Το Άγιο Δισκοπότηρο, ή ιερό Γκράαλ ήταν ένα σκεύος που χρησιμοποιήθηκε κατά τον μύθο από τον Χριστό στο τελευταίο δείπνο και δόθηκε στον Ιωσήφ της Αριμαθείας. Εκεί συγκεντρώθηκε κατά τον ίδιο μύθο το αίμα και ο ιδρώτας του Ιησού, την ώρα που τον κατέβαζε ο Ιωσήφ από τον Σταυρό.
Ο Μύθος
Μετά από τον θάνατο του Χριστού, ο Ιωσήφ φυλακίστηκε προφανώς σε έναν τύμβο, όμοιο με εκείνον που χρησιμοποίησε για το σώμα του Ιησού. Αφημένος εκεί για να λιμοκτονήσει, επί αρκετά χρόνια τρεφόταν από την μαγική δύναμη του γκράαλ που του παρείχε τροφή και νερό κάθε πρωί με θαυματουργό τρόπο. Αργότερα - και σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου - ο Ιωσήφ ταξίδεψε στην Μεγάλη Βρετανία με την οικογένειά του και διάφορους συντρόφους του. Εγκαταστάθηκε στο Ύνυς Βίτριν (Γκλάστονμπερι), αλλά το δισκοπότηρο πήγε στο Κορμπένικ και στεγάστηκε σε ένα θαυματουργό κάστρο, που φυλασσόταν πάντα από τους Βασιλείς του Δισκοπότηρου, απόγονους της κόρης του Ιωσήφ Άννας ή Ενυγκέους και του συζύγου της Μπρονς.
Αιώνες αργότερα, η τοποθεσία του Μεγάλου Κάστρου του Κορμπένικ ξεχάστηκε. Στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου, όμως, υπήρχε η προφητεία ότι το Δισκοπότηρο θα ανακάλυπτε και πάλι ένας απόγονος του Αγίου Ιωσήφ. Αυτός ο συγκεκριμένος απόγονος ήταν και ο μόνος που θα μπορούσε να καθίσει στην Επικίνδυνη Θέση, στην Στρογγυλή Τράπεζα. Όταν ένα τέτοιο άτομο έφτασε με την μορφή του Γκάλαχαντ, του γιου του Λάνσελοτ, μαζί με ένα θαυμαστό, αν και σύντομο όραμα του ίδιου του δισκοπότηρου, άρχισε μια αναζήτηση για να βρεθεί το ιερότερο των λειψάνων. Μετά από πολλές περιπέτειες και πολλά χρόνια, οι ιππότες της Στρογγυλής Τράπεζας διέσχισαν την Μεγάλη Βρετανία από το ένα άκρο στο άλλο. Ο Πέρσιβαλ (Πέρεντυρ), ανάμεσά τους, ήταν εκείνος που ανακάλυψε το κάστρο σε μια περιοχή τόσο άρρωστη όσο και ο πληγωμένος βασιλιάς της. Όταν φιλοξενήθηκε από αυτόν τον «Ψαρά» ή «Βασιλιά του Δισκοπότηρου» απέτυχε να ρωτήσει για το γκράαλ και έφυγε με άδεια χέρια. Ο Λάνσελοτ ήταν ο επόμενος που πλησίασε το Κορμπένικ, αλλά του απαγορεύτηκε η είσοδος γιατί ήταν μοιχός. Τελικά, κατέφτασε ο Γκάλαχαντ που του επιτράπηκε να εισέλθει στο παρεκκλήσι και να ατενίσει το Δισκοπότηρο. Την ίδια στιγμή, η ζωή του ολοκληρώθηκε, έφτασε στο μυστικό της τέλος και ο ίδιος μαζί με το δισκοπότηρο υψώθηκαν στον ουρανό.
Το Άγιο Δισκοπότηρο ονομάζεται αρχικά απλό κύπελλο στα έργα του Κρετιέν ντε Τρουά. Η λέξη προέρχεται πιθανώς από την αρχαία γαλλική λέξη γκραάλ που σημαίνει «πλατύ και ευρύχωρο πιάτο ή δίσκος». Αν και συνήθως σκεφτόμαστε το δικοπότηρο ως κύπελλο, στις διαφορετικές εκδοχές του μύθου ή και σε διαφορετικούς μύθους περιγράφεται ως δίσκος, κέρας της Αμάλθειας, κέρας της αφθονίας, ή ακόμα και βιβλίο, ή λίθος.
