης. Εξηγήστε του ότι μελετάμε στο σπίτι για να καταλάβουμε καλύτερα αυτά που έκανε στο σχολείο και για να μπορέσει να μάθει ακόμα περισσότερα την άλλη μέρα.
- Μάθετέ του τις συνέπειες που υπάρχουν όταν αφήνουμε ατελείωτες τις δουλειές μας. Τα μαθήματα για το σπίτι είναι η δουλειά του που αν δεν την κάνει σήμερα αύριο θα πρέπει να την κάνει διπλή. Όλοι όταν έχουμε μια δουλειά πρέπει να την κάνουμε στην ώρα της.
- Όταν δυσκολεύεται προσπαθήστε να το ενθαρρύνετε. Για παράδειγμα «φαίνεται λίγο δύσκολο, θέλεις να δοκιμάσουμε μαζί;» ή «πολύ καλή δουλειά μέχρι εδώ, θέλεις να συνεχίσουμε μαζί;». Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από το παιδί. Αναγνωρίστε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει καλά και προσπαθήστε να το ενθαρρύνετε για την προσπάθειά του αλλά και να μειώσετε το άγχος της αποτυχίας όταν δυσκολεύεται. Μην ξεχνάτε πως η προσπάθεια είναι πολύ σημαντική.
- Οι περισσότεροι γονείς δεν είναι εκπαιδευμένοι να κάνουν τη δουλειά του δασκάλου. Γι’ αυτό, αν δεν είστε και ο καλύτερος δάσκαλος για το παιδί σας και δυσκολεύεστε με το ρόλο αυτό, αναθέστε αυτή τη δουλειά σε κάποιον άλλο. Είναι προτιμότερο να το διαβάσει κάποιος που θα μπορεί να το κάνει πιο αποτελεσματικά από το να το κάνετε εσείς με το λάθος τρόπο. Αυτό θα έχει αρνητικά αποτελέσματα και στη μάθηση του παιδιού, αλλά και στη μεταξύ σας σχέση.
- Μην είστε πολύ πιεστικοί. Μην ξεχνάτε πως η πίεση και το πολύωρο διάβασμα το μόνο αποτέλεσμα που θα φέρει θα είναι η απέχθεια του παιδιού προς τη μελέτη. Εξάλλου ένα παιδί στην ηλικία του δημοτικού δεν πρέπει να διαβάζει πολλές ώρες. Προσπαθήστε να κάνετε την ώρα της μάθησης να μοιάζει διασκεδαστική και ευχάριστη και όχι καταναγκαστικά έργα!
- Όπως σε κάθε επιθυμητή συμπεριφορά, η πιο σημαντική συμβουλή είναι να δώσετε το καλό παράδειγμα. Αν θέλετε λοιπόν το παιδί σας να αγαπήσει το διάβασμα δείξτε του πως κι εσείς το αγαπάτε. Αν σας δει με ένα βιβλίο θα είναι πιο αποτελεσματικό από το να δώσετε σε εκείνο ένα βιβλίο.
Και μην ξεχνάτε… Βοηθάμε τα παιδιά, αλλά δεν διαβάζουμε γι’ αυτά. Η ευθύνη της μελέτης στο σπίτι είναι ευθύνη του παιδιού, όχι δική σας.
Μαρία Ποθητού
Σύμβουλος Γονέων & Ανάπτυξης Παιδιού (BSc Psychology)
Σύμβουλος Γονέων & Ανάπτυξης Παιδιού (BSc Psychology)