Καλντρόν, το Μαγικό Σκεύος
Η αναζήτηση κάποιου θείου σκεύους ήταν δημοφιλές θέμα στον αρθουριανό μύθο, πολύ πριν εισάγουν οι μεσαιωνικοί συγγραφείς το ιερό γκράαλ στην βρετανική μυθολογία. Εμφανίζεται στον μύθο του Μπαμπινόγκιον, του Κούλχουτς και του Όλγουεν, αλλά ιδιαίτερα γνωστή είναι η ιστορία του Πρεντέου Άνουφν ή «Λείες του Αλλόκοσμου», όπως τις αφηγήθηκε ο Ταλιέσιν. Ο Αρθούρος και οι πολεμιστές του έπλευσαν για τον κελτικό Αλλόκοσμο για να πάρουν το πετροστόλιστο Καλντρόν (χύτρα) του Άνουφν. Όπως και το δισκοπότηρο, το καλντρόν ήταν δωρητής της αφθονίας, αλλά και μαντικό μέσο της προφητείας. Ανακαλύφθηκε επιτέλους στο Καέρ-Σίντι ή Γουϊντίρ, ένα κρυστάλινο κάστρο-νησί και φυλασσόταν από εννέα νεράιδες. Όμως οι κίνδυνοι ήταν μεγάλοι ακόμα και για τους άντρες του Αρθούρου. Η αποστολή εγκαταλείφθηκε και μόνο επτά επέστρεψαν σπίτι τους.
Τα κελτικά καλντρόν χρησιμοποιούνταν για τελετουργικούς σκοπούς ήδη από την ύστερη Εποχή του Χαλκού. Σε τελετουργικές θέσεις στο Λλυν Φάουρ (Γκλάμοργκαν) βρέθηκαν τέτοια σκεύη, αν και το πιο γνωστό παράδειγμα είναι το το Καλντρόν του Γκούντερστραπ, που βρέθηκε στα έλη τύρφης της Γιουτλάνδης (Δανία). Ιδιαίτερα διακοσμημένο με πορτρέτα πολλών κελτικών θεοτήτων, τούτο το σκεύος χωρούσε άλλοτε πάνω από 60 λίτρα υγρού. Το μαγικό σκεύος του Αλλόκοσμου ήταν το καλντρόν της Κέριντβεν, της κελτικής θεάς της Έμπνευσης. Σήμερα την θυμόμαστε σαν γριά μάγισσα που ανακατεύει το τσουκάλι της, αλλά στους αρχαίους χρόνους μαγείρευε στη μαγική της χύτρα ένα ποτό που παρείχε σοφία και γνώση.
Αυτή είναι και η ουσία του άγιου δισκοπότηρου, που μεταφέρει τις ποιότητες της χριστικής φύσης μέσω της θείας κοινωνίας. Μέσω του μύθου για το άγιο δισκοπότηρο, εισέβαλε στον Χριστιανισμό ένα πανάρχαιο έθιμο διά της γνωστικής παράδοσης. Το άγιο δισκοπότηρο υπήρξε το κεντρικό σύμβολο της δύναμης και της ουσίας της τράπεζας του Κάμελοτ. Η συνεκτική του δύναμη υπήρξε σύμβολο ενότητας για μια χώρα που σπαρασσόταν από την βρετανο-σαξονική διαμάχη επί αιώνες. Η ιστορική αλήθεια, όμως, απέχει πολύ από τον μύθο, που εξυπηρετεί τις ανάγκες του ανθρώπου για ολοκλήρωση. Στον μύθο του δισκοπότηρου κρύβεται η ανάγκη του ατόμου να ολοκληρώσει και να ενοποιήσει τα κομμάτια της ύπαρξής του κατευθυνόμενο στην εξατομίκευση που επαγγέλεται η γιουνγκιανή ψυχανάλυση. Στον μύθο του δισκοπότηρου, επίσης, κρύβεται η ανάγκη ενός ολόκληρου έθνους για ειρήνη, ενοποίηση και ολοκλήρωση και από αυτή την άποψη - είτε συμφωνούν είτε διαφωνούν οι ερευνητές της ιστορίας - ο αρθουριανός κύκλος είναι ένας ζωντανός μύθος της ενοποίησης και της μετουσίωσης.